Język asturyjski

Z Wikipedii

Asturianu
Obszar	Hiszpania, Portugalia
Liczba mówiących	550 tysięcy
Klasyfikacja genetyczna	Języki indoeuropejskie Języki romańskie Języki zachodnioromańskie **Język asturyjski
Pismo	łaciński
Status oficjalny
Język urzędowy	nie
Regulowany przez	Akademia Języka Asturyjskiego
Kody języka
ISO 639-1	as
ISO 639-2	ast
SIL	AST
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Asturyjska wersja językowa Wikipedii W Wikisłowniku: Słownik języka asturyjskiego

Język asturyjski (także asturleoński, ast. Asturianu) – jeden z języków zachodnioromańskich. Używany jest on w hiszpańskich prowincjach León, Asturia, Zamora i Salamanca oraz w portugalskiej prowincji Miranda do Douro.

Język ten wykształcił się z łaciny, jednocześnie wchłaniając wiele cech języków przedromańskich, którymi mówiono na obszarach należących do starożytnego plemienia Asturyjczyków.

Od roku 1980 prowadzone są usilne starania, aby chronić i promować język asturyjski. W 1994 roku w Hiszpanii około 100 tysięcy osób używało asturyjskiego jako pierwszego języka, a następne 450 tysięcy – jako drugiego języka. Mimo to sytuacja tego języka jest dramatyczna – w ciągu ostatnich 100 lat znacząco zmalała jego liczba użytkowników. W przeciwieństwie do wielu innych języków Hiszpanii nie ma on statusu języka oficjalnego, a jedynie status języka regionalnego lub mniejszościowego. Portugalia powzięła dodatkowe środki, by ten język przetrwał – oficjalnie uznała go jako język mirandyjski i wprowadziła jego nauczanie w szkołach.

Pod koniec dwudziestego wieku Akademia Języka Asturyjskiego podjęła usilne starania, by dostarczyć materiały pomocne w zachowaniu tej mowy – przeprowadzono kodyfikację, wydano słowniki, leksykony gramatyczne, zaczęto publikować w nim czasopisma. Nowa generacja asturyjskich pisarzy zaczęła tworzyć swe dzieła w tym języku. Dzięki temu ma on dużą szansę na przetrwanie.

Spis treści

1 Cechy językowe
- 1.1 Ortografia
2 Asturyjski w porównaniu z hiszpańskim
3 Dialekty języka asturyjskiego
- 3.1 Modlitwa "Ojcze nasz" w różnych dialektach języka asturyjskiego
4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Cechy językowe

Asturyjski jest językiem bardzo bliskim hiszpańskiemu (kastylijskim), czy galicyjskiemu.

[edytuj] Ortografia

W latach 80. XX w. Akademia Języka Asturyjskiego znormalizowała pisownię języka asturyjskiego, upodabniając ją do języka kastylijskiego. Przez to niemal wszystkie reguły stosowane w standardowym hiszpańskim są stosowane.

[edytuj] Asturyjski w porównaniu z hiszpańskim

Język asturyjski jest zbliżony do języka hiszpańskiego - posiadają one mniej więcej 85% wspólnego słownictwa oraz bardzo podobną gramatykę. Dodatkowo, niemal wszystkie osoby posługujące się asturyjskim biegle władają językiem kastylijskim.

Języki i dialekty Półwyspu Iberyjskiego

[edytuj] Różnice w gramatyce

Rzeczowniki i przymiotniki rodzaju męskiego liczby pojedynczej, zakończone w hiszpańskim na -o, mają w asturyjskim końcówkę -u: hiszp. nuevo, consejo - ast. nuevu, conseyu. Liczba mnoga w obu językach ma końcówkę -os.
Rzeczowniki i przymiotniki rodzaju żeńskiego liczby pojedynczej, zakończone w hiszpańskim na -a, mają i w asturyjskim końcówkę -a. Natomiast liczba mnoga w hiszpańskim ma końcówkę -as, w asturyjskim -es: hiszp. abiertas - ast. abiertes.

Odmiana "być"

Język hiszpański	Język asturyjski	Forma gramatyczna
ser	ser	bezokolicznik
es	ye	czas teraźniejszy, l. pojedyncza, 3. osoba

[edytuj] Różnice w ortografii

Tam, gdzie w źródłosłowach łacińskich jest połączenie -ct-, hiszpańskiej literze c w połączeniach -ct- odpowiada w słowach asturyjskich u: hiszp. efecto - ast. efeutu (łac. effectus).
Hiszpańskiej literze g przed e lub i odpowiada w słowach asturyjskich x: hiszp. algebraica - ast. alxebraica.

[edytuj] Inne różnice

Przyrostki:

Język hiszpański	Język asturyjski	Uwagi
-dad (l. poj.), -dades (l. mn.)	-dá (l.poj.), -daes (l. mn.)
-logía	-loxía	W nazwach dyscyplin nauki.

[edytuj] Dialekty języka asturyjskiego

W języku asturyjskim występują trzy główne dialekty – centralny ("Bable", ast. d'asturianu central), zachodni (ast. d'asturianu occidental) i wschodni (ast. d'asturianu oriental). Czasem dodaje się tutaj dialekt leoński, który jednak często uważany jest za wariant hiszpańskiego.

Ze 100 tysięcy ludzi używających asturyjskiego jako pierwszego języka, 50 tys. posługuje się dialektem centralnym, 30 tys. zachodnim, a 20 tys. – wschodnim.

[edytuj] Modlitwa "Ojcze nasz" w różnych dialektach języka asturyjskiego

Poniżej znajduje się modlitwa "Ojcze nasz" po asturyjsku, w jego trzech różnych dialektach oraz dla porównania – po hiszpańsku.

[edytuj] Asturyjski, dialekt zachodni

Pai nuesu que tás en cielu, sentificáu seya´l tou nome. Amiye´l tou reinu, fáigase la túa voluntá lu mesmu na tierra comu´n cielu. El nuesu pan de tolus días dánuslu guoi ya perdónamus las nuesas ofensas lu mesmu que nós facemus conus que mus faltoren. Ya nun mus deixes cayere na tentación ya llíbramus del mal. Amén.

[edytuj] Asturyjski, dialekt centralny

Padre nuesu que tas en cielu, santificáu seya'l to nome. Amiye'l to reinu, fáigase la to voluntá lo mesmo na tierra qu'en cielu. El nuesu pan de tolos díes dánoslo güei y perdónamos les nueses ofenses lo mesmo que nós facemos colos que mos faltaren. Y nun mos dexes cayer na tentación, y llíbramos del mal. Amén.

[edytuj] Asturyjski, dialekt wschodni

Padre nuestru que tas en cielu, santificáu seya´l tu nome. Amiye´l tu reinu, h.ágase la tu voluntá lu mesmu ena tierra qu´en cielu. El nuestru pan de tolus días dánuslu güei y perdónanus las nuestras tentaciones lu mesmu que nosotros h.acemus colus que nus faltaren. Y nun nus dexes cayer ena tentación, y líbranus del mal. Amén.

[edytuj] Hiszpański

Padre nuestro que estás en los cielos, santificado sea tu nombre. Venga tu Reino. Hágase tu voluntad, así en la tierra como en el cielo. El pan nuestro de cada día, dánosle hoy y perdónanos nuestras deudas, así como nosotros perdonamos a nuestros deudores. Y no nos dejes caer en la tentación, mas líbranos del mal. Amén.