Mariusz Zaruski
Z Wikipedii
| Mariusz Zaruski | |
|---|---|
| ' | |
 |
|
| Życie |  generał brygady |
| Data urodzenia | 31 stycznia 1867 Dumanów |
| Data śmierci | 8 kwietnia 1941 Chersoń |
| Kariera | |
| W służbie od | 1914 |
| Pełniona funkcja | Dowódca 11 Pułku Ułanów, adiutant prezydenta Stanisława Wojciechowskiego |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka |
| Odznaczenia | |
 Virtuti Militari Polonia Restituta Krzyż Walecznych |
|
Gen. Mariusz Zaruski (ur. 31 stycznia 1867 w Dumanowie, zm. 8 kwietnia 1941 w Chersoniu), pionier polskiego żeglarstwa i wychowania morskiego, generał Wojska Polskiego, taternik.
Postać wszechstronna – fotografik, malarz, poeta i prozaik. Marynarz, żeglarz i podróżnik. Konspirator, zesłaniec, legionista, ułan, wreszcie generał Wojska Polskiego i adiutant prezydenta RP. Taternik, grotołaz, ratownik, instruktor i popularyzator narciarstwa i turystyki górskiej. Założyciel Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Instruktor harcerski ZHP i wychowawca młodzieży.
Przez całe życie poświęcał się intensywnej działalności państwowej i społecznej. Również przez całe życie intensywnie ćwiczył, zachowując wysportowaną sylwetkę do późnej starości.
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
Urodził się na Podolu. W czasie studiów na wydziale fizyko-matematycznym Uniwersytetu w Odessie zetknął się po raz pierwszy z morzem. W czasie wakacji jako wolontariusz zaciągał się na różne statki i odbywał egzotyczne podróże na Daleki Wschód, Syberię, do Chin, Japonii, Indii, Egiptu i Syrii.
Za działalność patriotyczną zesłany w 1894 roku do Archangielska, gdzie ukończył Szkołę Morską z tytułem Szturmana Żeglugi Wielkiej. Pod słowem honoru dostał pozwolenie na odbywanie podróży. W pierwszym rejsie na żaglowcu "Derżawa" popłynął przez Ocean Lodowaty do Norwegii z ładunkiem drewna i futer. Pływał po morzach arktycznych jako kapitan na statku "Nadieżda".
Po odbyciu kary Zsyłki powrócił na dwa lata do Odessy, by się ożenić z Izabelą Kietlińską, a następnie pojechał do Krakowa (1901-1906), gdzie ukończył malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych. Z powodu złego stanu zdrowia żony przeniósł się (1907) do Zakopanego. Na wytyczaniu szlaków w Tatrach, szkoleniu przewodników i pracy w TOPR (inicjator i pierwszy naczelnik dzisiejszego GOPR) zastała go I wojna światowa. Był już wtedy znanym działaczem i publicystą, który doprowadził do tego, że zimowe Zakopane pod względem turystów dorównywało letniemu. W 1907 na nartach zdobył Kozi Wierch, a w 1911 Kościelec.
Do Legionów wstąpił pociągając swoim przykładem wiele osób, w tym górali z TOPR-u, którzy przyzwyczaili się widzieć w nim swojego przewodnika. Zaruskiemu powierzone zadanie sformowania 11. Pułku Ułanów i objęcia nad nim dowództwa. Odznaczony Virtuti Militari V klasy (podczas walk o Wilno wsławił się brawurowo dokonanym atakiem na dworzec kolejowy) oraz kilkakrotnie Krzyżem Walecznych, karierę wojskową skończył jako generał brygady i adiutant prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. W stan spoczynku przeszedł przed przewrotem majowym 1926.
Na emeryturze poświęcił się całkowicie działalności propagandowej i organizacyjnej na rzecz zrozumienia przez Polaków wartości morza w aspekcie gospodarczym i moralno-politycznym. Propagował sport żeglarski i modę wśród elit gospodarczych i politycznych na jachting morski. Dążył do realizowania praktycznego morskiego wychowania młodego pokolenia. Wraz z Antonim Aleksandrowiczem zorganizował Yacht Klub Polski i wpłynął na zaopatrzenie go w pierwszy w kraju pełnomorski jacht, nazwany Witeź. Był też pierwszym komandorem YKP. Z jego też inicjatywy powstała Liga Morska i Rzeczna (później Liga Morska i Kolonialna).
Był faktycznym twórcą Komitetu Floty Narodowej (będącego do tej pory tylko niezrealizowaną, zapomnianą uchwałą sejmową) – z którego składek kupiono m.in. żaglowiec "Dar Pomorza". Był projektodawcą Inspektoratu Wychowania Morskiego Młodzieży. Zorganizował Morską Komisję Terminologiczną z udziałem przedstawicieli Akademii Umiejętności, Marynarki i Uniwersytetów, która opracowała i wydała drukiem sześć zeszytów Słownika Morskiego polsko-angielsko-francusko-niemiecko-rosyjskiego.
W przedwojennej Polsce jednym z najaktywniejszych nurtów żeglarskich było harcerstwo. W 1929 po raz pierwszy spotkał na kursie żeglarskim w Jastarni, na którym był głównym wykładowcą, grupę harcerzy. Odtąd jego losy bardzo silnie związały się z harcerstwem. Zaruski znany był z powiedzenia, że "W twardym trudzie żeglarskim hartują się charaktery". Realizując tę myśl objął w 1935 funkcję kapitana na szkunerze, który pierwotnie nazwano "Harcerz", a który na życzenie generała przemianowano na "Zawisza Czarny". W tym czasie Zaruski zwyciężył w wyborach na prezesa Polskiego Związku Żeglarskiego, co stało się znaczącą cezurą w rozwoju polskiego żeglarstwa – zintegrowany został wielonurtowy ruch żeglarstwa harcerskiego, akademickiego i klubowego, z ukierunkowaniem na żeglarstwo masowe, a szczególnie morskie.
Na jachcie "Zawisza" Zaruski był już otaczany tak wielkim szacunkiem, że pomimo jego nalegań aby tytułować go kapitanem, młodzież powszechnie zwracała się do niego "Panie Generale". W latach trzydziestych sumiasty generał był czołową postacią w polskim żeglarstwie, zaczynem wielu inicjatyw i niekwestionowanym autorytetem.
Ostatni rejs na "Zawiszy Czarnym" Zaruski kończył w 1939 roku. Generał świadomie zwlekał z wyruszeniem w przygotowany na sierpień 1939 kolejny rejs. Wierny swym zasadom, postanowił nie opuszczać ojczyzny w potrzebie, choć mógł uratować i siebie, i załogę, i statek. Został aresztowany we Lwowie przez NKWD. Zapadł na cholerę i zmarł w 1941, z dala od kraju, w więzieniu NKWD w miejscowości Chersoń.
Jesienią 1997 z inicjatywy Związku Harcerstwa Polskiego urnę z prochami gen. Zaruskiego sprowadzono do Polski i złożono na Starym Cmentarzu w Zakopanem. Także w 1997 r. pośmiertnie odznaczono go Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
[edytuj] Rodzina
Seweryn – ojciec, Eufrozyna – matka, Stanisław – starszy brat, Bolesław – młodszy brat. Żonaty był z Izabelą Ledzińską, która przez cały okres małżeństwa aktywnie i skutecznie odpychała jego zaloty
[edytuj] Spuścizna
Zaruski napisał szereg wierszy i opowiadań taternickich, zebranych w tomie "Na bezdrożach tatrzańskich" (1923), także opowiadania żeglarskie, np. "Wśród wichrów i fal" (1935). Wygłosił wiele odczytów, przeprowadzał pogadanki i publikował rozliczne artykuły. Napisał kilka podręczników żeglarskich oraz pierwszy w dziejach Polski (1904) podręcznik żeglugi morskiej. Był również wielkim miłośnikiem koni, którym poświęcił kilkadziesiąt wierszy.
[edytuj] Memoria
- Imię "Generał Zaruski" nosi pływający po Bałtyku flagowy żaglowiec szkoleniowy LOK, drewniany kecz gaflowy zbudowany w 1939 w Szwecji na planach szwedzkiego jachtu szkolnego "Kaparen". Jest to jedyny zrealizowany jacht z zamówienia dziesięciu jednostek tuż przed wojną w Szwecji przez Ligę Morską i Kolonialną z przeznaczeniem na masowe morskie wychowanie młodzieży. Inicjatorem zamówienia był Zaruski. Żaglowiec dotarł do Polski dopiero w styczniu 1946. W czasie wojny służył przejściowo organizacji Svenska Segler Skolan i szwedzkiej marynarce wojennej.
- W Gdyni znajduje się Basen Jachtowy im. Zaruskiego, tamże jego pomnik.
- W Łodzi Park im. Zaruskiego (na Stokach) z obeliskiem Generała z napisem: "W hołdzie Generałowi Mariuszowi Zaruskiemu ludzie morza i Tatr. Łódź, 1998 r."
- Liczne szkoły noszą imię Zaruskiego, m.in.
- w Gdańsku Gimnazjum nr 27 im. gen. M. Zaruskiego
- w Zakopanem Szkoła Podstawowa nr 3 im. gen. M. Zaruskiego
- w Gdańsku Szkoła Podstawowa nr 1 im. gen. M. Zaruskiego
- w Pucku Szkoła Podstawowa im. gen. M. Zaruskiego
- w Poznaniu Gimnazjum nr 44 im. gen. M. Zaruskiego
- w Gdyni Zespół Szkół nr 3 im. gen. M. Zaruskiego
- w Łodzi Szkoła Podstawowa nr 141 im. gen. M. Zaruskiego
- w Łodzi Gimnazjum nr 19 im. gen. M. Zaruskiego
- w Ińsku Gimnazjum publiczne im. gen. M. Zaruskiego
- w Kolbudach koło Gdańska Szkoła Podstawowa im. gen. M. Zaruskiego
- w Szczecin-Dąbie Szkoła Podstawowa nr 23 im. gen. M. Zaruskiego
- w Warszawie Gimnazjum nr 41 im. gen. M. Zaruskiego
- w Warszawie Szkoła Podstawowa nr 53 im. gen. M. Zaruskiego
- w Warszawie Szkoła Podstawowa nr 231 im. gen. M. Zaruskiego
- w Wrocławiu Szkoła Podstawowa nr 3 im. gen. M. Zaruskiego
- imię Mariusza Zaruskiego noszą też liczne jednostki organizacyjne organizacji harcerskich, szczególnie o specjalności wodnej i żeglarskiej. Np:
- 46 Kielecka Drużyna Harcerzy im. gen. Mariusza Zaruskiego
- Szczep 205 Warszawskich Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych
- 97 Łódzka Wodna Drużyna Harcerska
12 stycznia 2007 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę, w której stwierdził, że gen. Mariusz Zaruski dobrze zasłużył się Polsce.
[edytuj] Bibliografia
- N. Drucka, 1979 Kurs na słońce. Opowieść o generale Mariuszu Zaruskim, Horyzonty – powieść biograficzna dla młodzieży.
- H. Stępień, 1997, Mariusz Zaruski. Opowieść biograficzna, GREG s.c., Warszawa, ISBN 83-907629-0-0 – biografia.
