Groby Królewskie na Wawelu

Z Wikipedii

Groby Królewskie na Wawelu – groby, znajdujące się w kryptach pod katedrą wawelską w Krakowie.

Pierwsi władcy odrodzonego Królestwa Polskiego (po 1320), aż do śmierci króla Jana Olbrachta (1501) byli chowani pod pomnikami lub posadzką katedry wawelskiej. Pierwszą kryptę zbudowano pod Kaplicą Zygmuntowską.

W latach 1872-1877 pod kierunkiem Teofila Żebrowskiego, Józefa Łepkowskiego i Jana Matejki przeprowadzono renowację, porządkowanie i urządzenie krypt królewskich. Poszczególne krypty zostały połączone nowymi korytarzami, co umożliwiło ich zwiedzanie.

[edytuj] Krypta św. Leonarda

Krypta św. Leonarda – po lewej stronie widoczny jest grobowiec Jana III Sobieskiego, po prawej jego żony Marii Kazimiery

Zwiedzanie grobów królewskich rozpoczyna się w krypcie św. Leonarda. Została ona wzniesiona w latach 1090-1117. Jej wnętrze wspiera się na 8 międzynawowych kolumnach z charakterystycznymi kostkowymi kapitelami. Jest to jedno z najlepiej zachowanych i najładniejszych wnętrz romańskich w Polsce. Na środku znajduje się odnaleziony w 1938 w czasie prac archeologicznych grób biskupa Maurusa zmarłego w 1118. W krypcie tej spoczywają:

• Jan III Sobieski zm. 17 czerwca 1696 pochowany na Wawelu 15 stycznia 1734. Obecny sarkofag królewski jest fundacją ostatniego monarchy Stanisława Augusta Poniatowskiego z okazji 100 rocznicy zwycięstwa pod Wiedniem z roku 1783.
• Królowa Maria Kazimiera zm. 1716 w sarkofagu ufundowanym w 1840 przez cesarza Austrii Ferdynanda I.
• Król Michał Korybut Wiśniowiecki zm. 10 listopada 1673, pochowany na Wawelu 31 stycznia 1676 w sarkofagu ufundowanym przez cesarza Austrii Franciszka Józefa I z 1858.
• Książę Józef Poniatowski, który zginął w nurtach Elstery pod Lipskiem 19 października 1813. Uroczystości pogrzebowe w Krakowie i na Wawelu odbyły się 22-23 lipca 1817. Sarkofag księcia ufundowała siostra Maria Tyszkiewiczowa w 1830.
• Tadeusz Kościuszko zmarł w Solurze w Szwajcarii 15 października 1817. W lutym 1818 uzyskano zgodę cara Aleksandra I na pogrzeb Kościuszki na Wawelu. Odbył się on w dniach 22-23 czerwca 1818. Umieszczenie trumny w marmurowym sarkofagu odbyło się już w całkowitej tajemnicy 21 grudnia 1832. Zdecydowano o zachowaniu tajemnicy ze względu na sytuację na ziemiach polskich po upadku powstania listopadowego. Obok sarkofagu w 1977 zawieszono brązową tablicę pamiątkową, dar Kongresu USA w 200-lecie bitwy pod Saratogą.
• Gen. Władysław Sikorski zginął w katastrofie samolotu w Gibraltarze 4 lipca 1943, sarkofag był gotowy już w 1981, do sprowadzenia prochów generała doszło jednak dopiero 17 września 1993.

W krypcie św. Leonarda przed ołtarzem projektu francuskiego architekta Viollet-le-Duca ufundowanym w 1876 przez hrabinę Katarzynę Potocką mszę prymicyjną 2 listopada 1946 odprawił ks. Karol Wojtyła; 9 czerwca 1997 jako papież Jan Paweł II odprawił mszę raz jeszcze w 50. rocznicę święceń kapłańskich.

Grobowiec Stefana Batorego

Groby królewskie

[edytuj] Krypta Stefana Batorego

Kolejna krypta należy do króla Stefana Batorego. Król zmarł w Grodnie 12 grudnia 1586. Pogrzeb w katedrze wawelskiej w krypcie pod kaplicą Mariacką odbył się 23 maja 1588. Króla pochowano w sarkofagu roboty złotników gdańskich.

[edytuj] Krypta rodziny Władysława IV

W kolejnej krypcie spoczywa rodzina króla Władysława IV Wazy. Sarkofagi króla i jego żony Cecylii Renaty wykonane ze złoconej miedzi stanowią ciekawy przykład złotnictwa toruńskiego. Obok rodziców spoczywają dzieci: królewicz Zygmunt Kazimierz Waza zm. 1647 i królewna Anna Maria Izabela zm. 1642.

[edytuj] Krypta Zygmuntowska

W krypcie, którą król Zygmunt Stary przeznaczył dla swojej rodziny spoczywają:

• król Zygmunt August zm. w Knyszynie 7 lipca 1572. Sarkofag królewski wykonano w Gdańsku z cyny. Pierwotnie był on złocony i polichromowany. Alegoryczna dekoracja przedstawia uśpione przez śmierć zmysły i duszę nieśmiertelną.
• Anna Jagiellonka zm. w Warszawie 9 września 1596. Pogrzeb w Krakowie miał miejsce 12 listopada 1596
• Olbracht zm. w czasie wypadku w lesie, jako ostatni syn Bony i Zygmunta I Starego
• Anna Austriaczka pierwsza żona Zygmunta III Wazy zm. 10 lutego 1598 w Warszawie, pochowana w katedrze wawelskiej 16 października 1599
• Aleksander Karol Waza zm. 19 listopada 1634. Pochowany na Wawelu 7 lipca 1635. Syn Zygmunta III Wazy.
• W oszklonej urnie jeszcze jedna zawiera prochy króla Stanisława Leszczyńskiego zm. 23 lutego 1766 r. Urna z prochami króla została umieszczona w grobach królewskich dopiero w 1938 r.

Za romańskim murem widoczne są kolejne trzy sarkofagi:

• królowa Barbara Zapolya pochodząca z Siedmiogrodu pierwsza żona Zygmunta I Starego zm. 2 października 1515.
• Królewna Anna Maria córka Zygmunta III Wazy zm. 9 lutego 1600 w Warszawie.
• August II Mocny zm. 1 lutego 1733, pochowany w katedrze wawelskiej 15 stycznia 1734.

[edytuj] Krypta Zygmunta Starego

W sąsiedniej krypcie, znajdującej się pod Kaplicą Zygmuntowską, w kamiennym sarkofagu spoczywa król Zygmunt I Stary zm. 1 kwietnia 1548 wraz ze swoim zmarłym w niemowlęctwie synem Olbrachtem. Sarkofag królewski ozdobiony został medalionem z wizerunkiem króla. Projektował go Bartolommeo Berrecci.

[edytuj] Krypta Wazów

W krypcie Wazów spoczywają:

• Zygmunt III Waza zm. 30 kwietnia 1632. Sarkofag króla wykonany z cyny w Gdańsku zdobią figurki bohaterów i królów biblijnych.
• Konstancja Austriaczka druga żona króla Zygmunta III. zm 10 lipca 1631. Pogrzeb pary królewskiej odbył się na Wawelu 4 lipca 1633.
• kardynał Jan Albert Waza zm. w Padwie 29 grudnia 1634 pochowano go na Wawelu 26 kwietnia 1635
• Ludwika Maria Gonzaga żona króla Jana Kazimierza zm. w Warszawie 10 maja 1667
• Jan Kazimierz Waza zm. w Nevers we Francji 16 grudnia 1672. Jego ciało sprowadził do Krakowa biskup Andrzej Trzebicki. pochowano króla w katedrze 31 stycznia 1676.
• królewicz Jan Zygmunt Waza syn Jana Kazimierza i Ludwiki Marii Gonzagi.

Opuszczając kryptę Wazów mija się umieszczoną w ścianie urnę z ziemią z Katynia oraz pamiątkową tablicę wmurowaną w 1990 r. z okazji 50. rocznicy zbrodni katyńskiej.

Krypta Józefa Piłsudskiego

Baldachim nad wyjściem z krypt

[edytuj] Krypta pod Wieżą Srebrnych Dzwonów

W ostatniej krypcie, zaprojektowanej przez Adolfa Szyszko-Bohusza, w romańskiej wieży spoczywa marszałek Józef Piłsudski, przeniesiony tutaj z krypty św. Leonarda gdzie pierwotnie był pochowany. Marszałkowi zgodnie z jego wolą towarzyszy gliniana urna z ziemią z grobu matki Marii z Bilewiczów Piłsudskiej pochowanej podobnie jak serce marszałka na wileńskiej Rossie. Kryptę zamyka ażurowa krata z herbami Polski I Litwy oraz herbem rodu Piłsudskich – Kościesza.

[edytuj] Wyjście z grobów

Baldachim nad wyjściem z grobów królewskich z łacińskim napisem Corpora dormiunt vigilant animae (Ciała śpią, dusze czuwają) zaprojektował także Adolf Szyszko-Bohusz. Cokół, na którym spoczywa baldachim, powstał z przetopionego pomnika Ottona von Bismarcka w Poznaniu. Kolumny, wykonane z nefrytu, pochodzą z soboru św. Aleksandra Newskiego, który znajdował się na placu Saskim w Warszawie, a kapitele i bazy kolumn odlano z austriackich dział.

[edytuj] Bibliografia

• Jan Adamczewski, Kraków osobliwy, Wydawnictwo "Skrzat", Kraków 1996, ISBN 83-86871-83-0
• Krzysztof J. Czyżewski, Królewska Katedra na Wawelu, Kraków 1999

[edytuj] Zobacz też

• Krypta Wieszczów Narodowych na Wawelu