Karaimi

Z Wikipedii

Karaimi, Karaici, Karaimowie (z hebr. קראים = karajim = 'czytający') wyznawcy karaimizmu – grupa etniczna i religijna, licząca ok. 30 tysięcy osób, z czego około 25 tysięcy mieszka obecnie w Izraelu^[1].

Spis treści 1 Kwestia nazewnictwa 2 Język 3 Religia 4 Obszary zamieszkiwania 5 Pochodzenie 6 Karaimi w Polsce 7 Znani Karaimi: 7.1 W Polsce 7.2 Poza Polską 8 Przypisy 9 Bibliografia 10 Zobacz też: 11 Linki zewnętrzne

[edytuj] Kwestia nazewnictwa

Określenie "Karaimi", podobnie jak "Żydzi" ma dwojakie, powiązane ze sobą znaczenia: odnosi się zarówno do wyznawców religii karaimskiej, jak i członków karaimskiego narodu. Podobnie zatem jak w przypadku Żydów, nazwa "Karaimi" zapisywana wielką literą dotyczy Karaimów jako narodu i odnosi się głównie do Karaimów wschodnioeuropejskich, zaś zapisywana małą literą - jako grupy religijnej. Należy też zauważyć, że prawidłowa nazwa tej grupy po polsku to Karaici, utworzona tak samo, jak np. polska nazwa tannaitów.

[edytuj] Język

Karaimi posługują się zwykle językiem kraju swojego zamieszkania, choć wschodnioeuropejscy Karaimi zachowali też powstały na Krymie język karaimski, należący do kipczackiej podgrupy języków tureckich. Głównym językiem karaimskiej liturgii (i często literatury) jest niezmiennie język hebrajski (oprócz Polski, gdzie wyszedł już całkowicie z użycia), choć na Krymie, na Litwie i w Polsce używa się też często języka karaimskiego.

[edytuj] Religia

Karaimi wyznają religię, która wyłoniła się na przełomie VII i VIII w. z judaizmu. Za najbardziej wiarygodny opis tego ciągu wydarzeń uważa się historię umieszczoną m. in. w X-wiecznym liście Szeriry, gaona akademii talmudycznej w Pumbedicie do społeczności żydowskiej w Kairuanie. Według Szeriry, założycielem karaimskiego odłamu judaizmu był Żyd z linii dawidowej, Anan ben Dawid z Basry, który w wyniku odrzucenia jego kandydatury na kolejnego egzylarchę (przywódcę Żydów żyjących w Babilonie) założył stronnictwo polityczno-społeczne, kontestujące autorytety judaizmu i zasady rządzące żydowskim społeczeństwem po upadku Drugiej Świątyni. Stronnictwo to wchłonęło z czasem inne żydowskie ruchy heterodoksyjne obecne wtedy w Babilonie - w tym również grupy wywodzące się z tradycji Saduceuszy - i przerodziło się dość szybko w nowy ruch religijny, negujący autorytet i władzę rabinów oraz ich głównego dzieła, Talmudu. Karaimi postanowili uznawać tylko Biblię, a w szczególności Pięcioksiąg Mojżeszowy oraz określili się jako kontynuatorzy odłamu saducejskiego - w opozycji do rabinów jako kontynuatorów Faryzeuszy. Karaimski odłam judaizmu początkowo miał charakter wybitnie misyjny, lecz w wyniku przegranej walki ideologicznej z rabinem Saadią Gaonem i zniszczenia przez Pierwszą Krucjatę centrum myśli karaimskiej w Jerozolimie odłam ten nie przekroczył nigdy progu 10 proc. społeczności żydowskiej.

Niektórzy badacze zwracają uwagę na fakt, że późniejsi karaimi odcinają się od wielu poglądów ben Dawida oraz że jego stronnicy na początku nazywali się annanitami, a nie karaitami - a stąd można by wnioskować, że karaimizm stał się w jakimś momencie niezależny od Anana ben Dawida i części jego tradycji, a nawet z nimi sprzeczny. Zwraca się też uwagę na to, że niektóre relacje opisujące powstanie sekty annanitów pomijają zarówno kwestię pochodzenia Anana od Króla Dawida jak i historię o odrzuceniu jego kandydatury na egzylarchę; przyjmuje się, że mogła to być tylko legenda, stworzona przez żydów rabinicznych aby poniżyć i obrzydzić postać Anana i tym samym konkurencyjną wersję judaizmu.

Obecnie w wyniku ustaleń głównych rabinów Izraela karaimom przysługuje Prawo Powrotu (czyli prawo do izraelskiego obywatelstwa należne każdemu, kto ma przynajmniej jednego dziadka lub babkę żydowskiego pochodzenia i nie praktykuje innej religii niż judaizm), jednak ortodoksyjna społeczność traktuje ich jak mamzerów. Życie religijne karaimów izraelskich reguluje Moetzet Chachamin czyli "rada mędrców", natomiast poza Izraelem religia Karaimów - tak jak judaizm - nie jest scentralizowana, a wierni spotykają się w najbliższych ich miejscu zamieszkania kienesach.

W lipcu 2007 roku po raz pierwszy od 1465, gdy na karaimizm przeszła w Kairze grupa chrześcijan z Hiszpanii, odbyła się kolejna grupowa konwersja kilkunastu chrześcijan z różnych krajów na karaimizm. Doszło do niej w Daly City w Kalifornii. W ten sposób współcześni karaimi zmienili wielowiekowe negatwne stanowisko wobec przyjmowania w swoje szeregii nowych wyznawców. Konwersja z 2007 r. została dokonana pod kierownictwem izraelskiej Moetzet Chachamin. Osoby przechodzące na religię karaimską kształciły się przez internet, korzystając z kursów Karaite Jewish University. Nowi wierni pochodzą z USA, Australii, Kanady i Czech.

Podstawowym źródłem wiary karaimskiej jest Tora. Mojżesz jest uznawany za największego proroka ("głowę" innych proroków), lecz wielkim uznaniem cieszą się także księgi Izajasza i Jeremiasza. Religia karaimska na co dzień zasadza się przede wszystkim na Dekalogu oraz na dziesięciu następujących artykułach wiary:

1. Wszechmocny Bóg istnieje odwiecznie.
2. Jedność i potęga boska nie mogą być przyrównane do żadnej istoty i są niepojętne dla rozumu ludzkiego.
3. Wszystko co istnieje, od aniołów począwszy a na najniższych istotach skończywszy zostało stworzone przez Boga.
4. Opatrzność Boża czuwa nad każdą istotą.
5. Bóg natchnął duchem proroczym Mojżesza i przez niego zesłał prawo.
6. Pięcioksięgu ani zawartych w nim Dziesięciorga Przykazań nie można zmienić ani uzupełnić
7. Prorocy zawsze byli natchnieni duchem Bożym.
8. Bóg wyznaczył każdemu człowiekowi nagrodę i karę podług zasług i przewinień jego.
9. Wskrzeszenie zmarłych nastąpi w dniu Sądu Ostatecznego.
10. Bóg wybawi świat poprzez zesłanie Mesjasza.

Modlitwa karaimska składa się z trzech części:

1. Pochwała Boga
2. Wyrażenie wdzięczności Bogu
3. Prośba o wybaczenie grzechów oraz o dobrodziejstwo na przyszłość.

Podstawą liturgii karaimskiej są Psalmy. Spowiedź jest powszechna ale grzechy nie są wyjawiane przed innymi, także przed duchownymi.

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Obszary zamieszkiwania

Do końca XI wieku Karaimi mieszkali wyłącznie na terenie dzisiejszego Iraku i Izraela (głównie w Jerozolimie). W wyniku Pierwszej Krucjaty i porażki w walce o pozyskanie wyznawców judaizmu karaimi rozproszyli się po świecie, osiedlając się głównie w granicach Bizancjum, w Kairze i na terenach tureckich, w tym od XII wieku również na Krymie, skąd dotarli do Polski i Litwy. Obecnie zamieszkują w niewielkich skupiskach na Ukrainie (Krym, Halicz), Litwie (okolice Trok, Wilno i Poniewież), w Polsce, Turcji, Egipcie (głównie w Kairze), Izraelu, na całym Bliskim Wschodzie, w obu Amerykach, Europie Zachodniej i Australii.

Po powstaniu państwa Izrael większość karaimów wyemigrowała do tego kraju. Obecnie w Izraelu działa 11 karaimskich synagog. W dużym niegdyś skupisku Karaimów - na byłym obszarze ZSRR, gdzie jeszcze w 1959 r. zamieszkiwało 5727 osób deklarujących tę narodowość w 2002 r. pozostała tylko niewielka grupa tego narodu - na Ukrainie 647 osób (z czego 311 w Teodozji), a w Rosji - 366 osób.

[edytuj] Pochodzenie

Pochodzenie Karaimów jest kwestią sporną. Generalnie Karaimi uważają się za Żydów, jednak krymscy Karaimi (a tym samym wschodnioeuropejscy, którzy od nich pochodzą) uznali się w XIX wieku za lud turecki, a naukowcy rosyjscy i następnie radzieccy przyjęli tę teorię i ją rozpowszechniali. Dlatego obecnie w części starszych źródeł opisuje się Karaimów jako lud pochodzenia tureckiego, a jedynie karaimowie egipscy mieliby być być pochodzenia semickiego. Tymczasem naukowcy zgadzają się dziś, że teoria o pochodzeniu Karaimów od Chazarów jest błędna^[2]; przypuszcza się obecnie, że również europejscy Karaimi - tak jak pozostali - mają rdzennie żydowskie pochodzenie, choć być może z dużą kipczacką i/lub tatarską późniejszą domieszką^[3]. Duże znaczenie mają tu teksty karaimskie i rabanickie pochodzące z wieków od IX do XVII, znalezione między innymi w II Kolekcji Firkowicza w Sankt Petersburgu i w genizie karaimskiej synagogi w Kairze. Dzięki tym znaleziskom okazało się, że jeszcze do XVII wieku naukowcy karaimscy (również z Europy Wschodniej) korespondowali intensywnie z naukowcami rabanickimi po hebrajsku i identyfikowali się wyłącznie z narodem żydowskim. W dokumentach tych żydowskie pochodzenie Karaimów traktowane jest przez obie strony jako oczywistość, choć ich religię zgodnie uznaje się za oddzielną od judaizmu. Dopiero w XIX wieku Abraham Firkowicz z Łucka (zwany przez Karaimów "Hadży Baba" lub "Ewen Reszef"), wielki przywódca karaimski i naukowiec-samouk postawił sobie za cel udowodnienie caratowi, że wschodnioeuropejscy Karaimi nie powinni być traktowani, jak Żydzi. Dowodził on, że Karaimi są Żydami "przedtalmudycznymi", tj. przybyłymi na Krym przed śmiercią Jezusa i dlatego nie mogą być o nią obwiniani. W wyniku jego intensywnych i skutecznych działań (obejmujących między innymi fałszowanie inskrypcji nagrobnych z najstarszego krymskiego cmentarza karaimskiego w Czufut Kale) wschodnioeuropejscy Karaimi są dziś powszechnie postrzegani nie tylko jako naród inny niż "talmudyczni" Żydzi, ale wręcz jako judaizujący odłam Tatarów Krymskich. Paradoksalnie, to właśnie dzięki dokumentom, które Firkowicz zgromadził w czasie podróży po całym Bliskim Wschodzie i które po jego śmierci zostały przekazane do Rosyjskiej Biblioteki Narodowej w Sankt Petersburgu, można dziś odtwarzać prawdziwą historię Karaimów. Natomiast m. in. dzięki twierdzeniom Firkowicza Karaimi uniknęli losu pozostałych Żydów zarówno w czasie pogromów w carskiej Rosji jak i w czasie Holocaustu.

Obecnie polscy Karaimi odżegnują się od jakichkolwiek związków z narodem żydowskim, a nawet od jakichkolwiek związków z tymi Karaimami, którzy tak nie robią (np. egipskimi). Przedstawiają się jako całkowicie odrębny naród, a wyznawaną przez siebie religię opisują w zupełnym oderwaniu od judaizmu.

[edytuj] Karaimi w Polsce

W Polsce mieszka ok. 120 Karaimów, zrzeszonych w Karaimskim Związku Religijnym i świeckim Związku Karaimów Polskich.

Największym zabytkiem karaimskim w Polsce jest cmentarz karaimski na Woli w Warszawie.

[edytuj] Znani Karaimi:

[edytuj] W Polsce

Wybitni polscy Karaimi to m.in: Ananiasz Zajączkowski (1903-1970), Ananiasz Rojecki (1896-1978), Rafał Abkowicz, Szymon Firkowicz, Szymon Pilecki, Aleksander Dubiński, Włodzimierz Zajączkowski.

[edytuj] Poza Polską

• Adolf Joffe
• Rodion Malinowski
• Mosze Marzouk

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Karaite Judaism: A Guide to Its History and Literary Sources, ed. Meira Polliack, Brill: 2003
• Maciej Tomal, Z dziejów antyrabinicznej polemiki karaimskiej w X wieku, Studia Judaica 3: 2003 nr 2(6), s. 161-168 - http://www.studiajudaica.pl/sj06toma.pdf
• Leon Nemoy, Karaites, Encyclopaedia Judaica, Brill: 2003
• Philip E. Miller, Karaite Separatism in Nineteenth-Century Russia, Hebrew Union College Press: 1993
• William Harris Rule, History Of The Karaite Jews, Kessinger Publishing: 2007
• Roman Freund, Karaites and Dejudaization, Almqvist & Wiksell: 1991
• Grzegorz Pełczyński, Karaimi Polscy, Poznań 2004: PTDN
• Szymon Szyszman, Karaimizm. Historia i doktryna, Wrocław 2005: Bitik

[edytuj] Zobacz też:

• Karaimi w Polsce
• kienesa

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Portal polskich Karaimów
• Międzynarodowe forum dyskusyjne wyznawców karaimskiego judaizmu
• Artykuł o polskich Karaimach
• Artykuł o krymskich Karaimach
• MSWiA o Karaimach
• Artykuł o Karaimach krymskich w Wikipedii po angielsku, opisujący genezę kontrowersji dotyczących ich pochodzenia