Edward VIII Windsor

Z Wikipedii

Edward VIII Windsor Z bożej łaski Wielkiej Brytanii, Irlandii i brytyjskich dominiów zamorskich król, Obrońca Wiary, cesarz Indii
Król Wielkiej Brytanii i cesarz Indii
Okres urzędowania	od 20 stycznia 1936 do 11 grudnia 1936
Poprzednik	Jerzy V Windsor
Następca	Jerzy VI Windsor
Dane biograficzne
Dynastia	Windsorowie
Urodzony	23 czerwca 1894 Richmond
Zmarł	28 maja 1972 Paryż
Ojciec	Jerzy V Windsor
Matka	Maria Teck
Żona	Wallis Simpson

Edward VIII, urodzony jako Edward Albert Chrystian Jerzy Andrzej Patryk Dawid (23 czerwca 1894 – 28 maja 1972), Książę Walii od 1911 (inaugurowany w Caernarfon), król Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej i dominiów, cesarz Indii, Obrońca Wiary od 20 stycznia 1936 do abdykacji 11 grudnia 1936. Po ustąpieniu z tronu otrzymał tytuł księcia Windsoru (Duke of Windsor).

Spis treści 1 Wczesne lata życia 2 Książę Walii 2.1 Kariera w armii 2.2 Królewskie obowiązki 2.3 Romanse 3 Król Edward VIII 4 Kryzys abdykacyjny 5 "Kłopotliwy książę Windsoru" 5.1 Nadanie tytułu 5.2 Nazistowskie sympatie 6 Po II wojnie światowej 7 Dziedzictwo 8 Tytuły (oficjalna stylizacja) 9 Bibliografia

[edytuj] Wczesne lata życia

Przyszły król Edward VIII urodził się 23 czerwca 1894 r. w White Lodge w Richmond w hrabstwie Surrey. Był najstarszym synem księcia Yorku (późniejszego króla Jerzego V) i Marii Teck, córki księcia Franciszka, księcia Teck. Został ochrzczony w Green Drawing Room w White Lodge 16 lipca 1894 r. przez arcybiskupa Canterbury Edwarda White'a Bensona. Imię Edward otrzymał po swoim dziadku, księciu Walii (późniejszym Edwardzie VII), Albert otrzymał na prośbę swojej prababki, królowej Wiktorii, na pamiątkę jej męża, Chrystian na pamiątkę pradziadka Chrystiana IX, króla Danii. Imiona Jerzy, Andrzej, Patryk i Dawid otrzymał na cześć świętych patronów Anglii, Szkocji, Irlandii i Walii. Książę był nazywany przez swoją rodzinę imieniem Dawid.

Rodzice Edwarda, księstwo Yorku, nie zajmowali się zbytnio wychowywaniem dzieci, podobnie jak większość brytyjskich rodziców z wyższej klasy. Opiekę nad Edwardem i jego młodszym rodzeństwem sprawowały nianie. Ojciec był dla Edwarda bardzo surowy. Przyszły król wspominał później o strachu jaki go ogarniał, gdy szambelan oświadczał: Jego Królewska Mość życzy sobie zobaczyć się z panem w bibliotece. Kiedy mały Edward został przez nianię zaprezentowany swoim rodzicom, rozpłakany chłopczyk nie wywarł na nich pozytywnego wrażenia.

W 1906 r. Edward wstąpił jako kadet do szkoły marynarki w Osborne. W 1908 r. został przydzielony do bazy morskiej w Dartmouth. Edward dobrze się uczył i miał dobre stopnie, za wyjątkiem matematyki. Jego ówcześni wychowawcy opisywali, że książę miał przesadną potrzebę podobania się, zjednywania sobie ludzi. W 1911 r. w Dartmouth Edward zapadł na świnkę, która szalała wówczas wśród kadetów. Choroba miała u niego wyjątkowo ostry przebieg i później niektórzy stwierdzali w tym przyczynę jego młodocianego i zniewieściałego wyglądu. Świnka może też powodować bezpłodność. Niektórzy (np. Donald Spoto) uważają, że stało się to w przypadku Edwarda, który miał zdawać sobie sprawę ze swojej bezpłodności i miało to zaważyć na jego decyzji o abdykacji.

[edytuj] Książę Walii

Kiedy w 1910 r. zmarł król Edward VII i ojciec księcia Edwarda został królem Jerzym V, młody Edward automatycznie uzyskał tytuły księcia Kornwalii i księcia Rothesay. 23 czerwca 1910 r. ojciec mianował go księciem Walii i hrabią Chester. Oficjalna inwestytura odbyła się w zamku Caernarfon 13 lipca 1911 r. Po raz pierwszy do 1616 r. (inwestytura księcia Karola, późniejszego Karola I) ceremonia odbyła się w Walii, co było pomysłem wpływowego walijskiego polityka, Davida Lloyda George'a, podówczas konstabla zamku Caernarfon i Kanclerza Skarbu w liberalnym rządzie Asquitha.

Z ceremonii w Caernarfon pozostało Edwardowi poczucie śmieszności z powodu stroju jaki musiał założyć na uroczystość – krótkich spodni z białej satyny, okrągłego nakrycia głowy i średniowiecznego płaszcza z czerwonego weluru podbitego gronostajami. Edward uważał ten strój za "niedorzeczne przebranie" i zgodził się go założyć dopiero po burzliwej dyskusji z ojcem.

W 1912 r. Edward przebywał kilka miesięcy w Paryżu u markiza de Bretuil, aby doskonalić się w języku francuskim. Po powrocie do Wielkiej Brytanii wystąpił z Royal Navy i rozpoczął naukę w oksfordzkim Magdalen College. Uczelnię opuścił po 3 latach bez żadnego tytułu naukowego. Jego ocena uniwersytecka brzmiała: nigdy nie będzie miał skłonności do książek. Wzorem swojego dziadka Edwarda VII, książę Walii interesuje się modą. Pod pewnymi względami wiedzie jednak żywot ascety – je i śpi niewiele z obsesyjnej obawy przed tyciem, nawet pije bez zakąszania.

[edytuj] Kariera w armii

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. Edward wstąpił do Grenadierów Gwardii (Grenadier Guards). Na początku wojny był trzymany z dala od frontu i pozwalano mu się jedynie na odwiedzanie szpitali. 29 września 1914 r. o mało nie zginał, kiedy podczas inspekcji oddziałów w Vermelles pocisk artyleryjski trafił w jego samochód, zabijając kierowcę. Książę jednak usilnie naciskał, aby przeniesiono go do jednostek frontowych. W końcu udało mu się dopiąć swego. Promowany oficerem, Edward przejawiał w okopach zamiłowanie do ryzyka i pogardę śmierci. Cóż tam moja śmierć, mam czterech braci – mówi.

Minister wojny, lord Kitchener, miał jednak inne poglądy na kwestię życia i śmierci następcy tronu i odwołał Edwarda z linii frontu. Resztę wojny książę spędził w Sztabie Generalnym jako adiutant dowódcy Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego, generała Johna Frencha. Wojnę zakończył w Mons w Belgii, jako major przydzielony do sztabu głównego Kanadyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego. W 1916 r. otrzymał Military Cross, chociaż twierdził, że nań nie zasłużył.

[edytuj] Królewskie obowiązki

Po zakończeniu wojny książę Walii zaczął pasjonować się wyścigami konnymi. Brał nawet udział jako dżokej w steepleache (wyścigach z przeszkodami), ale po pechowym upadku ojciec zabronił mu uprawiania tego sportu. Edward spróbował więc swych sił w lotnictwie i uczył się pilotażu, ale to też spotkało się z zakazem ojca. Król Jerzy V widział syna w roli "nadzwyczajnego ambasadora" Korony i nakazywał mu odwiedzać kolejne kraje brytyjskiego imperium. Na pokładzie HMS Renown podejął w latach 1919-1935 16 oficjalnych wizyt w ponad 50 krajach.

Książę nie czuł się dobrze podczas tych podróży. Protokół, oficjalne przemowy, przyjęcia i formalistyka ogromnie mu ciążyły. W swoim dzienniku pisał: Jakaż to niedorzeczność te wizyty oficjalne! I jakie marnotrawstwo czasu!. W latach 20. i 30. stał się jedną z najczęściej fotografowanych osób na świecie, jednak jego samego przerażało niekiedy wręcz religijne uwielbienie tłumów, czasami wręcz starających się go dotknąć jak bożka.

Edward nie lubił oficjalnych przyjęć, przepadał natomiast za ludźmi oryginalnymi i uwielbiał suto zakrapiane imprezy. Podczas pobytu w Wielkiej Brytanii zawsze przejawiał zainteresowanie problematyką gospodarczą, odwiedzał ośrodki przemysłowe i okręgi górnicze.

[edytuj] Romanse

W 1930 r. Jerzy V dał Edwardowi własną rezydencję w Fort Belvedere niedaleko Sunningdale w hrabstwie Berkshire. Tutaj Edward nawiązał wiele romansów. Upodobał sobie starsze od niego mężatki. Wśród nich były m.in. dziedziczka anglo-amerykańskiej fortuny tekstylnej Freda Dudley Ward, amerykańska aktorka filmowa Mildred Harris i lady Furness. Ta ostatnia przedstawiła Edwarda w 1930 r. Bessie Wallis Simpson (19 czerwca 1896 – 24 kwietnia 1986), żonie biznesmena Ernesta Simpsona i rozwódce. Edward i Wallis spotykają się ponownie w 1931 (pani Simpson został wówczas przedstawiona rodzinie królewskiej) i 1932 r. Księciu przypadła do gustu niezależność Amerykanki i jej bezpośredniość.

Kiedy w 1933 r. lady Furness wyjeżdżała do Stanów Zjednoczonych powierzyła Edwarda (którego nazywała "człowieczkiem") opiece pani Simpson. Właśnie wtedy Edward i Wallis zostają kochankami. Królowi Jerzemu ten i inne romanse syna nie przypadają do gustu. Król często wyrażał obawę, co stanie się, gdy Edward odziedziczy koronę. Jako swojego dziedzica wolał młodszego syna, Alberta, księcia Yorku, i swoją ulubioną wnuczkę, Elżbietę. Powiedział nawet: Mam nadzieję i modlę się do Boga, że mój najstarszy syn Edward nigdy się nie ożeni i nie będzie miał dzieci, a wtedy nic nie będzie stało na przeszkodzie w drodze Bertiego i Lilibet do tronu.

Miłosny związek Edwarda i amerykańskiej rozwódki znalazł się w kręgu zainteresowań specjalnego oddziału londyńskiej policji, która miała za zadanie zbadać prawdziwą naturę ich związku. Zachował się niedatowany raport opisujący wizytę pary w sklepie z antykami. Sprzedawca stwierdził, że dama wydawała się mieć POW ('Prince of Wales, książę Walii) całkowicie pod pantoflem. Związek następcy tronu wzbudzał zainteresowanie ówczesnych elit politycznych, i to nie tylko brytyjskich.

[edytuj] Król Edward VIII

Król Jerzy V zmarł w nocy 20 stycznia 1936 r. i książę Walii wstąpił na tron pod imieniem Edwarda VIII. Następnego dnia złamał protokół przypatrując się proklamacji swojej osoby jako króla z okna St. James's Palace w towarzystwie pani Simpson. Był również pierwszym brytyjskim królem, który latał samolotem, kiedy przyleciał z Sandrigham do Londynu na specjalne posiedzenie Tajnej Rady związane z jego wstąpieniem na tron.

Społeczeństwo brytyjskie wychodziło właśnie z głębokiego kryzysu gospodarczego i wiązało wielkie nadzieje z nowoczesnym i wysportowanym królem, który wolał jazz od dudów. Edward cieszył się wówczas ogromną popularnością w społeczeństwie, mniejszą jednak w kręgach związanych z IV Rządem Narodowym pod przewodnictwem konserwatysty Stanleya Baldwina. Jego poglądy budzą niepokój rządu. Konsternację powodują głównie zażyłe stosunki z ambasadorem III Rzeszy w Londynie, Joachimem von Ribbentropem. Pracownik francuskiej ambasady, Girard de Charbonnières pisał: Czy należy na tej podstawie wnioskować, że przeczuwający to premier postanowił pozbyć się Edwarda VIII, zanim ten zdążyłby zaszkodzić, i że królewski romans z panią Simpson był tylko pretekstem? Nie sądzę, by tak było, niemniej jest rzeczą pewną, że odejście monarchy nie sprawiło rządowi przykrości.

Królowi zarzucano również naruszenie konstytucyjnego obowiązku powściągliwości w kwestiach politycznych. Świadczy o tym reakcja na wypowiedziane w listopadzie 1936 r. podczas wizytacji kopalń w południowej Walii, na widok panującej nędzy, słowa "Trzeba coś zrobić". Króla oskarżano również o dążenia absolutystyczne. Edward później wspominał: nie zamierzałem nic więcej, niż otworzyć okna i wpuścić do szacownej instytucji trochę świeżego powietrza, jakim miałem w zwyczaju oddychać, gdy byłem księciem Walii. Moją skromną ambicją było poszerzenie nieco podstaw monarchii, uwrażliwienie jej na nowe uwarunkowania naszych czasów.

16 lipca 1936 r. miał miejsce zamach na życie króla. Zamachowcem był niezadowolony Irlandczyk, Jerome Brannigan (znany też jako George Andrew McMahon). Miał on zamiar wystrzelić, gdy król wyjedzie konno z Constitution Hill niedaleko pałacu Buckingham. Policja zauważyła jednak rewolwer i obezwładniła niedoszłego zamachowca. Podczas procesu Brannigam twierdził, że do zamachu na króla wynajęła go "zagraniczna władza", a on poinformował o tym planie MI5 i chciał mu pomóc w ujęciu prawdziwego winowajcy. Sąd nie uwierzył w jego wersję i skazał go na rok więzienia. Obecnie wydaje się, że Brannigam rzeczywiście miał kontakty z MI5, ale nie sposób określić ich charakteru.

Tymczasem zaczęły krążyć plotki, że król zamierza poślubić panią Simpson, która złożyła już pozew rozwodowy w sądzie w Ipswich. Latem 1936 r. król afiszował się z kochanką podczas rejsu po Morzu Śródziemnym na pokładzie luksusowego jachtu Nahlin. Na prośbę Edwarda brytyjska prasa powstrzymywała się od komentowania romansu (uważało się wówczas, że nie godzi się gentelmenowi atakować członka rodziny królewskiej, gdy etykieta zabrania mu odpowiadać na ataki), jednak bez skrępowania opisywały go gazety zagraniczne. 27 października sąd ostatecznie orzekł rozwód Wallis Simpson. Nic już teoretycznie nie stało na przeszkodzie jej małżeństwu z królem. Teoretycznie, gdyż temu związkowi sprzeciwiały się rodzina królewska, opinia publiczna, Kościół i rząd.

[edytuj] Kryzys abdykacyjny

16 listopada 1936 r. Edward zaprosił do pałacu Buckingham premiera Baldwina. Podczas spotkania wyraził chęć poślubienia pani Simpson. Baldwin poinformował króla, że jego związek jest dla niego moralnie nie do zaakceptowania. Małżeństwu króla z dwukrotną rozwódką sprzeciwiał się również Kościół, a Brytyjczycy nie tolerowali myśli o Wallis jako swojej królowej.

Edward zaproponował wówczas małżeństwo morganatyczne, ale pomysł ten został odrzucony przez brytyjski gabinet oraz rządy dominiów Korony brytyjskiej. Premierzy Australii, Kanady i Południowej Afryki wyrazili swój stanowczy sprzeciw wobec tego małżeństwa, Wolne Państwo Irlandzkie wyraziło swoją obojętność i bezstronność w sprawie królewskiego małżeństwa, natomiast rząd Nowej Zelandii, który po raz pierwszy usłyszał wówczas o pani Simpson, wyraził tylko swoje wielkie zdziwienie. Dowiedziawszy się o tym, Edward powiedział, że w Australii nie ma wielu ludzi i nie mają oni nic do powiedzenia w tej kwestii.

Król poinformował Baldwina, że abdykuje, jeżeli nie będzie mógł poślubić swojej wybranki. Podczas spotkania z królem 2 grudnia 1936 r., Baldwin daje mu trzy wyjścia: zrezygnować z małżeństwa z panią Simpson, poślubić ją wbrew stanowisku gabinetu albo abdykować. Jasne było, że Edward nie porzuci myśli o ślubie, z kolei ślub bez zgody ministrów spowodowałby podanie się rządu do dymisji i kryzys konstytucyjny. Król wybrał więc abdykację. 3 grudnia prasa przerywa milczenie i krytykuje związek króla. Wallis ukrywa się przed dziennikarzami w Cannes. Król traci poparcie społeczeństwa, przeciwko niemu jest klasa polityczna. Wprawdzie magnat prasowy, lord Beaverbrook, mający poparcie Churchilla, zaproponował utworzenie "partii królewskiej" i obronę króla, ale nie miało to znaczenia (były również pomysły, że w razie utrzymania się Edwarda na tronie i dymisji gabinetu Baldwina nowym premierem zostanie właśnie Churchill).

Dokumenty abdykacyjne król podpisał 10 grudnia 1936 r. w Fort Belvedere. Obecni przy tym byli jego trzej młodsi bracia – książę Yorku (jednocześnie następca tronu), książę Gloucester i książę Kentu. 11 grudnia Edward po raz ostatni używa królewskiej prerogatywy i podpisuje Królewski Akt o Abdykacji 1936 r. Obwiązywał on tylko w Wielkiej Brytanii. Tego samego dnia Akty o Sukcesji Tronu zostały podpisane przez władze dominiów Korony. Irlandia podpisała Akt Stosunków Zagranicznych dopiero 12 grudnia.

W nocy 11 grudnia 1936 r. książę Edward wygłosił na falach BBC mowę pożegnalną do narodu napisaną z pomocą Churchilla. Wyjaśnia w niej motywy swojej abdykacji. Słynne zdanie z tego przemówienia brzmi: Uwierzcie mi, gdy mówię do was, że uznałem za niemożliwe dźwiganie wielkiego ciężaru odpowiedzialności bez pomocy i wsparcia kobiety, którą kocham.

Zobacz nagranie w serwisie YouTube ze specjalnego wystąpienia Edwarda VIII, odczytującego m.in. to zdanie.

Melodramatyczne przemówienie, zamiast wzbudzić sympatię Brytyjczyków, zabrzmiało w ich uszach drobnomieszczańsko. Społeczeństwo nie darowało królowi, że porzucił państwo dla amerykańskiej rozwódki. Nie okazało więc żalu, gdy 12 grudnia 1936 r. Edward opuścił Anglię na pokładzie HMS Fury i udał się do Australii. Jego następcą został książę Yorku jako król Jerzy VI.

[edytuj] "Kłopotliwy książę Windsoru"

[edytuj] Nadanie tytułu

12 grudnia 1936 r. na swoim pierwszym zebraniu Tajnej Rady, król Jerzy VI oznajmił, że chce aby pierwszą decyzją jego panowania było przyznanie jego bratu tytułu księcia Windsoru i najwyższych klas brytyjskich orderów. Chociaż oficjalne dokumenty zostają podpisane dopiero 8 marca 1937 r., Edward jest już od początku określany jako książę Windsoru. Jako książę krwi królewskiej nie może on startować do wyborów w Izbie Gmin ani też wypowiadać się na tematy polityczne w Izbie Lordów.

Jakkolwiek odpowiednie dokumenty datowane na 27 maja 1937 r. przyznają księciu Windsor tytuł, tytulaturę i atrybuty Królewskiej Wysokości, zaznaczają od razu, że jego żona i potomkowie, jeśli takowi będą, nie będą miały do nich żadnych praw. Wśród brytyjskich ministrów zdania na temat tytulatury Edwarda są podzielone. Niektórzy uważają, że pani Simpson, jako żona Edwarda, powinna otrzymać wszystkie tytuły związane o godnością żony księcia krwi królewskiej. Z kolei inni argumentują, że Edward zrzekając się tronu utracił prawo do wszystkich tytułów. 14 kwietnia 1937 r. Prokurator Generalny sir Donald Somervell przedstawił ministrowie spraw wewnętrznych sir Johnowi Simonowi memorandum podsumowujące poglądy jego samego, parlamentarnego radcy sir Granville'a Rama i Lorda Adwokata T.M. Coopera:

• Zgadzamy się z tym, że książę Windsoru nie powinien mieć pretensji do tytułu Królewskiej Wysokości. Innymi słowy, nic nie stoi na przeszkodzie, aby decyzja Króla o abdykacji spowodowała usunięcie go listy posiadających prawa do królewskich tytułów
• Kwestia ta musi być jednak rozważona przy wzięciu pod uwagę tego, czego powody są jak najbardziej usprawiedliwione, a mianowicie królewskiej zgody i chęci przyznania bratu tytułu Królewskiej Wysokości
• Doszliśmy także do wniosku, że nie ma żadnych podstaw prawnych do przyznania analogicznego tytułu żonie księcia Windsoru. Naszym zdaniem prawo do nadawania tego tytułu jest prerogatywą Króla, który może je nadawać lub nie, w zależności od sytuacji

Książę Windsoru poślubił panią Simpson w prywatnej ceremonii 3 czerwca 1937 r. w Chateau de Candé, niedaleko Tours we Francji. Kiedy Kościół Anglii odmówił uznania tego małżeństwa, proboszcz z hrabstwa Durham, wielebny Robert Anderson Jardine, zaoferował gotowość do udzielenia ślubu, co książę z radością przyjął. Edward chciał zaprosić na ślub swoich braci, książąt Gloucester i Kentu, oraz kuzyna, lorda Louisa Mountbattena, ale Jerzy VI kategorycznie zabronił komukolwiek z rodziny królewskiej uczestniczenia w tej ceremonii. Również w kolejnych latach Edward i jego żona będą traktowani przez rodzinę królewską jak trędowaci. Książę Windsoru otrzyma zakaz pojawiania się na dworze królewskim.

Konflikt wobec tytułu Królewskiej Wysokości był pierwszym, jaki wybuchł o osobę byłego króla. Kolejny dotyczył spraw finansowych. Rząd odmówił umieszczenia księstwa Windsoru na liście cywilnej. Książę utrzymywał się więc z pensji płaconej mu przez brata. Zakończy to się jednak, kiedy Edward zażąda większej stawki niż ta, o którą umówił się z królem. Spowodowało to dalsze pogorszenie się relacji Edwarda z resztą rodziny królewskiej. Pokłócił się również z własną matką, pisząc do niej w 1939 r., że dalsza normalna korespondencja między nami jest niemożliwa. Nastąpiło również zerwanie kontaktów z bratem. W pierwszych dniach panowania Jerzego VI, Edward telefonował prawie codziennie, domagając się pieniędzy i tytułu Królewskiej Wysokości dla jego żony. Telefony te irytowały króla Jerzego i nakazał w końcu ich nie łączyć.

Książę sądził początkowo, że będzie mógł wrócić do Wielkiej Brytanii po roku lub dwóch latach spędzonych na wygnaniu we Francji. Jednak król Jerzy VI (z poparciem swojej matki i żony, królowej Elżbiety) zagroził mu sankcjami, jeśli pojawi się na Wyspach bez pozwolenia. Król i królowa musieli jednak wypłacać Edwardowi dochody z zamku Balmoral i Sandrigham House, które Edward odziedziczył po swoim ojcu, Jerzym V i które nie przypadły Jerzemu VI automatycznie po abdykacji brata.

[edytuj] Nazistowskie sympatie

W 1937 r. księstwo Windsoru odwiedzili Niemcy (wbrew zdaniu brytyjskiego rządu) i spotkali się z Hitlerem w Berchtesgaden. Wizyta była szeroko komentowana przez niemieckie media. Rozmowa z Hitlerem trwała godzinę, odbyła się po niemiecku w serdecznej atmosferze. Książę będzie później zapewniać, że nie rozmawiano o sprawach politycznych, a wizyta miała na celu zgłębianie problematyki społecznej, m.in. taniego budownictwa mieszkaniowego. Książę jednak został przyłapany na wykonywaniu nazistowskiego pozdrowienia.

Para książęcia osiadła następnie we Francji. Kupili tam pałac La Croë na Lazurowym Wybrzeżu. Kiedy we wrześniu 1939 r. wybuchła II wojna światowa książę podejmuje starania o powrót do Wielkiej Brytanii i gotowość służenia ojczyźnie na każdej placówce, na którą skieruje go król. Jerzy wyraża zgodę na przyjazd brata do Londynu. Księcia przywozi lord Moutbatten na pokładzie HMS Kelley. Jednak Edward zostaje natychmiast odesłany z powrotem do Francji i jako generał-major przydzielony do Brytyjskiej Misji Wojskowej we Francji w Vincennes.

W lutym 1940 r. niemiecki ambasador w Hadze, hrabia Zech, ogłosił, że książę Windsoru był przyczyną ujawnienia alianckich planów obrony Belgii. Podczas niemieckiej ofensywy w maju 1940 r. książę z żoną uciekli na południe, na początku do Biarritz, a w czerwcu 1940 r. do Hiszpanii. W lipcu przenieśli się do Lizbony, gdzie zamieszkali u bankiera o nazistowskich sympatiach.

Pronazistowskie sympatie księcia i jego gotowość do negocjacji pokojowych z Hitlerem, skłaniają brytyjskie władze do wysłania księcia jak najdalej od Europy. W sierpniu premier Churchill mianuje księcia gubernatorem Bahamów. Zanim Edward odpłynął z Lizbony, próbował go porwać niemiecki wywiad, aby ponownie ogłosić go królem. Jednakże kierujący akcją Reinhard Heydrich, starając się dostać jak najszybciej do portu, zderzył się z ciężarówką. 17 sierpnia 1940 r. książę Windsoru z żoną przybyli na Bahamy.

Książę Windsoru zostając gubernatorem stał się jednocześnie pierwszym monarchą, którą sprawował cywilną funkcję polityczną. Nie lubił swojego stanowiska, a jego metody uważane były za rasistowskie. Wyspy opisywał jako "trzeciorzędną brytyjską kolonię". Pozostał jednak na tej pozycji do 1945 r. W 1943 r. chciał opuścić swoją placówkę, ale kiedy Churchill zaproponował mu stanowisko gubernatora Bermudów, książę zdecydował się jednak pozostać na Bahamach. Z urzędu ustąpił ostatecznie 15 marca 1945 r.

Austriacki ambasador, który był przyjacielem Jerzego V wierzył, że Edward podziwiał nazizm i był zagorzałym antykomunistą, a także, że opowiadał się za sojuszem z Niemcami. Pamięć Edwarda o "niekończących się scenach koszmaru" I wojny światowej miała skłaniać go do polityki ustępstw na rzecz zachowania pokoju. Hitler uznawał Edwarda za przyjaznego nazistowskim Niemcom i miał powiedzieć, że jego (tzn. Edwarda) abdykacja była dla nas wielką stratą. Wielu historyków uważa, że Hitler przygotowywał przywrócenie tronu Wielkiej Brytanii Edwardowi, który miał ustanowić faszystowskie rządy w Wielkiej Brytanii.

Uważa się, że książę (a zwłaszcza księżna) sympatyzowali z nazizmem przed i podczas II wojny, a decyzja Edwarda o pozostaniu na Bahamach miała służyć ukryciu tych preferencji. W 1940 r. książę powiedział: W ciągu ostatnich 10 lat Niemcy całkowicie zmieniły się jako społeczeństwo. Kraje, które nie potrafią samodzielnie dokonać takiej przemiany, winny poddać się polityce Niemiec. Podczas okupacji Francji książę poprosił wojska niemieckie o ochronę jego francuskich posiadłości, prośba ta została spełniona. Brytyjskie Foreign Office wyraziło swój sprzeciw, kiedy para książęca planowała rejs na jachcie szwedzkiego magnata, Axela Wenner-Grena, którego amerykański wywiad niesłusznie uważał za bliskiego przyjaciela Hermanna Göringa. Lord Caldecote pisał do Churchilla tuż przed wyjazdem księcia na Bahamy, że książę znany z pronazistowskich sympatii może stać się centrum intryg.

W kwietniu 1941 r. Niemcy rozpowszechnili plotkę, że prezydent Roosevelt nakazał nadzór policyjny pary książęcej, kiedy ta odwiedzała Palm Beach na Florydzie. Były książę wirtemberski (który był mnichem w amerykańskim klasztorze) poinformował FBI, że księżna jest kochanką ambasadora von Ribbentropa, pozostaje z nim w bliskich stosunkach i wciąż przesyła mu tajne informacje.

Po wojnie książę napisał w swoich pamiętnikach, że podziwiał Niemców, ale zaprzeczył pronazistowskim sympatiom. O Hitlerze napisał: Führer uderzył mnie swoją niecodzienną osobowością, swoją teatralną postawą i narzucającą się prezencją.

[edytuj] Po II wojnie światowej

Pod koniec lata 1945 r. Edward udaje się do Londynu by przedyskutować warunki swojego powrotu. Król Jerzy zdecydowanie jednak odmawia księżnej wstępu na dwór. Edward wraz z żoną decydują się więc zamieszkać w Paryżu przy bulwarze Sucheta, gdzie francuski rząd podarował im mieszkanie. Edward zaczyna pisać pamiętniki, które zostają wydane w 1951 r. pod tytułem Wspomnienia pewnego króla. W 1953 r. Edward i Wallis przeprowadzają się do domku przy Lasku Bulońskim wynajętym od władz Paryża. Tam będą spędzać najbliższe lata, urozmaicane podróżami do Nowego Jorku i Marbelli w Hiszpanii. Książę czasami wybierał się do Anglii. Zatrzymywał się wtedy w Clardige. Uczestniczył w pogrzebie swojego brata Jerzego VI w 1952 r., ale na koronację bratanicy, Elżbiety II, rok później nie został zaproszony.

Elżbieta objąwszy tron postanowiła zawiesić wypłatę rocznej renty dla stryja. Tymczasem para książęca pojawia się w programie Edwarda R. Murrowa Person to Person. Składa również wizytę prezydentowi Eisenhowerowi w 1955 r. W 1970 r. pojawia się w 50-minutowym wywiadzie dla BBC. W tym samym roku zostają zaproszeni do Białego Domu przez prezydenta Nixona w podzięce za przyjęcie go w Paryżu w latach 60., gdy jego kariera polityczna załamała się.

W 1964 r. Sunday Times rozpoczyna kampanię na rzecz powrotu księstwa Windsoru do Wielkiej Brytanii, potępiając anachroniczne postępowanie pałacu Buckingham wobec byłego króla "skazanego za zbrodnię miłości". W Izbie Gmin konserwatyści domagają się powrotu byłego króla. Królowa Elżbieta jest jednak nieugięta. Nigdy nie uznała też księżnej Windsoru, co samej zainteresowanej nie przeszkadzało. Dopiero w marcu 1965 r., kiedy książę jest operowany w Londynie z powodu odklejenia siatkówki, bratanica odwiedza go 10 marca i zgadza się na obecność księżnej Wallis. W następnych latach księstwo Windsoru regularnie odwiedzają Anglię. Po raz ostatni ma to miejsce w 1968 r. podczas pogrzebu Mariny, księżnej Kentu.

Odtąd mimo wyglądu młodzieńca książę Edward jest już starym człowiekiem, wyniszczonym przez długotrwałe palenie i picie. Jego życie towarzyskie umiera, a książę zaczyna interesować się ogrodnictwem. W listopadzie 1971 r. został u niego wykryty rak gardła w stanie tak zaawansowanym, że operacja jest już bezcelowa. Królowa Elżbieta wykorzystuje oficjalną wizytę w Paryżu i odwiedza stryja 19 maja 1972 r. w Bagateli. 29 maja 1972 r. książę umiera w ramionach swojej żony szepcąc "Kochanie...". Zostaje pochowany w prywatnej ceremonii we Frogmore niedaleko Windsoru. Z okazji jego pogrzebu księżna Windsoru zatrzymała się w pałacu Buckingham. Umarła ona w 1986 r. i została pochowana obok męża.

[edytuj] Dziedzictwo

• Życie Edwarda zostało opisane w trylogii Robertsona Daviesa. Jeden z jej bohaterów, Boy Staunton, darzy podziwem Edwarda VIII, spotyka się z nim i przyjmuje jego imię.
• Edward pojawia się również w książce The Leader Guy Waltersa, która przedstawia alternatywną wersję historii, gdzie Edward pozostaje królem, a Wallis Simpson zostaje królową. Rządzą razem powojenną faszystowską Anglią i są sprzymierzeni z Hitlerem, ale walczy z nimi główny bohater książki, kapitan James Armstrong.
• Jest jeszcze książka Hannah Green pt. I Never Primised You a Rose Garden.
• Piosenka calypso pt. Edward VIII autorstwa trynidadczyka Lorda Caressera z 1937 r.
• W kreskówce z 1963 r. Królik Bugs wspomina, że był krawcem księcia Windsoru
• film telewizyjny The Woman I Love z Richardem Chamberlainem w roli Edwarda
• miniserial Edward and Mrs. Simpson z 1978 r. z Edwardem Fox w roli Edwarda
• Ostatnio, w 2006 roku ukazała sie książka Martina Allena pt. "Tajny Układ – Jak książę Windsoru zdradził aliantów" w której autor szczegółowo opisuje kontakty księcia z Niemcami w 1939 roku oraz publikuje fotokopie listu księcia do Hitlera.

[edytuj] Tytuły (oficjalna stylizacja)

• 1894-1898: Jego Wysokość (His Highness) Książę Edward of York (z Yorku)
• 1898-1901: Jego Królewska Wysokość (His Royal Highness) Książę Edward of York
• 1901: Jego Królewska Wysokość Książę Edward of Cornwall (z Kornwalii)
• 1901-1910: Jego Królewska Wysokość Książę Edward of Wales (z Walii)
• 1910 Jego Królewska Wysokość Książę Kornwalii (The Duke of Cornwall)
• 1910-1936: Jego Królewska Wysokość Książę Walii (The Prince of Wales)
  • w Szkocji: 1910-1936: Jego Królewska Wysokość Książę Edward, Książę Rothesay (Duke of Rothesay)
• 1936: Jego Królewska Mość Król (The King)

i, okazjonalnie, poza Zjednoczonym Królestwem, i z szacunku w Indiach

• 1936: Jego Cesarska Mość Król-Cesarz (The King-Emperor)
• 1936-1937: Jego Królewska Wysokość Książę Edward (The Prince Edward)
• 1937-1972: Jego Królewska Wysokość Książę Windsoru (The Duke of Windsor, używany bezpośrednio po abdykacji)

[edytuj] Bibliografia

• Michael Bloch, The Duke of Windsor's War, wyd. Weidenfeld and Nicolson, Londyn, 1982 r., ISBN 0-297-77947-8
• Frances Donaldson, Edward VIII, wyd. Weidenfeld and Nicolson, Londyn, 1974 r., ISBN 0-297-79667-4
• Philip Ziegler, King Edward VIII: The official biography, Nowy Jork, 1991 r., ISBN 0-394-57730-2

Poprzednik Jerzy

Książę Walii 1910-1936

Następca Karol Mountbatten-Windsor

Poprzednik Jerzy

Książę Rothesay 1910-1936

Następca Karol Mountbatten-Windsor

Poprzednik nowa kreacja

Książę Windsoru 1937-1972

Następca powrót do domeny królewskiej