Wikipedysta:Neurotick/brudnopis
Z Wikipedii
{{Propozycja}}
Paralotniarstwo to sport i forma rekreacji polegająca na lataniu przy użyciu paralotni. Jest jednym z najpopularniejszych (szczególnie w Europie i Ameryce Południowej) sportów lotniczych.
Paralotniarstwo jest często mylone z lotniarstwem. Zasadniczą różnicą jest brak sztywnych elementów konstrukcyjnych w paralotni.
Spis treści |
[edytuj] Paralotnia
Zobacz więcej w osobnym artykule: Paralotnia.Paralotnia, zwana też glajtem lub parapentem, jest szybującym miękkopłatem nie wymagającym żadnego silnika, choć może być używana także w połączeniu z napędem mechanicznym. Pilot siedzi w uprzęży zawieszonej pod skrzydłem wykonanym z tkaniny, którego profil aerodynamiczny utrzymywany jest przez ciśnienie napływającego powietrza. Sterowanie odbywa się przez zmianę kąta natarcia wybranej strony skrzydła dokonywanej sterówką i przez przenoszenie środka.
[edytuj] Latanie
[edytuj] Zloty
Najprostszą formą latania na paralotni są zloty polegające na starcie ze zbocza o odpowiednim nachyleniu, a następnie szybowaniu i lądowaniu na położonym niżej lądowisku. Podczas zlotu paralotnia szybuje w kierunku ziemi, a czas lotu uzależniony jest przewyższeniem pomiędzy miejscem startu a lądowiskiem oraz doskonałością paralotni. Zloty najczęściej wykonywane są w początkowej fazie nauki latania, a także w zimie, kiedy nie występują kominy termiczne.
[edytuj] Loty żaglowe
W lotach żaglowych wykorzystuje się strefę noszeń powstającą wskutek napływu mas powietrza w kierunku zbocza. Możliwość wykonywania lotów żaglowych uzależniona jest przede wszystkim od kierunku wiatru, a także od jego stałej i odpowiednio dużej siły. Najlepsze warunki do wykonywanie lotów żaglowych powstają przy prostopadłym do zbocza kierunku wiatru o prędkości 4-6 m/s. Zbyt słaby wiatr uniemożliwia utrzymanie stałej wysokości, zbyt silny grozi przewianiem paralotni na zawietrzną stronę zbocza gdzie występują bardzo niebezpieczne rotory i prądy zstępujące, tzw. duszenia.
Przy dostatecznie silnym wietrze możliwe jest lądowanie w miejscu startu lub jego okolicy, dzięki czemu bardzo szybko można rozpocząć kolejny lot.
[edytuj] Loty termiczne
Niektóre powierzchnie lądu pod wpływem promieni słonecznych nagrzewają się szybciej np. skały, asfalt, tereny zabudowane. Nagromadzone ciepło jest oddawane znajdującemu się bezpośrednio nad lądem powietrzu, które unosi się, tworząc tzw. komin termiczny. Takie strefy noszeń termcznych mogą utrzymywać się przez bardzo długi czas w jednym miejscu. Przy silniejszym wietrze mogą być przerywane i przenoszone wraz z wiatrem z dala od terenu, nad którym powstały.
Piloci paralotni po natrafieniu na komin termiczny krążą w jego zasięgu tak by jak najdłużej pozostawać w strefie najsilniejszych noszeń. Ponieważ różnice w prędkości wznoszenia są bardzo trudno wyczuwalne dla człowieka, piloci z reguły wykorzystują wariometrem, który za pomocą wyświetlacza i sygnałów dźwiękowych informuje o prędkości wznoszenia i opadania. Dzięki temu możliwe jest wyszukiwanie stref o największych prędkościach wznoszenia i krązenie w ich centrum, zwane centrowaniem komina. Wznoszenie się w kominie może trwać aż do osiągnięcia podstawy chmur. Dalsze wznoszenie się w chmurze - choć możliwe - jest szczególnie niebezpieczne.
[edytuj] Przeloty
Najbardziej doświadczeni piloci wykorzystują krążenia w kominach do pokonywania znacznych odległości. Po wzmieniesiu się w kominie na odpowiednio dużą wysokość, pilot szybuje w kierunku następnego spodziewanego komina i znajdując go nabiera ponownie wysokości którą utracił w wyniku szybowania. Powtarzanie tych manewrów powoduje że pilot jest w stanie przemieszczać się w wybranym kierunku, najczęściej zgodnym z kierunkiem wiejącego wiatru. Czas trwania przelotu ograniczony jest długością dnia, gdyż w nocy noszenia termiczne zanikają. Najdłuższe przeloty mogą trwać ponad 10 godzin, podczas których pilot może pokonuje odległość ponad 300 kilometrów.
[edytuj] Start i lądowanie
Start na paralotni wykonuje się zawsze pod wiatr lub w warunkach bezwietrznych. Przy słabym wietrze stosuje się start klasyczny. Pilot biegnąc ciągnie za linki i podnosi leżące za nim skrzydło, które napełniając się powietrzem wznosi się ponad jego głowę. Przy silniejszym wietrze lub bardziej wymagających skrzydłach zawodniczych częściej stosuje się start odwrócony inaczej alpejski (lub w skrócie alpejka). Pilot krzyżując taśmy nośne odwraca się twarzą w stronę leżącego skrzydła, a następnie ciągnąc za nie unosi napełniane poprzez wiatr skrzydło ponad głowę. Po ponownym obróceniu się w kierunku lotu i nabraniu rozbiegu, paralotnia odrywa się od ziemi.
[edytuj] Starty na holu
Do startów na terenach nizinnych wykorzystuje się wyciągarki. Najpopularniejsze są następujące rodzaje:
- malinka - lina o stałej długości przymocowana jest do samochodu poprzez siłownik - dynamometr - umożliwiający pomiar siły holowania. Regulacja siły holowania odbywa się poprzez zmianę prędkości jazdy samochodu.
- abrolwinda - bęben z nawiniętą liną zamontowany jest w samochodzie lub łodzi motorowej. Siła holowania regulowana jest poprzez kontrolowanie siły hamowania bębna z odwijającą się liną, a także poprzez zmianę prędkości pojazdu lub łodzi. Stosuje sie także abbrolwindy z dodatkowym pomiarem siły holowania za pomocą dynamometru.
- wyciągarka stacjonarna - lina nawijana jest na bęben za pomocą zamontowanego w wyciągarce silnika. Siła holowania kontrolowana jest najczęściej poprzez hydrokinetyczną przekładnię oraz sprzęgło.
Podstawowym warunkiem bezpiecznego holowania (oprócz odpowiedniego przeszkolenia pilota i obsługi wyciągarki) jest stałe kontrolowanie przez obsługę wyciągarki siły holowania.
W Polsce, z racji przeważającego terenu nizinnego, starty na wyciągarce cieszą się dużą popularnością. Loty holowane w krajowych warunkach pozwalają na uzyskanie typowej wysokości po wyczepieniu rzędu 300-700 m.
[edytuj] Loty z napędem
Paralotnia może zostać wyposażona w napęd plecakowy tworząc motoparalotnię. Umożliwia ona samodzielny start w terenie płaskim oraz utrzymywanie się w powietrzu bez korzystania z kominów termicznych. Motoparalotnia umożliwia też wykonywanie kilkudziesięciokilometrowych przelotów z napędem.
[edytuj] Sterowanie
Podstawowym instrumentem są dwie linki zwane sterówkami, których końce pilot trzyma w rękach. U góry rozdzielają się one na szereg cieńszych linek, przymocowanych do krawędzi spływu skrzydła. Pociągnięcie sterówki zwiększa kąt natarcia połowy skrzydła, hamując je, co powoduje zakręcanie paralotni.
Dodatkowo zakręty mogą być pogłębiane poprzez wychylenie ciała na wewnętrzną stronę. Możliwe jest także sterowanie samym balansem ciała, bez użycia sterówek (np. gdy pilot ma ręce zajęte podczas wykonywania innego manewru).
Zaciąganie obu sterówek powoduje stopniowe zahamowanie paralotni. Jest to manewr, który należy wykonywać z wyczuciem, gdyż nadmierne wybranie linek sterowniczych może prowadzić do niebezpiecznego przeciągnięcia, którego konsekwencją jest szybkie i niekontrolowane opadanie. Dynamiczne przeciągnięcie, czyli raptowne zaciągnięcie sterówek, stosuje się w momencie lądowania w celu położenia skrzydła na ziemi.
[edytuj] Przyspieszacz (speedsystem)
Wiele paralotni wyposażonych jest w przyspieszacz. Do belki znajdującej się pod nogami pilota przymocowane są dwie linki, których zaciągnięcie skraca przednie linki nośne skrzydła, zmniejszając kąt natarcia. Paralotnia osiąga wtedy większą prędkość postępową, jednocześnie opadając szybciej.
[edytuj] Uszy (klapy)
Jest to manewr polegający na zawinięciu końców skrzydła pod spód poprzez ściągnięcie rękami zewnętrznych linek nośnych. Dzięki temu uzyskuje się większą prędkość opadania. Manewr ten jest stosowany najczęściej przy podejściu do lądowania, w celu wytracenia wysokości i trafiena w lądowisko.
[edytuj] B-stall
Manewr ten polega na ściągnięciu w dół linek nośnych rzędu B (drugi rząd, patrząc od czoła paralotni). W ten sposób skrzydło załamuje się na całej szerokości, tracąc profil aerodynamiczny. Prędkość postępowa maleje wtedy do zera i następuje szybkie (do 6-7 m/s), a jednocześnie stabilne opadanie.
B-stall używany jest gdy pilot musi szybko zmniejszyć wysokość lotu, np. gdy silny komin termiczny wciąga paralotnię do wnętrza chmury.
[edytuj] Paralotniarstwo sportowe
Spośród wyłaniających się w paralotniarstwie dyscyplin, najbardziej widowiskową zdaje się być akrobacja paralotniowa, która w Polsce nie jest upowszechniona. Najbardziej doceniane wśród pilotów są przeloty (XC - [ang.] Cross Country), niestety mało atrakcyjne dla publiczności.
W zawodach najczęściej używa się skrzydeł o większym wydłużeniu poprzecznym i mniejszej liczbie linek nośnych. Takie konstrukcje mają lepsze osiągi od skrzydeł rekreacyjnych, ale wymagają od zawodnika dużo aktywniejszego pilotażu. Skrzydła sportowe są dużo bardziej wrażliwe na błędy i trudniej wychodzą samoczynnie z niebezpiecznych figur.
[edytuj] Wyposażenie dodatkowe
[edytuj] Wariometr
Człowiek, w odróżnieniu od ptaków, nie jest w stanie poczuć drobnych zmian ciśnienia powietrza, po których mógłby ocenić czy wznosi się, czy opada. O ile gwałtowny ruch w górę przy wejściu w komin termiczny jest wyczuwalny, to ciągłe wznoszenie i ciągłe opadanie są nierozróżnialne dla ludzkich zmysłów. Tutaj pilotom z pomocą przychodzi technika.
Wariometr pokazuje aktualną prędkość wznoszenia lub opadania. Oprócz wyświetlacza podającego prędkość pionową posiada głośnik emitujący dźwięki o rożnych tonach i natężeniu, w zależności od kierunku i siły noszenia. Zazwyczaj jest zintegrowany z wysokościomierzem.
[edytuj] Radio
Ze względu na niskie koszty i dużą niezawodność, krótkofalówka jest standardowym wyposażeniem niemalże każdego paralotniarza.
[edytuj] GPS
GPS z rejestratorem przelotu jest niezbędny w niektórych konkurencjach sportowych, by sprawdzić czy pilot osiągnął wszystkie wymagane punkty kontrolne.
Zapis trasy w trakcie lotu pozwala ocenić kierunek i siłę wiatru względem powierzchni ziemi, a po skończonym locie jest doskonałym materiałem do analizowania skutków podjętych decyzji i wykonanych manewrów.
[edytuj] Bezpieczeństwo
Paralotniarstwo często bywa postrzegane jako sport dużo bardziej niebezpieczny, niż jest w rzeczywistości.
Jak każdy sport lotniczy, wymaga od pilota ciągłej koncentracji i obserwacji otoczenia, dbałości o stan sprzętu, a także dużej wiedzy na temat zjawisk pogodowych. Ogromna ilość wypadków spowodowana była przez pilotów, którzy zdecydowali się na lot w warunkach zbyt trudnych jak na ich umiejętności.
Większość pilotów stara się unikać:
- silnej aktywności termicznej - duże różnice prędkości między pionowymi prądami mogą spowodować podwinięcie skrzydła - sytuację, z której wyjście wymaga wprawy i zapasu wysokości
- silnego wiatru - przewianie paralotni na zawietrzną stronę wzgórza może oznaczać konieczność lądowania w silnych rotorach, które są w stanie nagle podwinąć skrzydło na wysokości zbyt małej, by posiłkować się spadochronem zapasowym
- chmur typu cumulonimbus - powstają one na szczycie bardzo silnych kominów termicznych, w których prędkość wznoszenia jest większa niż maksymalna prędkość opadania paralotni; Wciągnięcie w chmurę jest sytuacją skrajnie niebezpieczną, ze względu na brak widoczności, silne i turbulentne wiatry wiejące wewnątrz niej i bardzo niską temperaturę
- trudnych lądowisk - budynki, drzewa i inne przeszkody powodują rotory i mogą uniemożliwić bezpieczne lądowanie; Najbardziej niebezpieczne są linie energetyczne i telekomunikacyjne - niemalże niewidoczne z powietrza na tle ziemi
- silnikowych statków powietrznych - zarówno samoloty, jak i śmigłowce wytwarzają bardzo silne turbulencje, które zagrażają stabilności miękkopłata
- nieodpowiedzialnych pilotów - zderzenie z inną jednostką powietrzną jest jedną z najbardziej niebezpiecznych sytuacji.
Wymogi bezpieczeństwa obejmują wyposażenie w postaci atestowanego spadochronu zapasowego i kasku. Ponadto przed każdym startem pilot powinien dokładnie sprawdzić podczepienie do skrzydła, zapięcie pasów uprzęży i stan linek sterowniczych. Uprzęże stosowane przez paralotniarzy są często łączone z tzw. protektorami. Są to odpowiednio wyprofilowane kształtki wykonane z pianek, które chronią pilota przed bezpośrednim zderzeniem z ziemią w trakcie lądowania. Przyjmują one formę siedziska lub mają kształt zbliżony do fotela, dzięki czemu chronią także kręgosłup i plecy paralotniarza.
Zarówno paralotnia, jak i spadochron zapasowy, wymagają okresowych przeglądów technicznych.
Przy zachowaniu zdrowego rozsądku i zasad bezpieczeństwa, prawdopodobieństwo wypadku jest nieduże. Przypadki śmiertelne są rzadkością. Większość kontuzji odniesionych przez pilotów, to zwichnięcia podczas niefortunnego startu lub lądowania.
[edytuj] Treningi bezpieczeństwa
Dla zaawansowanych pilotów organizowane są specjalne treningi bezpieczeństwa. Piloci, latając nad wodą i słuchając poleceń instruktora, umyślnie wprowadzają paralotnię w ustalone wcześniej niebezpieczne figury (podwinięcia, przeciągnięcia, spirale), a następnie starają się wyprowadzić skrzydło do normalnego lotu.
Treningi bezpieczeństwa są także organizowane w Polsce przez doświadczonych krajowych instruktorów.
[edytuj] Nauka latania
Paralotniarstwo jest na tyle popularne, że w pobliżu każdego dogodnego do latania miejsca można znaleźć szkołę. W Polsce jest ich kilkanaście. Przed rozpoczęciem szkolenia należy upewnić się, czy instruktor posiada odpowiednie uprawnienia. Warto też poszukać w internecie opinii na temat szkoły.
W Polsce przepisy zmieniają się dość często. Obecnie szkolenie obejmuje trzy etapy:
- etap I: Loty w zakresie podstawowym,
- etap II: Loty wysokie/Doskonalenie technik pilotażu,
- etap III: Szkolenie w lotach żaglowych i termicznych,
Ponadto istnieje dodatkowe szkolenie do startów z użyciem wyciągarki. Ze względu na nizinny charakter polskiego terytorium, bardzo często jest on połączony z etapem I.
Pierwszy etap nauki zazwyczaj obejmuje zbieganie po niezbyt stromym zboczu w celu "postawienia" skrzydła i utrzymywania go we właściwej pozycji. Zazwyczaj po kilku próbach udaje się dokonać pierwszego, kilkunastometrowego zlotu. Potem uczniowie przenoszą się na większe zbocze lub na lotnisko wyposażone w wyciągarkę.
Innym rozwiązaniem są loty dwuosobową paralotnią wraz z instruktorem. Często jest to wstęp do właściwego szkolenia, podczas którego przyszły pilot może szybko zaznajomić się z uczuciem unoszenia się w powietrzu i zachowaniem paralotni.
[edytuj] Świadectwo kwalifikacji pilota paralotni
Oficjalnym dokumentem uprawniającym do uprawiania paralotniarstwa jest Świadectwo kwalifikacji pilota paralotni, wydawane przez Urząd Lotnictwa Cywilnego.
Większość kwestii prawnych związanych ze szkoleniem i egzaminami reguluje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2003 r. w sprawie licencjonowania personelu lotniczego (Dz. U. Nr 165, poz. 1603) wraz załącznikami. Przepisy te zmieniają się dość często i w znaczący sposób, dlatego zainteresowani powinni śledzić je na bieżąco.
Od października 2006 r. do egzaminu na świadectwo kwalifikacji można podchodzić już po drugim etapie szkolenia (zlikwidowano wymóg wykonania lotów w warunkach termicznych i żaglowych). Trwają też rozmowy mające na celu przeniesienie egzaminów do szkół paralotniowych. Obecnie egzaminy przeprowadzane są przez Urząd Lotnictwa Cywilnego w Warszawie. Centralizacja w połączeniu z obszernym materiałem teoretycznym skutecznie zniechęca wielu pilotów do zdawania egzaminów. Wielu lata bez wymaganych uprawnień, a niektórzy decydują się na szkolenie za granicą, np. na Słowacji.
[edytuj] Międzynarodowa licencja IPPI
Licencja IPPI (The International Pilot Proficiency Information Card) jest dokumentem wystawianym przez Międzynarodową Federację Lotniczą (FAI), powszechnie uznawanym w większości krajów. Licencja IPPI ważna jest tylko w połączeniu z licencją narodową, czyli w przypadku obywateli Polski - Świadectwem kwalifikacji pilota paralotni.
Dla paralotniarzy FAI wydaje pięć rodzajów licencji, które odzwierciedlają poziom wyszkolenia pilota:
- Ground skimming - obsługa naziemna i latanie na minimalnych wysokościach. W praktyce taka licencja nie jest wydawana i łączy się ją od razu z poziomem 2.
- Altitude gliding - loty na wysokościach pozwalających na manewrowanie w powietrzu, bez korzystania z prądów wznoszących.
- Basic soaring - loty w prądach wznoszących w warunkach nieturbulentnych.
- Advanced soaring - loty w warunkach turbulentnych.
- Cross country - przeloty.
Posiadanie polskiego Świadectwa kwalifikacji pilota paralotni uprawnia do wystąpienia o przyznanie licencji IPPI poziomu 3. Jest to poziom wystarczający do samodzielnego latania w wielu krajach, choć np. w Szwajcarii i Austrii wymagane minimum to IPPI 4.
Do udziału w międzynarodowych zawodach paralotniowych wymagane jest posiadanie licencji IPPI 4, a bardzo często nawet IPPI 5.
[edytuj] Historia
W roku 1961 francuski inżynier Pierre Lemoigne skonstruował spadochron z wcięciami po bokach i z tyłu, dzięki czemu można było holować go w powietrzu, a także kierować jego lotem. Urządzenie otrzymało nazwę Para-Commander i dało początek sportowi znanemu jako parasailing.
W 1964 amerykanin Domina Jalbert opracował pierwszy spadochron komorowy (parafoil). Wynalazek ten zrewolucjonizował spadochroniarstwo, stając się protoplastą współczesnych spadochronów szybujących.
Równolegle trwały badania prowadzone przez NASA nad spadochronami dla kosmicznych kapsuł ratunkowych. Ich owocem było szybujące skrzydło zaprojektowane przez [{David Barish|Davida Barisha]]. Po testach w 1965 r. wynalazca próbował promować zloty z górskich stoków jako letnią formę rekreacji w ośrodkach narciarskich. Nie spotkało się to ze znaczącym zainteresowaniem.
Po lekturze artykułu w magazynie Parachute Manual trzech francuzów - Jean-Claude Bétemps, André Bohn i Gérard Bosson - rozpoczęło eksperymenty ze spadochronem szybującym na górze Pointe du Pertuiset, w roku 1978. Próby zaowocowały stumetrowym zlotem, zakończonym na boisku piłkarskim. Moment ten uważa się za narodziny paralotniarstwa.
Od tego czasu paralotniarstwo stawało się coraz bardziej popularne. Kolejne konstrukcje coraz bardziej odbiegały kształtem od prostokątnego spadochronu. Największy rozkwit popularności oraz wprowadzania wynalazków i ulepszeń w sprzęcie miało miejsce w latach 90. XX wieku.
Pierwsze mistrzostwa świata w paralotniarstwie rozegrano w austriackim Kössen w 1989r.
W roku 1998 NASA przeprowadziła próby statku powrotnego X-38 wyposażonego w specjalną paralotnię, pozwalającą na kontrolowane lądowanie na powierzchni Ziemi.
[edytuj] Liczba pilotów
Według szacunkowych danych najwięcej paralotniarzy jest we Francji - około 25 tysięcy. Niewiele ustępują jej Niemcy, Austria, Szwajcaria, Japonia i Korea Południowa - około 10 do 20 tysięcy w każdym z tych krajów. Zaskakująco małą popularnością paralotniarstwo cieszy się w Stanach Zjednoczonych, gdzie uprawia ten sport zaledwie 4 do 5 tysięcy osób. (Wszystkie dane z roku 2004).
W Polsce na początku 2006 r. zarejestrowanych było 1261 posiadaczy Świadectwa kwalifikacji pilota paralotni, w tym 70 osób z uprawnieniami instruktorskimi. Faktyczna liczba regularnie latających paralotniarzy jest kilkukrotnie wyższa.
[edytuj] Rekordy
Wybrane rekordy, stan na sierpień 2006:
- Najdłuższy przelot: 423,4 km, William Gadd.
- Największe przewyższenie ponad miejsce startu: 4526 m, Robbie Whittall.
Aktualne rekordy można znaleźć na stronie FAI.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Strona Grupy pl.rec.paralotnie - nie uaktualniana; proszę traktować z dystansem, zdarzają się tematy mało aktualne, jak opisy sprzętu czy spis certyfikowanych ośrodków paralotniowych
- Polskie Stowarzyszenie Paralotniowe - zawiera m.in. opisy niebezpiecznych zdarzeń z udziałem pilotów paralotni
- Stowarzyszenie Instruktorów Lotniowo-Paralotniowych - m.in. aktualne informacje o zmianach w przepisach.
- Powoli powstający podręcznik paralotniarstwa
[edytuj] Źródła
- Piotr Dudek, Zbigniew Włodarczak, 2006, Paralotniarstwo, Bydgoszcz, Wyd. ARETE, ISBN 83-915997-1-X
- Urząd Lotnictwa Cywilnego: Lista aktów wykonawczych podpisanych i opublikowanych w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
- SILP: Ilu jest w Polsce paralotniarzy?.
- Fédération Aéronautique Internationale (FAI): The International Pilot Proficiency Information (IPPI) Card.
- Mark Wade: X-38.
- NASA: NASA Factsheet FS-038-DFRC X-38.
