Dusza

Z Wikipedii

Dusza – substancja ulotna, eteryczna, coś, co ożywia ciało i przetrwa śmierć ciała (człowieka bądź, ewentualnie, zwierzęcia). Występuje praktycznie we wszystkich kulturach świata. Większość z religii (lecz nie wszystkie) uważa duszę ludzką za niematerialną i nieśmiertelną. Różne są też poglądy poszczególnych religii na temat istnienia i świadomości duszy bez ciała oraz tego, czy każdy ma osobną duszę, czy też jest ona wspólna. Różnice pojawiają się także w kwestii preegzystencji duszy.

Pojęcie znaczeniowo i etymologicznie pokrewne z pojęciem ducha. W wielu językach etymologia tego słowa nawiązuje do oddechu, tchnienia (w szczególności do ożywiającego tchnienia Boga), powiewu. W polskim bliskie duszy są np. słowa "dech", "dusić, "dyszeć", "zdechnąć". Wydaje się więc, że to ten ulotny, niewidzialny symptom życia przyczynił się do rozwoju pojęcia duszy i jego znaczeń. Należy pamiętać, że pojęcie to jest ściśle związane z kwestiami wiary i religii. To co będzie się działo z duszą po śmierci i jak człowiek za życia możne na to wpływać, jest tam zawsze jednym z kluczowych elementów.

W kręgu współczesnej kultury europejskiej, podstawa wyobrażenia tego, co oznacza dusza, opiera się na odnośnym fragmencie biblijnej historii stworzenia świata: Wtedy to Pan Bóg ulepił człowieka z prochu ziemi i tchnął w jego nozdrza tchnienie życia, wskutek czego stał się człowiek istotą żywą. Rdz 2:7 (BT)

Spis treści 1 Animizm 2 Wierzenia Słowian 2.1 Bibliografia 2.2 Zobacz też 3 Filozofia grecka 3.1 Sokrates i Platon 3.2 Arystoteles 3.3 Inne koncepcje greckie 4 Hinduizm 5 Buddyzm 6 Dusza w kulturze Chin 7 Zaratusztrianizm 8 Judaizm 9 Katolicyzm 10 Islam 11 Świadkowie Jehowy 12 Krytyka 13 Przypisy 14 Linki zewnętrzne

[edytuj] Animizm

Przypisuje posiadanie duszy (ducha, czasami ducha zmarłych przodków ludzkich) wszystkim roślinom, zwierzętom, minerałom i żywiołom. W pierwotnych religiach animistycznych często wierzono, że dusza potrafi wędrować, kiedy człowiek jest we śnie, w transie, albo gdy jest chory. Mieszkańcy Sumatry wiązali chorego człowieka sznurami aby jego dusza nie uciekła. Na Fidżi duszę wyobrażano sobie jako miniaturowego człowieczka.

[edytuj] Wierzenia Słowian

Rodzima wiara Słowian istnienie duszy zakłada zarówno u ludzi jak i u zwierząt. Według językoznawców dusza, w zgodzie z jej prasłowiańskim źródłosłowem, była u Słowian tchnieniem utożsamianym z oddechem - przejrzystą, subtelną materią wypełniającą ciało, którą można wyzionąć. Z taką odlatującą duszą kojarzona była para oddechu (związek z fizjologią oddychania wskazywał na rozumienie tchu jako najpewniejszej oznaki życia) albo wiry powietrzne. Dusza była też niejednokrotnie przedstawiana symbolicznie pod postacią ptaka, rzadziej motyla, świetlika lub pszczoły^[1].

Prasłowiańskie wyrazy duch i dusza - najprawdopodobniej używane zamiennie - obejmowały szeroki zakres znaczeniowy życia psychicznego. Mimo, że zakres pojęciowy tych określeń był wśród Słowian dość szeroki, o stosunkowo zatartych granicach, w świetle analogii antropologicznych wynika, że elementów duchowych w człowieku było według Słowian zapewne więcej niż tylko jeden, a ich losy pośmiertne były różne. Według jednej z bardziej popularnych koncepcji wyodrębniano dwie zasadnicze formy składowe ducha, znane jako:

• dusza jaźni, myśli - określająca stan własnej świadomości (za jej siedlisko uważano głowę);
• dusza życia, oddechu - określająca stan siły życiowej (za jej siedlisko uważano serce lub brzuch).
  

Jeden z tych pierwiastków jako iskra boża stanowił reinkarnowany element życia, który po śmierci (poprzez Wyraj Niebiański lub też Drzewo Przodków) powracał na ten świat by się odrodzić. Drugi przenikał na inną płaszczyznę bytowania lub też, jako cień mogący stanowić zagrożenie dla żywych, odsyłany był jak najwcześniej do Nawii, by zjednoczyć się z przodkami.

Człowiekowi do życia cielesnego niezbędne są obie z wymienionych dusz, chociaż chwilowo każda z nich może opuścić ciało, by następnie później do niego powrócić. Tak na przykład dzieje się czasem gdy śnimy, czasem gdy majaczymy w gorączce, tracimy przytomność lub też zapadamy w letarg. Jedna z tych dusz ulatywać wówczas może ku przeszłości lub przyszłości, ku innym miejscom na ziemi, innym osobom, innym czynom niż wykonywane tu i teraz. Całkowita śmierć człowieka następuje dopiero wówczas, gdy obie dusze opuszczą ciało - czyli gdy z człowieka wyjdzie Duch (wyzionie ducha). W szczególnych przypadkach, gdy pełne odejście Ducha zostaje zakłócone, jedna z owych dusz przyczynić się może do powstawania ożywieńców, nieumarłych (np. strzygi).

Niezależnie, od wyżej wymienionego podziału, wyodrębniano jeszcze duszę-widmo (żywota), będącą obrazem-kopią człowieka za życia - w odniesieniu do zmarłego nazywana była wprost nieboszczykiem, marą, zmorą lub też cieniem. Rozmieszczona była w całym ciele, a pod pewnymi względami posiadała kilka cech wspólnych, z opisaną wcześniej duszą życia. Obraz ten w pewnych sytuacjach mógł przyjąć formę odmaterializowanego sobowtóra człowieka. Po śmierci odlatywał z wiatrem, odchodził w zaświaty, skąd czasem (co najmniej raz do roku) powracał - mógł wówczas jeść i pić. Owego ducha należało wtedy stosownie ugościć - stąd zwyczaj obchodzenia Dziadów czy też pozostawiania dla przodków dodatkowego nakrycia podczas większych świąt^[2].

Inną koncepcją dualistyczną było wyodrębnienie ludzkiego i zwierzęcego aspektu duszy.

[edytuj] Bibliografia

• Mitologia Słowian - A. Gieysztor, 1982 Warszawa;
• Gnothi Seauton: Dusza, charakter,jaźń, osobowośc, osoba - T. Kobierzycki 2001 Warszawa
• Kultura ludowa Słowian - K.Moszyński, Cz2. Z.1, 1934 Kraków;
• Mały słownik kultury dawnych Słowian - red. L. Leciejewicz 1972 Warszawa;
• Mitologia słowiańska i polska – A. Bruckner, 1980 Warszawa;
• Tajemnice Słowian - L. Matela 2005 Białystok;
• Stworze i Zdusze - C. Białczyński, 1993 Kraków;
• Religia Słowian - A.Szyjewski, 2003 Kraków

[edytuj] Zobacz też

• Nawie,
• Wyraj,
• Weles,
• Zaświaty,
• Nawia-Prawia-Jawia

[edytuj] Filozofia grecka

Starożytni Grecy używali tego samego słowa dla określeń "żywy" i "obdarzony duszą". Tak więc najwcześniejsze zachodnie poglądy filozoficzne sugerują, że dusza jest tym, co ożywia rzeczy.

[edytuj] Sokrates i Platon

Platon, czerpiąc ze słów swego nauczyciela Sokratesa, uważa duszę za esencję osoby, cząstkę, która decyduje o naszym zachowaniu. Uważał tę esencję za bezcielesnego mieszkańca naszego bycia. Stwierdza on, że "człowiek jest to dusza uwięziona w ciele". Dusza według Platona składa się z trzech części:

1. rozsądku (logos czyli umysł),
2. pożądliwości (pasja),
3. popędliwośći (pathos czyli emocje).

Każda z tych części ma swoje miejsce w zrównoważonej i spokojnej duszy. Rozsądek, czyli według Platona umysł, można przyrównać do woźnicy rydwanu powożącego końmi pożądania i emocji. Pożądliwość ciągnie człowieka w kierunku zaspokajania podstawowych potrzeb cielesnych, ale gdy rządzi całkowicie, stacza się on w hedonizm. Z drugiej strony popędliwość pcha nas ku wzniosłym aktom. Jednak jeśli rządzi, wiedzie do dumy - w pojęciu Greków najgorszej z możliwych przywar.

[edytuj] Arystoteles

Arystoteles za Platonem definiował duszę jako esencję danego bytu, ale nie zgadzał się z tym, że istnieje ona niezależnie. W "Metafizyce" czytamy, że dusza to forma ciała naturalnego, posiadającego w możności życie. Na przykład jeśli nóż miałby duszę, to byłby nią akt cięcia - ponieważ "cięcie" jest esencją bycia nożem. Dlatego niezależne istnienie duszy oznaczałoby możliwość oddzielenia aktu cięcia od noża.

Jako że dusza - według Arystotelesa - jest aktywnością ciała, nie może więc być nieśmiertelna - kiedy nóż zostaje zniszczony, cięcie ustaje. Bardziej precyzyjnie, dusza jest "pierwotną aktywnością" żywego ciała. Jest to potencjał przejawienia się właściwej ("wtórnej") aktywności. Powiedzenie, że "topór ma ostrze by mógł rąbać" było dla Arystotelesa analogiczne do "ludzie mają ciała by mogli podejmować racjonalne działania". Ów potencjał do racjonalnych działań konstytuuje esencję ludzkiej duszy.

Dusza ludzka (rozum, nous) stała się najdoskonalszą z form; jedyną, która posiadła zdolność rozumienia świata zewnętrznego i świadomość samej siebie. Jako najdoskonalsza jest też najbliższa połączenia się z Bogiem. Dusza jest jednak tylko formą materii, nierozerwalnie z nią związana. Dusza i ciało człowieka tworzą swoistą całość, a nie dwa oddzielne byty.

Arystoteles wyróżniał trzy części duszy, odpowiadające różnym poziomom organizacji życia:

• dusza wegetatywna wiąże się z odżywianiem i rośnięciem; stanowi formę roślin, zwierząt i ludzi;
• dusza zmysłowa czyni zdolnym do postrzegania i poruszania się; stanowi formę u zwierząt i ludzi;
• rozum występujący wyłącznie u ludzi, który z kolei dzieli się na
  • rozum bierny, receptywny
  • rozum czynny, który, nie będąc powiązany z ciałem (stanowiąc czystą formę), jest jako jedyny nieśmiertelny.

[edytuj] Inne koncepcje greckie

Wielu Greków nie wierzyło w niematerialną duszę. Epikurejczycy uważali, że dusza składa się atomów. Krytykował ich za takie poglądy m.in. Plutarch. Stoicy mówili, że wszystko jest materialne a dusza jest oddechem przenikającym ciało, stworzonym z najsubtelniejszej materii eterycznej.

Lukrecjusz rozróżniał duszę biologiczną, anima, od mieszczącej się w sercu duszy subtelnej, zwanej animus i będącej centrum zdolności poznawczych i emocji. Echo tej koncepcji widać w psychoanalizie.

Pitagorejczycy wierzyli, że cały Wszechświat posiada duszę, będącą harmonią, jej esencja posiada doskonałe proporcje matematyczne, będące podstawą muzyki sfer. Indywidualne dusze były częścią tej duszy Wszechświata.

[edytuj] Hinduizm

Hinduiści wierzą w atmana duszę rozumianą jako indywidualną jaźń obecną w każdej żywej istocie. Atman wciela się w kolejnych żywotach (idea reinkarnacji) w kolejne ciała podlegając prawu karmy. Atmana posiadają nie tylko ludzie, ale także wszelkie inne żywe istoty.

[edytuj] Buddyzm

Według nauk buddyzmu wszystko jest nietrwałe, w stanie ciągłej zmiany, przejściowe. Funkcjonuje w nim termin anatman oznaczający brak duszy - atmana. Jedyne co przechodzi z życia do życia to nawykowe siły i tendencje kierowane prawem przyczynowo-skutkowym karma, poza tym nie ma w człowieku nic trwałego, niezależnego i wrodzonego, ale również nie ma też całkowitej nicości egzystencji (więcej, patrz Madhjamaka).

Według buddyjskiej szkoły Cittamatra jedyne co istnieje, to "samo-świadomy i samo-roświetlający się Umysł wolny od dualizmu doświadczenia i doświadczającego", a ściślej mówiąc natura umysłu, zarazem natura rzeczywistości. Poczucie rozdzielenia stwarzają tu przykrywające tą naturę, zgromadzone indywidualnie zgodnie z prawem przyczynowo-skutkowym karma, nawykowe skłonności i splamienia, m.in. wrażenie odrębnej tożsamości ego, które na powierzchownych poziomach świadomości zanikają całkowicie w czasie procesu śmierci. Jednak dalej reinkarnuje się tylko najbardziej subtelna wolna od splamień, dualizmu i koncepcji natura umysłu, umożliwiając w Bardo, jak i w kolejnym odrodzeniu dalszy rozwój (lub zanik) nawykowych sił. Teksty buddyjskie przyrównują te nawykowe skłonności i splamienia do fal oceanu, a naturę umysłu do wody oceanu. Pojedyncze fale na oceanie Umysłu pojawiają się i znikają, niekiedy uchodząc w głębiny, a niekiedy można je wyodrębnić (śmierć, bardo i kolejne odrodzenie), ale przez cały czas pozostają częścią wód oceanu.

Jedyną szkołą buddyzmu która pozostając przy doktrynie braku atmana uznawała istnienie duszy (tzw. pudgali) była Pudgalavada (Personaliści), dziś już nieistniejąca.

[edytuj] Dusza w kulturze Chin

Chińczycy^[3] wierzyli, że człowiek ma dwie dusze - po oraz hun. Dusze te oddzielają się od siebie w momencie śmierci.

Po to dusza cielesna, związana z ziemią i yin. Po zgonie należy ją pochować, żeby mogła się udać do podziemnych Żółtych Źródeł. Duszę tę należy regularnie częstować obiatą. Jeżeli pochówek został nieprawidłowo przeprowadzony (zasady, miejsce i moment właściwego pochówku wskazywały fengshui oraz astrologia), zabrakło zstępnych, żeby serwować po obiatę, lub za życia jej właściciel został bardzo skrzywdzony, może się ona przekształcić w złego ducha - gui.

"Hun" to dusza eteryczna, związana z niebem i yang. Po śmierci udaje się do nieba, dlatego w trumnie należy zostawić dla niej mały otwór. W starożytnych Chinach uważano, że hun mają tylko szlachetnie urodzeni. Chiński Kult przodków zakładał, że hun ojca, dziadka itd. należy oddawać cześć za pomocą imiennych tabliczek na ołtarzu przodków.

W chińskim synkretyzmie religijnym wiara w dwie dusze wpłynęła na taoizm, konfucjanizm, buddyzm i inne religie.

[edytuj] Zaratusztrianizm

W zaratusztrianizmie dusze ludzi po śmierci tracą do dnia sądu ostatecznego swoją cielesność i wędrują przez "Most Dzielący" do piekła, czyśćca lub nieba. Na moście, u wrót nieba, stoi Mitra, który dzierży w swoich rękach szale sprawiedliwości, na których są ważone dobre i złe uczynki, myśli i słowa. Gdy dobro przeważa nad złem w życiu danej duszy - trafia ona do nieba, gdzie może spokojnie oczekiwać na dzień sądu ostatecznego, kiedy to z powrotem uzyska cielesność i wróci na ziemię, aby powiększyć grono "sprawiedliwych". Gdy zło przeważa nad dobrem - dusza jest strącana do piekła, z którego już nigdy nie wyjdzie i będzie pod kontrolą Angra Mainju cierpiała nieskończone męki. Gdy szale się doskonale równoważą - dusza trafia do krainy umarłych, stając się szarym cieniem, nie mogącym czuć radości ani smutku.

[edytuj] Judaizm

Biblia, zanim odniesie się do duszy człowieka, czterokrotnie wspomina o duszach (nephesh) zwierząt. Słowo to odnosi się tylko do zwierząt potrafiących się poruszać. Drugim ważnym słowem jest ruach (hebr. oddech), zastosowane kiedy Bóg obdarza Adama "żywą duszą" (nephesz haja). Stąd czasem ruach tłumaczone jest jako "duch". Śmierć to utrata ducha a nie duszy, nie wiadomo co dzieje się z duszą.

W księdze Koheleta (3.19) jest zapisane: "Los bowiem synów ludzkich jest ten sam, co i los zwierząt; los ich jest jeden: jaka śmierć jednego, taka śmierć drugiego, i oddech życia ten sam". Dlatego Żydzi maja rytualny ubój polegający na zadaniu jak najmniejszego bólu zwierzęciu. Zwierzę nacina się na szyi tak aby za jednym cięciem rozciąć tętnicę oraz tchawicę. Wydaje się więc, że wszystkie te pojęcia pierwotnie mogły dotyczyć zarówno człowieka jak i zwierząt. Na księdze Ezechiela 18.4 i 18.20 (Wulgata: "anima quae peccaverit ipsa morietur", Biblia Gdańska: "dusza, która grzeszy, ta umrze.) można oprzeć wniosek, że dla Żydów w tamtym okresie żywa istota była duszą, a nie miała duszę.

Około IV wieku p.n.e. u proroka Izajasza pojawia się idea wskrzeszenia umarłych i Sądu Ostatecznego.

Potem pod wpływem koncepcji platońskich pojmowanie duszy radykalnie się zmieniło. Judaizm przejął część tych filozofii, jednak różne frakcje miały odrębne podejście do tematu. Saduceusze, reprezentujący najstarsze poglądy judaizmu, byli materialistami, nie uznającymi niematerialnej duszy, ani życia po śmierci. Faryzeusze wierzyli w dusze, ale dusze według nich istniały także przed narodzinami i podlegały reinkarnacji, mogły jednak być również potępione.

Pierwotnie używano trzech różnych słów hebrajskich:

• nephesh נפש (szyja, gardło) - dusza ludzka, zwierzęca, bądź wegetatywna
• ruah רוח (wiatr) - dusza jako zasady etyczne, emocje i wola
• neshamah - inteligencja duchowa

Filon z Aleksandrii odróżniał duszę znajdującą się w krwi od duchowej esencji (pneumy).

Rabin Oshaia ok. roku 210 uznał że ludzie zostaną odtworzeni z jednego z kręgów (zwanego przez niego luz), nie dającego się ponoć zniszczyć przez ogień, czy młot. Wiara w jej istnienie przetrwała do XVI wieku.

Obecnie szeroko przyjęta jest koncepcja, według której dusza istnieje także po śmierci w rzeczywistości zwanej Olam Haba. Judaizm nie precyzuje, jak wygląda ta egzystencja, są różne poglądy, które mogą, ale nie muszą być przyjęte przez wyznawcę.

Szeroko rozpowszechniona (choć też nie jako dogmat - tych nie ma w judaizmie) jest wiara w sąd nad duszą po śmierci. Niektórzy twierdzą też, że najwięksi grzesznicy są unicestwiani. Karą lżejszych grzeszników jest cierpienie w miejscu zwanym Gehinom. Po oczyszczeniu dusze mają przejść do nowego Przyszłego Świata. Dusza nie może się doskonalić po śmierci - może to robić tylko związana z ciałem.

Są też rabini wierzący w reinkarnację. Wiara ta przejawia się też w niektórych midraszach. W przeciwieństwie do hinduizmu i buddyzmu jednak, reinkarnacja nie jest związana z realizowaniem się karmy - za każdym razem nowo narodzony człowiek ma czystą kartę, nie jest obciążony swymi poprzednimi wcieleniami.

[edytuj] Katolicyzm

Artykuł serii Kościół katolicki
Organizacja
Papież • Benedykt XVI Kolegium kardynałów Sobór powszechny Synod • Konferencja Episkopatu Łaciński Kościół katolicki Katolickie Kościoły wschodnie
Początki i przeszłość
Jezus Chrystus Ewangelia • Sukcesja apostolska Ojcowie Kościoła • Chrześcijaństwo Wielka Schizma Wschodnia • Reformacja Katolicyzm Kościół unicki
Teologia
Trójca Święta (Bóg Ojciec, Syn Boży, Duch Święty) Piekło • Niebo • Czyściec Łaska • Dusza • Zbawienie Wcielenie • Matka Boża • Świętych obcowanie Kanon Biblii • Dogmat • Tradycja Apostolska Apostolski symbol wiary • Sakrament
Liturgia
Diakon • Prezbiter • Biskup Msza • Liturgia godzin Rok liturgiczny Zwyczajna forma rytu rzymskiego Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego Ryt aleksandryjski • Ryt antiocheński Ryt bizantyjski • Ryt chaldejski • Ryt ormiański
Portal katolicki

Święty Paweł nadał słowu pneuma nowe znaczenie - nadprzyrodzonego ducha działającego w sercu człowieka. Stąd rozwinęła się koncepcja, wedle której człowiek składa się z ciała (soma), duszy (psyche) i ducha (pneuma) otrzymywanego dopiero przez chrzest. Schemat ten był rozbudowany przez gnostyków i zwalczany przez późniejszych teologów.

Jeden z Ojców Kościoła, Tertulian około roku 200 w traktacie "O naturze duszy" twierdził, że dusza "nie może być niczym innym niż substancją cielesną". Dusza ma według niego charakter prosty, jest jednorodna. Duch i dusza są dla Tertuliana tym samym.

Święty Grzegorz Thaumaturgus (III wiek n.e.) także napisał traktat o duszy. Dusza jest tym, co porusza materię, daje ciału życie. Nie dodaje wagi do ciała i nie może być jego częścią, gdyż nie dawałaby życia każdemu jego fragmentowi. Musi być więc niematerialna.

Święty Augustyn (354-430) w swoim traktacie o duszy również pod wpływem neoplatonistów krytykował pogląd o materialnej naturze duszy. Dusza jest bezcielesna, lecz nie może być pustką. Ponieważ stoi wyżej od ciała w hierarchii, więc zgodnie z Plotynem należy uznać, że dusza zawiera ciało, a nie ciało duszę. Święty Augustyn był przekonany, że dusza ma oczy, język, kończyny i jest swego rodzaju bezcielesnym odbiciem ciała. Szczegółowo zajmował się relacjami ciała, duszy i ducha, w tym również takimi kwestiami, jak płeć duszy, czy zdeformowane ciało ma zdeformowaną duszę, itp. W końcu uznaje, że zagadnienie wpływu duszy na ciało przekracza ludzkie zrozumienie.

Święty Tomasz z Akwinu (1225-1274) w Summie Teologicznej uznał, że przejawem duszy jest wzrost roślin i ruch zwierząt. Duszę ma zatem wszystko, co żywe. Rośliny mają duszę wegetatywną, zwierzęta duszę zmysłową, a w końcu ludzie duszę rozumną.

Niektóre odłamy chrześcijaństwa (Świadkowie Jehowy, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Adwentystów Odpocznienia Sabatu) uważają duszę ludzką za śmiertelną, związaną z ciałem. Większość jednak (w tym Kościół Katolicki, prawosławie i większość protestantów) przyjęła koncepcję nieśmiertelnej duszy ludzkiej. Po śmierci ma się odbyć Sąd Ostateczny i zmartwychwstanie sprawiedliwych zgodnie ze słowami Jezusa w Nowym Testamencie:

"Jam jest zmartwychwstanie i żywot; kto we mnie wierzy, chocby i umarł, życ będzie. A kto żyje i wierzy we mnie, nie umrze na wieki." (J 11,25-26 - BW)

Aktualny Katechizm Kościoła Katolickiego omawia kwestie duszy głównie w art. 1, par. 6 II Corpore et anima unus - "jeden ciałem i duszą" (źródło):

362. Osoba ludzka, stworzona na obraz Boży, jest równocześnie istotą cielesną i duchową. (...)

363. Pojęcie dusza często oznacza w Piśmie świętym życie ludzkie lub całą osobę ludzką(...) "dusza" oznacza zasadę duchową w człowieku.

365. Jedność ciała i duszy jest tak głęboka, że można uważać duszę za "formę" ciała; oznacza to, że dzięki duszy duchowej ciało utworzone z materii jest ciałem żywym i ludzkim; duch i materia w człowieku nie są dwiema połączonymi naturami, ale ich zjednoczenie tworzy jedną naturę.

366. Kościół naucza, że każda dusza duchowa jest bezpośrednio stworzona przez Boga nie jest ona "produktem" rodziców - i jest nieśmiertelna, nie ginie więc po jej oddzieleniu się od ciała w chwili śmierci i połączy się na nowo z ciałem w chwili ostatecznego zmartwychwstania.

367. Niekiedy odróżnia się duszę od ducha(...) rozróżnienie to nie wprowadza jakiegoś dualizmu w duszy.

Teologowie katoliccy przyjmują też za św. Tomaszem istnienie duszy u roślin i zwierząt, jednak w odróżnieniu od ludzkiej są to dusze śmiertelne.

[edytuj] Islam

Islam głosi wiarę w Sąd Ostateczny i zmartwychwstanie. Dusza jest nieśmiertelna, a po Sądzie Ostatecznym połączy się z ciałem by trafić do raju lub piekieł.

[edytuj] Świadkowie Jehowy

Według Świadków Jehowy, słowo dusza oznacza:

• człowieka (1 Piotra 3:20; Wyjścia 16:16; Rodzaju 46:18; Jozuego 11:11; Dzieje Apostolskie 27:37; Rzymian 13:1);

1 Piotra 3:20: "(...) za dni Noego - w czasie budowy arki, w której niewiele osób, to jest osiem dusz, zostało bezpiecznie przeprowadzonych przez wodę."

• zwierzę (Rodzaju 1:20, 24; Rodzaju 9:10; Kapłańska 11:46; Liczb 31:28);

Rodzaju 1:20: "I przemówił Bóg: 'Niech się zaroją wody rojem dusz żyjących i niech stworzenia latające latają nad ziemią po obliczu przestworza niebios'."

Rodzaju 1:24: "I przemówił Bóg: 'Niech ziemia wyda żyjące dusze według ich rodzajów, zwierzę domowe i inne poruszające się zwierzę oraz dzikie zwierzę ziemi według jego rodzaju'. I tak się stało."

• życie (Wyjścia 4:19; Rodzaju 35:16-19; Jana 10:11; 1 Królów 17:17-23; Mateusza 10:39; Jana 15:13; Dzieje Apostolskie 20:10).

Wyjścia 4:19: "Potem Jehowa rzekł do Mojżesza w Midianie: 'Idź, wróć do Egiptu, gdzie pomarli wszyscy mężowie, którzy nastawali na twoją duszę'."

Jana 10:7, 11: "Jezus zaś znowu rzekł: '(...) Ja jestem wspaniałym pasterzem; wspaniały pasterz daje swą duszę za owce."

[edytuj] Krytyka

Podział człowieka na część fizyczną i duchową bywa krytykowany we współczesnej nauce.

Richard Dawkins w książce Bóg urojony twierdzi, że dualizm postrzegania istoty ludzkiej w podziale na fizyczność oraz część emocjonalno-duchową jest wynikiem kroku ewolucyjnego, w którym człowiek uzyskał świadomość. Nie ma on nic wspólnego z rzeczywistością a jest wynikiem istnienia w każdym człowieku wewnętrznego głosu. Ponieważ każdy człowiek posiada życie wewnętrzne, które jest pozornie oderwane od naszej fizyczności ulegamy złudzeniu, że umysł człowieka jest czymś odrębnym od ciała.

Niektóre współczesne kierunki terapii (np. Psychologia zorientowana na proces) również koncentrują się na ciele człowieka w równym stopniu co na jego psychice podczas pracy z problemami uznając, że nie istnieje granica między ciałem a psychiką ludzką.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Rodzimowierczy portal informacyjno-kulturalny
2. ↑ Rodzimy Kościół Polski
3. ↑ wg: Federico Avanzini, Religie Chin, WAM, Kaków, 2004, str. 44

[edytuj] Linki zewnętrzne

Historyczny rozwój koncepcji dotyczących duszy i ducha, oraz trudności w interpretacji tych koncepcji, omówione zostały w artykule:

W. Duch, Duch i dusza, czyli prehistoria kognitywistyki. Kognitywistyka i Media w Edukacji 1 (1999) pp. 7-38