Typologia antropologiczna
Z Wikipedii
Zajrzyj na stronę dyskusji i pomóż go poprawić.
Typologia antropologiczna – dział antropologii mający na celu opisanie zróżnicowania systematycznego wewnątrz gatunku Homo sapiens. W 1756 Karol Linneusz wyróżnił rasy ludzkie w zależności od zajmowanych kontynentów: Homo europaeus, Homo asiaticus, Homo afer, Homo americanus. Inna klasyfikacja Linneusza opierała się na podziale wg barwy skóry i wprowadzała nazwy: Homo albus, Homo cupreus, Homo badius, Homo niger i Homo fuscus. W 1784 J. F. Blumenbach zaproponował nową terminologię, mówiąc o rasach: kaukaskiej, amerykańskiej, mongolskiej, etiopskiej i malajskiej. W 1812 G. Cuvier zastosował kryterium barwy skóry i podzielił gatunek ludzki na trzy wielkie rasy (odmiany): białą, żółtą i czarną. Ten zasadniczy podział utrzymał się do dziś. Jan Czekanowski (1882–1965) za Cuvierem – przyjął istnienie trzech odmian, jednak w ich ramach wyróżnił 6 ras, z których trzy stanowią tzw. czyste formy odmianowe (rasa nordyczna, laponoidalna i nigrycka), a trzy – tzw. wtórne, powstałe w wyniku ustabilizowania się krzyżówek między formami czystymi - (śródziemnomorska, armenoidalna i arktyczna). Wielu współczesnych badaczy na podstawie badań genetycznych kwestionuje w ogóle sens typologii antropologicznej, gdyż okazało się, że ludzie o tym samym kolorze skóry wykazują większe zróżnicowanie genetyczne w obrębie własnej grupy niż w porównaniu z ludźmi o odmiennym kolorze skóry. Należy jednak pamiętać, że "odmiana" w założeniu nie jest jednak wyróżniana na podstawie różnic genetycznych a fenotypowych. Ponadto inne badania genetyczne, zwłaszcza związane z epidemiologią (głównie chorób w których rolę odgrywają uwarunkowania genetyczne) wykazują zależność między rasą a częstością zachorowań na daną chorobę niezależnie od miejsca zamieszkania.
Spis treści |
[edytuj] Klasyfikacja:
Inną metodę klasyfikacji zaproponował harvardzki profesor Carleton S. Coon w latach 60. XX wieku. Poniżej podział odmian ludzkich w jego ujęciu:
Odmiany:
- Australoids (australoidzi Australii <Aborygeni>, Oceanii i południowo-wschodniej Azji)
- Capoids (khoisanoidzi, obecnie reprezentowana przez szczątkowe populacje z południowo-zachodniej Afryki, Buszmenów i Hotentotów)
- Congoids (negroidzi Afryki)
- Europeids (europeidzi Europy, zachodniej Azji i północnej Afryki)
- Mongoloids (mongoloidzi Azji północnej i wschodniej)
- Amerindians (Indianie amerykańscy, pochodna mongoloidów, wyróżniani spośród nich, głównie na podstawie cech genetycznych).
Odmiany dzielą się na główne rasy a wśród nich można wyróżnić typy i podtypy:
[edytuj] Czarni
1. Odmiana australoidalna dzieli się na 2 główne rasy:
-
- Aborygenów, czyli tubylców Australii.
- Papuasów i Melanezyjczyków.
2. Odmiana khoisanoidalna i negroidalna, przez wielu antropologów są grupowane w jedną odmianę. Mimo że występują między nimi znaczące różnice morfologiczne i genetyczne. Khoisanoidzi w czystej postaci to Buszmeni. Hotentoci to mieszanka z negroidami. Negroidzi dzielą się na Pigmejów, Murzynów i Nilotów. Ludy Etiopii i Somalii są w znacznym stopniu wymieszane z europeidami.
[edytuj] Biali
3. Odmiana europeidalna dzieli się na:
- I. Rasa górnopaleolityczna - typy tu wymienione są umieszczone razem tylko ze względu na ich bardzo dalekie, datujące się na Górny Paleolit pokrewieństwo (Borreby, Brunn, alpejski, uralski, laponoidalny). Są one obecnie zbyt zróżnicowane, by opisywać je razem, dlatego podzielone zostały na odrębne grupy.
- B. Grupa północno-wschodnia
-
- laponoidalny
- typ uralski(w Polsce reprezentuje go 5% populacji)
-
- C. Grupa północno-zachodnia (kromaniońska)
- II. Rasa śródziemnomorska
- A.
- B. Typy mieszane alpejsko-śródziemnomorskie:
- Choć są to mieszanki, to nie nazywa się ich podtypami ze względu na czas kiedy się ukształtowały (około 4000 lat temu) i wynikającą z tego stabilizację cech antropologicznych.
-
- dynarski (w Polsce reprezentuje go 10% populacji)
- armenoidalny
-
- III. Rasa nordyczna:
- Typy proto-nordyczne:
- Obecne typy nordyczne:
- typ halsztacko-nordyczny (w Polsce reprezentuje go 8% populacji)
- typ celtycko-nordyczny
- Podtypy mieszane rasy nordyckiej ze śródziemnomorską i górnopaleolityczną:
- A. Podtypy mieszane między typami należącymi do rasy górnopaleolitycznej (kromaniońskiej) i nordyckiej:
-
- podtyp anglosaski (Anglo-Saxon)
- podtyp Tronder
- podtyp Fälish
-
- B. Podtypy atlantyckie (północnozachodnie) – mieszanki z typem atlantycko-śródziemnomorskim:
- C. Podtypy wschodnie (mieszanki z typem uralskim):
-
- podtyp Neo-Danubian (w Polsce reprezentuje go 37% populacji)
- podtyp wschodnio-bałtycki (East-Baltic) (w Polsce reprezentuje go 5% populacji)
-
- D. Podtypy południowe (mieszanki z typami dynarskim i alpejskim), (w Polsce reprezentuje je 20% populacji):
[edytuj] Żółci
4. Odmiana mongoloidalna dzieli się miedzy innymi na:
5. Odmiana ameroindiańska dzieli się, między innymi, na:
