I liga polska w piłce nożnej

Z Wikipedii

Oficjalna nazwa	Orange Ekstraklasa (od 16 września 2005)
Data założenia	4 grudnia 1926
Miejsce założenia	Warszawa
Założyciele	12 klubów polskich
Pierwsza nazwa	Liga Piłki Nożnej (LPN) (od 1 marca 1927)
Pierwszy mistrz	Wisła Kraków (w sezonie 1927)
Podmiot zarządzający	Ekstraklasa SA
Liczba drużyn	16
Aktualny mistrz	Wisła Kraków
Strona WWW	ekstraklasa.org

I liga polska w piłce nożnej jest najwyższą w hierarchii klasą ligowych rozgrywek piłkarskich w Polsce, będąc jednocześnie najwyższym szczeblem centralnym (I poziom ligowy). Jej triumfator zostaje Mistrzem Polski, zaś najsłabsze drużyny są relegowane do II ligi polskiej. Pierwotnie zarządzana przez Polski Związek Piłki Nożnej (w latach 1927 - 2005), następnie przez Ekstraklasę S.A. Od 2002 do udziału w jej rozgrywkach zostają dopuszczone wyłącznie kluby posiadające status profesjonalny (tj. działające w formie sportowej spółki akcyjnej), które - po spełnieniu wszelkich niezbędnych kryteriów - otrzymały roczną licencję na występy na tym szczeblu. Od początku swego istnienia zwyczajowo nazywana Ekstraklasą.

Spis treści 1 Historia rozgrywek ligowych 1.1 Historia rozgrywek przedligowych 1.2 Tworzenie ligi 1.3 Lata 30. 1.4 Lata powojenne 1.5 Idea Ekstraklasa 1.6 Orange Ekstraklasa 1.7 Wielka reforma 2008/2009 2 Zwycięzcy polskiej I ligi 3 Liga według miast 4 Prezesi Ligi 5 Najwyższe transfery 5.1 Najwyższe transfery z ligi polskiej 5.2 Najwyższe transfery do ligi polskiej 6 Tabela wszech czasów 7 Liga polska w mediach 7.1 Prasa 7.2 Radio 7.3 Telewizja 7.3.1 Transmisje 7.3.2 Magazyny ligowe 8 Zobacz też 9 Linki zewnętrzne 10 Przypisy

[edytuj] Historia rozgrywek ligowych

[edytuj] Historia rozgrywek przedligowych

[edytuj] Tworzenie ligi

Na fali zmian sanacyjnych, zapoczątkowanych w Polsce wiosną 1926 przez przewrót majowy, spora część działaczy piłkarskich postanowiła całkowicie zmienić - obrany w 1919 przez Polski Związek Piłki Nożnej - system rozgrywek o mistrzostwo Polski (MP). Co prawda wcześniej podejmowano podobne próby (już bowiem w październiku 1921 Ignacy Rosenstock oficjalnie wysunął pierwszy, konkretny projekt ogólnopolskiej ligi państwowej "na wzór zachodni" w dwóch klasach rozgrywkowych), jednak z uwagi na niewielką siłę przebicia ich pomysłodawców i brak większego wsparcia ze strony klubów kończyły się one niepowodzeniem. Odnośnie obowiązującego w latach 1920-1926 modelu pucharowego coraz powszechniej wnoszono zastrzeżenia, uznając go za przestarzały i zupełnie nieadekwatny do ówczesnego stopnia rozwoju rodzimego futbolu. Z całą pewnością doskonale sprawdził się on na samym początku formowania piłkarskich struktur w II Rzeczypospolitej - bezpośrednio przyczyniając się do sporego wzrostu popularności tej dyscypliny - jednak nie sprostał wymaganiom czasu. Przyszłość widziano jedynie we wprowadzeniu nowoczesnego systemu "każdy z każdym - mecz i rewanż" (zwanego ligowym), a także zwiększeniu liczby drużyn bezpośrednio walczących o tytuł mistrzowski, toteż 2 grudnia 1926 z inicjatywy lwowskich: Pogoni, Czarnych oraz Hasmonei doszło w Krakowie do konferencji porozumiewawczej przedstawicieli 12 "klubów-reformatorów" (ponadto wzięły w niej udział: Polonia, Legia i Warszawianka z Warszawy, ŁKS i Klub Turystów z Łodzi, Wisła Kraków, Warta Poznań, 1. FC Katowice i TKS Toruń). Z krajowej czołówki brakowało jedynie Cracovii oraz Ruchu Chorzów, które odrzuciły zaproszenie. W trakcie spotkania ustalono wszystkie najpilniejsze kwestie i zaledwie dwa dni później, w tym samym gronie - podczas zebrania zorganizowanego w Warszawie w dniach 4 grudnia i 5 grudnia 1926 - utworzono nowy podmiot (pod roboczą nazwą Liga Polska), działający w ramach PZPN i zamierzający zorganizować pierwszą w historii kraju edycję ligi (dotychczasowym sposobem kalendarzowym, tj. "wiosna-jesień"). Posiedzeniu przewodniczył delegat Pogoni - Tadeusz Kuchar, a wiodące role odegrali działacze wojskowi (głównie warszawskiej Legii), bowiem to właśnie oni byli najbardziej zainteresowani przejęciem kontroli nad niemal wszystkimi dziedzinami życia ówczesnej Polski (a sport stanowił jedną z ważniejszych). 6 stycznia 1927 Liga wybrała swe kierownictwo, jednak nie obsadzając jeszcze stanowiska prezesa.
Zorganizowane w dniach 26-28 lutego 1927 w Krakowie 9. Walne Zgromadzenie PZPN jednoznacznie opowiedziało się przeciwko radykalnej zmianie systemu rozgrywkowego, proponując jedynie jego modyfikację. Jednocześnie uwidocznił się wyraźny podział na dwa obozy: "lwowsko-warszawski" (proligowy) i "krakowski" (konserwatywny).
Wskutek braku możliwości wypracowania jakiegokolwiek kompromisu 1 marca 1927 Liga wystąpiła ze struktur związku i rozpoczęła faktyczną działalność pod oficjalną nazwą Liga Piłki Nożnej (LPN) z gen. brygady Romanem Góreckim (ówczesny szef stołecznej Legii), jako nowo wybranym prezesem (pierwszą siedzibą było biuro stołecznej Polonii). Ostatecznie - w ciągu zaledwie kilku tygodni - przystąpiło do niej aż 57 klubów - w tym chorzowski Ruch, nie uczestniczący w jej tworzeniu (14 z nich utworzyło Ekstraklasę, zaś pozostałe zgrupowano w kilku ligach okręgowych). Nieugięta pozostawała jedynie Cracovia, której sternikiem pozostawał jednoczesny prezes centrali - Edward Cetnarowski, toteż na jej miejsce do LPN dokooptowano Jutrzenkę Kraków. 13 marca 1927 Zarząd PZPN bezterminowo zdyskwalifikował wszystkich zawodników, działaczy i kluby, które przystąpiły do LPN, a o całej sytuacji poinformował FIFA. Jednak już 22 maja 1927 związek ustanowił własną 16-drużynową Klasę Państwową, sankcjonując przy tym... system ligowy, jednak wyłącznie pod własną kontrolą.

Komplet wyników 1 kolejki ŁKS Łódź – Klub Turystów Łódź 2:0 (2:0) Pogoń Lwów – Hasmonea Lwów 7:1 (3:0) Legia Warszawa – Warszawianka 1:4 (0:0) Jutrzenka Kraków – Wisła Kraków 0:4 (0:2) Warta Poznań – Czarni Lwów 0:3 (0:2) 1. FC Katowice – Ruch Chorzów 7:0 (2:0) TKS Toruń – Polonia Warszawa 4:3 (4:0)

W międzyczasie - 3 kwietnia 1927 - odbyła się premierowa kolejka LPN. Na inaugurację rozegrano 7 spotkań (w tym aż 5 derbowych), a pierwszym z nich był - rozpoczęty o 15.00 - mecz ŁKS Łódź - Klub Turystów Łódź 2:0 (2:0). To w czasie jego trwania uzyskano pierwszego ligowego gola w Polsce (zdobył go Jan Durka w 35 minucie pojedynku). Pierwszym liderem zostali piłkarze z Katowic, a z powodu gry nieuprawnionych zawodników w obydwu zespołach debry Lwowa musiano powtórzyć.
20 lipca 1927 zorganizowano spotkanie podczas którego delegatom LPN i PZPN udało się wypracować kompromis, zaś 30 października 1927 porozumienie stało się faktem (podpisano je natomiast 29 grudnia 1927). 18 grudnia 1927 odbyło się w Krakowie 11. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie PZPN, podczas którego doszło do symbolicznego końca "starej epoki" w polskim futbolu, poprzez podjęcie decyzji o przeniesieniu siedziby związku do Warszawy (zwycięstwo działaczy wojskowych, którzy praktycznie od tego momentu przejęli kontrolę nad całym rodzimym futbolem) oraz przystąpieniu Cracovii do LPN. Kolejne Walne Zgromadzenie PZPN zorganizowano, więc już w stolicy 15 stycznia 1928 i to podczas jego trwania LPN stała się jednym z 11 autonomicznych członków PZPN (obok 10 OZPN-ów).
11 września 1927 w Krakowie Wisła rozgromiła TKS 15:0 (7:0), co do dzisiaj pozostaje rekordowym rozmiarem zwycięstwa rodzimej Ekstraklasy. Zresztą cały sezon stał pod znakiem Białej Gwiazdy z katowickim 1. FC finansowanym przez mniejszość niemiecką na Górnym Śląsku. Na finiszu lepsi okazali się krakowianie, którzy w dodatku dwukrotnie ograli najgroźniejszego rywala - 3:0 (1:0) "u siebie" i 2:0 (0:0) "na wyjeździe". Formalnie sezon zakończył się 13 listopada 1927, jednak w wyniku licznych odwołań ostateczna weryfikacja gier i tabeli nastąpiła dopiero 7 kwietnia 1928, a więc już w trakcie trwania nowego sezonu. Liga liczyła wówczas 15 zespołów, bowiem dołączono do niej Cracovię, co przy niezmienionych zasadach awansu sprawiło, że w edycji 1929 ponownie wystąpiła w niej nieparzysta liczba drużyn.

[edytuj] Lata 30.

Następne trzy sezony (1930 - 1932) przyniosły stabilizację systemu rozgrywek, w których występowało 12 ekip - jedna spadała i jedna uzyskiwała promocję. Pierwszą poważną reformę wprowadzono w edycji 1933. 16 stycznia 1933 walne zebranie LPN zatwierdziło projekt podziału Ekstraklasy na dwie równorzędne 6-zespołowe grupy, z których po trzy czołowe miały w II etapie walczyć w grupie mistrzowskiej o tytuł najlepszej w kraju, a pozostałe o utrzymanie na najwyższym szczeblu (tj. miejsca 7-12). Obowiązywała one jednak zaledwie przez rok. W sezonie 1935 po raz kolejny pomniejszono ligę do nieparzystej liczby drużyn (11), a rok później do 10, przy obowiązującej zasadzie spadku i awansu dwóch klubów. Systemem tym grano już niezmiennie do wybuchu II wojny światowej. Hegemonem polskiej ligi lat 30. okazał się chorzowski Ruch, który triumfował w niej cztery razy z rzędu. Wcześniej swe pierwsze tytuły MP zdobyły Warta Poznań i Garbarnia Kraków. W edycji 1937 po raz pierwszy dwie czołowe lokaty zajęli beniaminkowie (Cracovia i AKS Chorzów), czego nie powtórzono już nigdy później. Ostatnią przedwojenną pełną rywalizację (zakończoną elekcją mistrza) przeprowadzono w 1938, bowiem sezonu 1939 - na skutek wybuchu II wojny światowej - nie dokończono (w chwili przerwania rozgrywek w lidze prowadził Ruch Chorzów).

[edytuj] Lata powojenne

Po zakończeniu działań wojennych i stopniowym odbudowaniu życia piłkarskiego "nad Wisłą", w czerwcu 1945 rozpoczęto żmudny proces reaktywowania Ekstraklasy (nadano jej wówczas nazwę Liga Państwowa). Wstępny projekt przedstawiono do akceptacji 29 czerwca 1945, ale został on odrzucony przez 26. Walne Zgromadzenie PZPN.
1 lipca 1946 związek rozpisał referendum na temat systemu rozgrywek o MP, jednak już 26 lipca 1946 gazeta "Sport" przypomniała, że LPN istnieje nadal - nikt jej bowiem do tej pory nie rozwiązał - a na czas wojny jedynie zawiesiła swą działalność. Toteż 10 sierpnia 1946 podczas zebrania w Krakowie (z inicjatywy i w siedzibie Cracovii) reaktywowano ją pod nazwą Liga PZPN. W spotkaniu uczestniczyli delegaci 14 klubów - 9 przedwojennych ligowców (Cracovii, Wisły Kraków, Garbarni Kraków, Legii Warszawa, Polonii Warszawa, ŁKS Łódź, Warty Poznań, Ruchu i AKS Chorzów), Polonii Bytom (jako spadkobiercy zlikwidowanej Pogoni Lwów), a także 4 "obserwatorów" (Widzewa Łódź, Lecha Poznań, Zagłębia Sosnowiec i Rymera Niedobczyce) - którzy obowiązki prezesa powierzyli Tadeuszowi Dręgiewiczowi. Postanowiono na siedzibę Ligi obrać Kraków i ustanowić dwie 12-zespołowe klasy rozgrywkowe: I i II ligę. Jednak już 18 sierpnia 1946 28. Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie PZPN całkowicie zanegowało funkcjonowanie Ligi, nie wpuszczając na salę obrad jej działaczy oraz protokołując, że dla centrali... ona nie istnieje. A wszystko w obawie, iż uruchomienie ligowej karuzeli z pewnością pociągnie za sobą konieczność wprowadzenia zawodowstwa, na które w PRL nie można było w żaden sposób pozwolić. Tak więc mistrza kraju z 1946 wyłoniono modelem nieligowym według koncepcji Stanisława Mielecha.
Dopiero październikowo-listopadowa seria artykułów w prasie sugerująca, iż "powstanie zawodowej ligi oczyściłoby atmosferę w światku piłkarskim", doprowadziła do wznowienia dyskusji w tym temacie. Toteż 25 listopada 1946 Zarząd PZPN rozważał dwa projekty ligowe. Pierwszy (autorstwa Andrzeja Przeworskiego), zakładał zorganizowanie MP'1947 sposobem mieszanym (pucharowo-ligowym), których wyniki byłyby jednocześnie podstawą kwalifikacji do planowanej ligi w edycji 1948. Drugi - przedstawiony przez Heliodora Konopkę - proponował utworzenie ligi już w sezonie 1947, a o jej składzie zadecydowałby sam związek według własnego uznania. Podczas obradującego w Warszawie w dniach 14 grudnia i 15 grudnia 1946 29. Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia PZPN najpierw aż 170 delegatów opowiedziało się za reaktywowaniem ligi (wobec 45 głosom przeciwnym i 4 wstrzymującym się), zaś później obydwie koncepcje poddano pod głosowanie. Bezapelacyjnie zwyciężył projekt Andrzeja Przeworskiego, który poparło 182 działaczy (konkurencyjny uzyskał jedynie 37 głosów), dlatego 22 lutego 1947 podczas 30. Walnego Zgromadzenia PZPN (zorganizowanego wyjątkowo w Łodzi - pierwszy i jedyny raz) uchwalono założenie Klasy Państwowej, mającej wystartować systemem "wiosna-jesień" od sezonu 1948.
14 lutego 1948 30. Walne Zgromadzenie PZPN ostatecznie zatwierdziło 14 klubów, które 14 marca 1948 rozegrały 7 meczów inauguracyjnej kolejki. Pierwszego, po ponad 8-letniej przerwie, ligowego gola uzyskał w spotkaniu Warta Poznań - Cracovia gracz przyjezdnych Stanisław Różankowski, zaś pierwszym liderem została krakowska Wisła (6:0 u siebie z Polonią Warszawa). W końcowej tabeli z identyczną liczbą punktów prowadziły Cracovia i Wisła Kraków, więc o mistrzostwie zdecydował jednomeczowy baraż na neutralnym boisku (stadionie Garbarni Kraków), w którym "Pasy" pokonały odwiecznego rywala 3:1 i to one sięgnęły po tytuł.

Ligową edycję 1951 wygrała Wisła Kraków, ale mistrzostwo przyznano Ruchowi Chorzów - zdobywcy Pucharu Polski. W 1952 kluby rywalizowały w dwóch równorzędnych grupach I i II, ich mistrzowie spotkali się w barażach o mistrzostwo. Do 1961 w I lidze grano według cyklu wiosna-jesień. By przejść na cykl jesień-wiosna w 1962 przeprowadzono skrócone, tzw. przejściowe rozgrywki. Drużyny rywalizowały w dwóch równorzędnych grupach I i II. O 1 miejscu (oraz 3, 5, 7, 9, 11 i 13) zdecydowały dodatkowe mecze między zespołami zajmującymi te same miejsca w obu grupach. Także w sezonie 2001/2002 rozgrywki zorganizowano w grupach - na jesieni w dwóch równorzędnych A i B, a na wiosnę w grupach mistrzowskiej (walczącej o miejsca 1-8) i spadkowej (walczącej o miejsca 9-16).

[edytuj] Idea Ekstraklasa

Na przełomie tysiącleci PZPN rozpoczął działania mające na celu pozyskanie dla ligi tytularnego sponsora. Pierwsze zaawansowane rozmowy prowadzone były z jednym z polskich banków (oficjalnie jego nazwy nigdy nie ujawniono), jednak 18 listopada 2002 negocjacje zakończyły się ostatecznym fiaskiem.

Latem 2004 ogłoszono przetarg w sprawie wykupienia praw do nazwy polskiej ekstraklasy. Przystąpili do niego dwaj oferenci z branży telefonii komórkowej: Polska Telefonia Cyfrowa sp. z o.o. (operator sieci Era) i Polska Telefonia Komórkowa "Centertel" Sp. z o.o. (operator sieci Idea). 14 października 2004 komisja przetargowa jednogłośnie uznała ofertę drugiego z nich za korzystniejszą (o 17 procent wyższą od konkurenta), dokonując tym samym wyboru oferenta. 15 października 2004 decyzję komisji przetargowej oficjalnie zatwierdziło Prezydium Zarządu PZPN, przyznając tym samym PTK "Centertel" sp. z o.o. miano głównego i tytularnego sponsora polskiej ekstraklasy piłkarskiej od 1 stycznia 2005 (choć datę podpisania umowy wyznaczono na 1 lutego 2005, a faktycznie miało do tego dojść na początku rundy wiosennej sezonu 2004/2005). Umowa sponsoringowa zawarta została na 3,5 sezonu (do czerwca 2008) i opiewała na kwotę 31,6 mln złotych. Pierwotnie planowano, by nowa nazwa I ligi od razu przybrała docelową formę - Orange Ekstraklasa (od nazwy sieci telefonii komórkowej, mającej 19 września 2005 zastąpić markę Idea), jednak po wielu dyskusjach zdecydowano się na ówczesną nazwę sieci - Idea Ekstraklasa (IE).
9 marca 2005 uroczyście zaprezentowano logo IE oraz obraną strategię marketingową, zaś 11 marca 2005 na Stadionie Wojska Polskiego meczem Legia Warszawa - Pogoń Szczecin (3:0) rozpoczęła ona faktycznie swe rozgrywki (pierwszego z nich gola zdobył Marek Saganowski w 48 minucie).

[edytuj] Orange Ekstraklasa

16 września 2005 - na skutek rebrandingu głównego sponsora polskiej I ligi - zmieniono nazwę rozgrywek na docelową - Orange Ekstraklasa (OE). W międzyczasie (12 sierpnia 2005) Ekstraklasa SA podpisała z PZPN umowę o zarządzaniu IE (dzień formalnego przejęcia piłkarskiej ligi zawodowej), zaś na jej mocy od 18 listopada 2005 (14 kolejki sezonu 2005/2006) faktycznie wykonuje te obowiązki (pierwszym spotkaniem był mecz Legia Warszawa - Górnik Zabrze 3:2).
13 lipca 2006 - na wniosek Prezesa Zarządu Ekstraklasy S.A. - Prezydium Zarządu PZPN zatwierdziło nowy regulamin rozgrywek sezonu 2006/2007, obejmujący swym zakresem jedynie rozgrywki OE (poprzednie przepisy dotyczyły zarówno I, jak i II ligi). Nowelizacja ta miała na celu uzyskanie większej niezależności zawodowej ligi od PZPN. Według nowych przepisów całością spraw związanych z rozgrywkami OE zajmować się będą jedynie wydzielone organy Ekstraklasy S.A., tj.: Departament Logistyki Rozgrywek i Komisja Ligi.
Inauguracyjną kolejkę spotkań sezonu 2006/2007 rozegrano w dniach 28-30 lipca 2006. Tym samym przeszedł on do historii polskiej piłki nożnej, jako ten, w którym rozgrywki - od początku do końca - po raz pierwszy prowadzić będzie inny podmiot niż PZPN.
Mimo tego część zadań nadal pozostaje w gestii dawnego zarządcy ligi (PZPN). Należą do nich: proces licencyjny, sprawy sędziowskie, sprawy międzynarodowe (m.in. zgłaszanie klubów do europejskich pucharów), kwestie bezpieczeństwa na stadionach oraz sprawy dyscyplinarne w instancji odwoławczej. Dodatkowo - w zamian za przekazanie rozgrywek OE - przez 3 lata (od sezonu 2006/2007 do sezonu 2008/2009) PZPN otrzymał będzie od Ekstraklasy S.A. 7,2% udziałów w zyskach oraz corocznie 1 mln złotych (m.in. na zarządzanie rozgrywkami niższych klas).

Orange Ekstraklasa to również nazwa ogólnodostępnego magazynu ligowego, nadawanego od 24 lipca 2005 po każdej kolejce - najczęściej w niedzielę - w TVN24 oraz nSport ("na żywo") i TVN (retransmisja).

[edytuj] Wielka reforma 2008/2009

Na sezon 2008/09 planowana jest wielka reforma polskich rozgrywek ligowych na szczeblu centralnym - najwyższą klasą rozgrywkową ma pozostać Ekstraklasa, nie nazywana już I ligą, licząca 16 drużyn. Niższą klasą rozgrywek, czyli bezpośrednim zapleczem ekstraklasy ma być I liga, odpowiednik obecnej II ligi. I liga ma liczyć 18 drużyn. Niższym szczeblem (odpowiednik obecnej III ligi) ma być nazwana II ligą klasa rozgrywek, składająca się na dwie grupy regionalne po 18 drużyn (aktualnie w III lidze są 4 grupy po 16 zespołów). Najniższą klasą szczebla centralnego ma zostać III liga (odpowiednik obecnej IV ligi) - z ośmioma grupami.

[edytuj] Zwycięzcy polskiej I ligi

(Uwaga! lista nie jest równoznaczna z listą Mistrzów Polski)

1927 - Wisła Kraków 1928 - Wisła Kraków 1929 - Warta Poznań 1930 - Cracovia 1931 - Garbarnia Kraków 1932 - Cracovia 1933 - Ruch Hajduki Wielkie 1934 - Ruch Hajduki Wielkie 1935 - Ruch Hajduki Wielkie 1936 - Ruch Hajduki Wielkie 1937 - Cracovia 1938 - Ruch Hajduki Wielkie 1948 - Cracovia 1949 - Wisła Kraków 1950 - Wisła Kraków 1951 - Wisła Kraków 1952 - Ruch Chorzów 1953 - Ruch Chorzów 1954 - Polonia Bytom 1955 - Legia Warszawa 1956 - Legia Warszawa 1957 - Górnik Zabrze 1958 - ŁKS Łódź 1959 - Górnik Zabrze 1960 - Ruch Chorzów 1961 - Górnik Zabrze 1962 - Polonia Bytom 1963 - Górnik Zabrze 1964 - Górnik Zabrze 1965 - Górnik Zabrze 1966 - Górnik Zabrze 1967 - Górnik Zabrze 1968 - Ruch Chorzów 1969 - Legia Warszawa 1970 - Legia Warszawa 1971 - Górnik Zabrze 1972 - Górnik Zabrze 1973 - Stal Mielec 1974 - Ruch Chorzów 1975 - Ruch Chorzów 1976 - Stal Mielec 1977 - Śląsk Wrocław 1978 - Wisła Kraków 1979 - Ruch Chorzów 1980 - Szombierki Bytom 1981 - Widzew Łódź 1982 - Widzew Łódź 1983 - Lech Poznań 1984 - Lech Poznań 1985 - Górnik Zabrze 1986 - Górnik Zabrze 1987 - Górnik Zabrze 1988 - Górnik Zabrze 1989 - Ruch Chorzów 1990 - Lech Poznań 1991 - Zagłębie Lubin 1992 - Lech Poznań 1993 - Lech Poznań 1994 - Legia Warszawa 1995 - Legia Warszawa 1996 - Widzew Łódź 1997 - Widzew Łódź 1998 - ŁKS Łódź 1999 - Wisła Kraków 2000 - Polonia Warszawa 2001 - Wisła Kraków 2002 - Legia Warszawa 2003 - Wisła Kraków 2004 - Wisła Kraków 2005 - Wisła Kraków 2006 - Legia Warszawa 2007 - Zagłębie Lubin 2008 - Wisła Kraków

[edytuj] Liga według miast

Pełna lista klubów grających historycznie w I lidze z podziałem na miasta.

7 klubów	Kraków	Cracovia, Garbarnia, Hutnik, Jutrzenka, Podgórze, Wawel, Wisła
5 klubów	Łódź	Klub Turystów, ŁKS, ŁTS-G, Union-Touring, Widzew
4 kluby	Lwów	Czarni, Hasmonea, Lechia, Pogoń
4 kluby	Warszawa	Gwardia, Legia, Polonia, Warszawianka
3 kluby	Katowice	1. FC, GKS, Dąb
3 kluby	Poznań	Lech, Olimpia, Warta
2 kluby	Bydgoszcz	Polonia, Zawisza
2 kluby [1]	Bytom	Polonia, Szombierki
2 kluby	Chorzów	AKS, Ruch
2 kluby	Gdynia	Arka, Bałtyk
2 kluby	Rybnik	ROW, Rymer Niedobczyce
2 kluby	Szczecin	Arkonia, Pogoń
2 kluby	Wałbrzych	Górnik, Zagłębie
1 klub	Bełchatów	GKS
1 klub	Białystok	Jagiellonia
1 klub	Częstochowa	Raków
1 klub	Dębica	Igloopol
1 klub	Gdańsk	Lechia
1 klub	Grodzisk Wielkopolski	Dyskobolia
1 klub	Jastrzębie	GKS
1 klub	Jaworzno	Szczakowianka
1 klub	Kielce	Korona
1 klub	Lubin	Zagłębie
1 klub	Lublin	Motor
1 klub	Łęczna	Górnik
1 klub	Mielec	Stal
1 klub	Nowy Dwór Mazowiecki	Świt
1 klub	Olsztyn	Stomil
1 klub	Opole	Odra
1 klub	Ostrowiec Świętokrzyski	KSZO
1 klub	Płock	Wisła
1 klub	Pniewy	Sokół
1 klub	Polkowice	Górnik
1 klub	Racibórz	Unia
1 klub	Radom	Radomiak
1 klub	Radomsko	RKS
1 klub	Radzionków	Ruch
1 klub	Rzeszów	Stal
1 klub	Siedlce	Strzelec
1 klub	Sosnowiec	Zagłębie
1 klub	Stalowa Wola	Stal
1 klub	Świętochłowice	Śląsk
1 klub	Tarnobrzeg	Siarka
1 klub	Tarnów	Tarnovia
1 klub	Toruń	TKS
1 klub	Tychy	GKS
1 klub	Wilno	Śmigły
1 klub	Wodzisław Śl.	Odra
1 klub	Wrocław	Śląsk
1 klub	Wronki	Amica
1 klub	Zabrze	Górnik,

[edytuj] Prezesi Ligi

Lp.	Prezes Ligi	Kadencja
		od	do
1.	Roman Górecki	1 marca 1927	styczeń 1929
2.	Ignacy Izdebski	styczeń 1929	16 stycznia 1933
3.	Zygmunt Żołędziowski	16 stycznia 1933	17 stycznia 1936
4.	Juliusz Geib	17 stycznia 1936	30 sierpnia 1936
5.	Michał Jaroszyński	30 sierpnia 1936	wiosna 1938
6.	Karol Stefan Rudolf	wiosna 1938	17 września 1939
7.	Tadeusz Dręgiewicz	10 sierpnia 1946	18 sierpnia 1946
-	Liga zlikwidowana	18 sierpnia 1946	22 lutego 1947
-	wiceprezesi PZPN d/s Ligi	22 lutego 1947	14 czerwca 2005
8.	Michał Tomczak	14 czerwca 2005	29 listopada 2005
9.	Andrzej Rusko	29 listopada 2005	dziś

[edytuj] Najwyższe transfery

[edytuj] Najwyższe transfery z ligi polskiej

Imię i nazwisko zawodnika	Wysokość transferu	Czas transferu	Klub sprzedający	Klub kupujący
Łukasz Fabiański	4 700 000 USD	maj 2007 *	Legia Warszawa	Arsenal F.C.
Jakub Błaszczykowski	4 400 000 USD	styczeń 2007 *	Wisła Kraków	Borussia Dortmund
Maciej Żurawski	4 200 000 USD	maj 2005 *	Wisła Kraków	Celtic F.C.
Dawid Janczyk	3 700 000 USD	lipiec 2007	Legia Warszawa	CSKA Moskwa
Artur Boruc	3 200 000 USD	lipiec 2005	Legia Warszawa	Celtic F.C.
Emmanuel Olisadebe	3 000 000 USD	styczeń 2001	Polonia Warszawa	Panathinaikos AO
Radosław Matusiak	2 450 000 USD	styczeń 2007	BOT GKS Bełchatów	US Palermo
Sebastian Mila	2 050 000 USD	styczeń 2005	Dyskobolia Grodzisk Wlkp.	Austria Wiedeń
Damian Gorawski	1 900 000 USD	styczeń 2005	Wisła Kraków	FK Moskwa
Jacek Ziober	1 850 000 USD	czerwiec 1990	ŁKS Łódź	Montpellier HSC
Zbigniew Boniek	1 840 000 USD	maj 1982 *	Widzew Łódź	Juventus Turyn
Kenneth Zeigbo	1 800 000 USD	czerwiec 1998	Legia Warszawa	SSC Venezia
Wojciech Kowalczyk	1 750 000 USD	wrzesień 1994	Legia Warszawa	Real Betis

[edytuj] Najwyższe transfery do ligi polskiej

W zestawieniu nie ujęto transferów dokonywanych przed 1989, bowiem - z obawy przed niepokojami społecznymi - faktyczne ich kwoty nigdy nie zostały publicznie ujawnione (oficjalnie podawano jedynie "wersję dla mediów", która niejednokrotnie znacznie odbiegała od rzeczywistych wartości pieniężnych).

Najbardziej spektakularne transakcje czasów Polski Ludowej miały miejsce w latach 80. i ścisły związek ze zmianami prawnymi wprowadzonymi przez piłkarską centralę. Od 4 grudnia 1981 obowiązywał bowiem jej nowy statut, w którym po raz pierwszy zawarto zapisy precyzyjnie regulujące wszelkie kwestie transferów (zwłaszcza krajowych) - dzięki czemu słowo to przestało mieć wydźwięk pejoratywny, a same transakcje stały się jawne (przynajmniej teoretycznie). W lipcu 1983 Dariusz Dziekanowski przeszedł z Gwardii Warszawa do Widzewa Łódź za 21 000 000 ówczesnych złotych, a dwa lata później do Legii Warszawa za 60 000 000 złotych. Z uwagi na galopującą w Polsce od 1981 inflację kwoty te są jednak jak najbardziej porównywalne. W tym samym 1985 za 40 000 000 złotych Zagłębie Sosnowiec sprzedało Górnikowi Zabrze Jana Urbana, a w 1988 Śląsk Wrocław uzyskał za Andrzeja Rudego od GKS Katowice 50 000 000 złotych (choć nieoficjalnie mówiło się o kwocie cztery razy wyższej).

Imię i nazwisko zawodnika	Wysokość transferu	Czas transferu	Klub sprzedający	Klub kupujący
Maciej Żurawski	4 000 000 PLN	lipiec 1999 *	Lech Poznań	Wisła Kraków
Miroslav Radović	3 150 000 PLN	lipiec 2006	Partizan Belgrad	Legia Warszawa
Tomáš Jirsák	2 800 000 PLN	lipiec 2007	FK Teplice	Wisła Kraków
Grzegorz Kaliciak	2 400 000 PLN	czerwiec 1997	Sint-Truidense VV	Wisła Kraków
Kamil Kosowski	2 400 000 PLN	czerwiec 1999	Górnik Zabrze	Wisła Kraków
Tomasz Łapiński	2 400 000 PLN	styczeń 2000	Widzew Łódź	Legia Warszawa
Marcin Burkhardt	2 400 000 PLN	kwiecień 2006	Amica Wronki	Legia Warszawa
Bartłomiej Grzelak	2 350 000 PLN	grudzień 2006	Widzew Łódź	Legia Warszawa
Arkadiusz Głowacki	2 300 000 PLN	czerwiec 1999	Lech Poznań	Wisła Kraków
Maciej Iwański	2 193 000 PLN	czerwiec 2008	KGHM Zagłębie Lubin	Legia Warszawa
Cezary Kucharski	2 050 000 PLN	czerwiec 1995	FC Aarau	Legia Warszawa
Marek Zieńczuk	2 000 000 PLN	czerwiec 2004	Amica Wronki	Wisła Kraków
Wojciech Łobodziński	1 600 000 PLN	styczeń 2008	Zagłębie Lubin	Wisła Kraków

• * – miesiąc podpisania umowy (nie zawsze tożsamy z miesiącem faktycznego przejścia do nowego klubu)

[edytuj] Tabela wszech czasów

lok	klub	S	M	pkt	B+	B-	Z	Z3	R	P
1.	Legia Warszawa*	71	1864	2460	3107	2043	880	210	487	496
2.	Wisła Kraków*	68	1729	2174	2855	2083	774	194	435	519
3.	Ruch Chorzów*	68	1742	2004	2731	2235	725	76	474	542
4.	Górnik Zabrze*	52	1444	1830	2253	1539	645	108	413	386
5.	ŁKS Łódź*	63	1630	1672	2155	2234	576	70	451	602
6.	Lech Poznań*	47	1282	1424	1691	1587	475	108	362	444
7.	Widzew Łódź*	31	918	1188	1242	1042	384	138	285	249
8.	Pogoń Szczecin	39	1128	1123	1295	1540	364	84	311	453
9.	GKS Katowice	30	894	1030	1023	977	321	87	286	287
10.	Ślask Wrocław	29	864	891	958	1037	306	31	244	314
11.	Zagłębie Sosnowiec*	35	920	873	1112	1192	311	-	255	354
12.	Zagłębie Lubin*	21	624	774	779	718	230	127	186	207
13.	Polonia Bytom*	32	772	754	989	974	257	-	243	271
14.	Polonia Warszawa	26	650	748	981	1098	244	120	140	266
15.	Stal Mielec	25	738	726	834	844	247	8	227	263
16.	Cracovia Kraków*	30	656	698	1038	985	259	36	144	253
17.	Szombierki Bytom	25	702	645	875	999	235	-	180	287
18.	Gwardia Warszawa	23	572	539	682	764	195	-	149	228
19.	Odra Opole	22	564	523	645	740	182	-	159	223
20.	Amica Wronki	11	332	498	452	370	135	135	93	104
21.	Odra Wodzisław*	12	328	441	409	438	122	122	75	131
22.	Warta Poznań	18	410	423	841	733	177	-	69	164
23.	Dyskobolia Grodzisk*	10	264	381	368	333	106	106	63	95
24.	Lechia Gdańsk	16	376	320	366	525	109	-	101	166
25.	Garbarnia Kraków	15	315	306	561	561	121	-	64	130
26.	Wisła Płock	9	270	306	290	400	82	74	68	120
27.	Pogoń Lwów	13	273	304	537	437	130	-	44	99
28.	Stomil Olsztyn	8	254	296	255	339	76	69	75	103
29.	Zawisza Bydgoszcz	12	356	292	368	540	104	-	80	172
30.	Olimpia Poznań	9	290	265	313	380	79	5	101	108
31.	Stal Rzeszów	11	290	255	297	377	79	-	97	114
32.	Hutnik Kraków	7	234	254	299	284	75	23	31	78
33.	Warszawianka	13	271	227	427	612	90	-	47	134
34.	Arka Gdynia	9	270	260	267	330	83	14	80	107
35.	Motor Lublin	9	274	220	259	372	70	-	92	112
36.	GKS Bełchatów*	6	158	208	195	209	58	58	34	66
37.	Wyzwolenie Chorzów	10	192	196	336	307	80	-	36	76
38.	Bałtyk Gdynia	7	210	186	184	247	64	-	61	85
39.	ROW Rybnik	7	198	165	165	233	50	-	65	83
40.	Górnik Wałbrzych	6	182	157	194	246	53	-	56	73
41.	Rymer Niedobrzyce	9	188	155	238	344	58	-	39	91
42.	Zagłębie Wałbrzych	6	160	142	131	166	50	-	42	68
43.	Czarni Lwów	7	164	141	265	326	56	-	29	79
44.	Raków Częstochowa	4	136	136	120	186	36	27	37	63
45.	Sokół Pniewy	4	136	130	128	190	36	16	42	58
46.	Polonia Bydgoszcz	7	156	129	186	296	47	-	35	74
47.	Górnik Łęczna	4	112	128	105	169	34	34	26	52
48.	Ruch Radzionków	3	90	109	105	135	30	30	19	41
49.	Stal Stalowa Wola	4	132	103	113	173	32	-	44	56
50.	Korona Kielce*	3	60	94	87	67	26	26	16	18
51.	1. FC Katowice	3	78	88	164	143	39	-	10	29
52.	GKS Tychy	3	90	86	105	113	28	-	30	32
53.	Jagiellonia Białystok*	5	124	80	93	188	25	-	37	62
54.	Klub Turystów Łódź	4	90	76	149	212	32	-	12	46
55.	KSZO Ostrowiec Św.	3	92	71	73	147	18	18	17	57
56.	Siarka Tarnobrzeg	3	102	65	88	169	19	3	24	59
57.	Arkonia Szczecin	4	88	64	100	166	20	-	24	44
58.	Śląsk Świętochłowce	3	66	45	84	166	16	-	7	40
59.	Unia Racibórz	2	52	38	77	126	14	-	10	28
60.	Hasmonea Lwów	2	54	38	98	149	14	-	10	30
61.	Wawel Kraków	2	32	37	50	36	13	-	11	8
62.	Iglopool Dębica	2	64	37	43	121	9	-	19	36
63.	Strzelec Siedlce	3	64	36	84	169	14	-	8	12
64.	Szczakowianka	1	30	32	40	54	8	8	8	14
65.	RKS Radomsko	1	28	31	23	34	7	7	10	11
66.	TKS Toruń	2	54	30	84	185	13	-	4	37
67.	Podgórze kraków	2	42	27	56	103	11	-	5	26
68.	Radomiak Radom	1	30	25	29	32	8	-	9	13
69.	Górnik Polkowice	1	26	23	17	37	6	-	5	15
70.	Tarnovia Tarnów	1	26	22	42	48	10	-	2	14
71.	Świt Nowy Dwór Maz.	1	26	22	21	42	5	5	7	14
72.	GKS Jastrzębie	1	30	19	24	43	8	-	8	14
73.	KS Dąb Katowice	2	36	14	29	97	7	-	0	13
74.	ŁTSG Łódź	1	22	12	25	67	3	-	6	13
75.	Śmigły Wilno	1	18	11	29	50	5	-	1	12
76.	Jutrzenka Kraków	1	26	11	41	82	3	-	5	18
77.	Lechia Lwów	1	22	11	23	66	5	-	1	16

W tabeli kolejno: S - liczba sezonów w ekstraklasie, M - liczba meczów w ekstraklasie, PKT - liczba zdobytych punktów w ekstraklasie, B+ - liczba bramek strzelonych w ekstraklasie, B- - liczba bramek straconych w ekstraklasie, Z - liczba zwycięstw w ekstraklasie, Z3 - liczba zwycięstw trzema punktami (od sezonu 1995-1996), R - liczba remisów w ekstraklasie, P - liczba porażek w ekstraklasie.

Gwiazdką zaznaczone drużyny grające w obecnym sezonie w Orange Ekstraklasie.

Stan na 01.07.2007

[edytuj] Liga polska w mediach

[edytuj] Prasa

Utworzenie na przełomie 1926 i 1927 nowoczesnej ligi pociągnęło za sobą konieczność należytego informowania społeczeństwa o wynikach rywalizacji prowadzonej w jej ramach. Co tydzień kibice musieli poznać komplet wyników danej kolejki, strzelców bramek, aktualną tabelę i szereg innych mniej lub bardziej istotnych informacji jej dotyczących.

Najpowszechniejszą wówczas formę przekazywania wiadomości stanowiły relacje prasowe. Jednym z prekursorów fachowego dokumentowania wydarzeń piłkarskich w Polsce był Stanisław Mielech - autor słynnej "listy ligowych strzelców", wzoru dla kilku pokoleń rodzimych dziennikarzy. Początkowo kompletne raporty meczowe pojawiały się wyłącznie w gazetach sportowych (głównie Przeglądzie Sportowym). Z czasem liga zaistniała również w innych tytułach.

[edytuj] Radio

Dodatkowo - niemal od samego początku istnienia LPN - jej propagowaniu pomagało raczkujące polskie radio, będące rówieśnikiem krajowej ligi. Już 22 września 1929 krakowska rozgłośnia Polskiego Radia przeprowadziła pierwszą w historii transmisję ze spotkania ligowego, gdy ze Stadionu Wisły bezpośrednio relacjonowano wielkie derby miasta (gospodarze pokonali Cracovię 5:1, a 3 gole zdobył Henryk Reyman).

Z czasem zasięg oddziaływania stacji radiowych stał się na tyle duży, że przez lata stanowiły one główne źródło informacji dla kibiców, zwłaszcza tej natychmiastowej ("newsów"). Po wojnie do radiowej klasyki przeszły takie audycje, jak Kronika Sportowa, czy Studio S-13. Audycje tego ostatniego od kilkudziesięciu lat stanowią idealną okazję do doskonalenia techniki - od nagrań na płytach po przekazy satelitarne - ciesząc się do dzisiaj ogromną popularnością wśród wielu pokoleń sympatyków polskiej ekstraklasy.

[edytuj] Telewizja

[edytuj] Transmisje

Jednak chyba największy przełom w prezentowaniu ligowej rywalizacji związany jest z pojawieniem się relacji telewizyjnych. Mecze piłkarskiej ligi polskiej na antenie telewizyjnej zaczęto prezentować od końca lat 50. - początkowo były to retransmisje, z czasem rozpoczęto również relacje bezpośrednie (tzw. "na żywo"). Premierę stanowiło - rozegrane 7 kwietnia 1957 - spotkanie Gwardii Warszawa z Górnikiem Radlin (1:0, po trafieniu Zbigniewa Szarzyńskiego). Do 1990 przeprowadzane one były wyłącznie w telewizji publicznej, zaś na początku lat 90. w lokalnych stacjach warszawskich rozpoczęto prezentowanie spotkań Legii, rozgrywanych na Stadionie Wojska Polskiego.

Krokiem milowym w historii mariażu ligi z telewizją była - podjęta jesienią 1994 - decyzja o wejściu na polski rynek medialny francuskiej grupy Canal+. Premierową transmisję z meczu rodzimej ekstraklasy przeprowadziła ona 1 kwietnia 1995 (Legia Warszawa - GKS Katowice 1:0), wyznaczając od tego momentu nową jakość w tej dziedzinie. Wcześniej bowiem prawa telewizyjne do ligi nie były unormowane, co implikowało całkowitą dowolność w jej prezentowaniu. Objawiało się to przede wszystkim brakiem jednolitego schematu transmisji i sposobu ich realizowania, a co za tym idzie - poziomu. Władze Canal+ Polska powzięły próbę regulacji w tym zakresie, przekonując do swego pomysłu ich faktycznego dysponenta, czyli PZPN. W czerwcu 1995 podpisali oni z TVP, Go&Gol i UEFA 3-letnią umowę na transmisje ze spotkań rodzimej ekstraklasy, a w lipcu 1998 zrobili następny krok - nabywając prawa do ligi na wyłączność. W marcu 1999 Canal+ odstąpił część z nich TVP (na okres do czerwca 2000), jednak w międzyczasie z umowy wyłamały się Legia Warszawa oraz Wisła Kraków, które prawa do spotkań rozgrywanych przez nie w roli gospodarza przekazały odpowiednio: Wizji TV i TVN. W czerwcu 2000 z inicjatywy Zbigniewa Bońka doszło do podpisania - między PZPN, a Canal+ - umowy na wyłączne prawa do wszelkich kwestii medialnych związanych z polską Ekstraklasą i II ligą (transmisje, retransmisje, magazyn ligowy, skróty w serwisach informacyjnych). Została ona zawarta na okres 5 lat (od początku sezonu 2000/2001 do zakończenia sezonu 2004/2005), a jej wartość wynosiła 100 000 000 USD - dlatego zwykło się ją nazywać "kontraktem stulecia". Po upływie terminu jej ważności - w czerwcu 2005 - kolejny przetarg został podzielony na kilka części (prawa do transmisji i retransmisji z meczów w TV, prawa do magazynów ligowych w TV, prawa do skrótów w serwisach informacyjnych, prawa do ligi dla stacji radiowych), a jego głównym zwycięzcą ponownie został Canal+, który musiał jednak "ligowym tortem" podzielić się z TVN (magazyn ligowy).

Do tej pory ligę polską relacjonowano więc na antenach kilkunastu rodzimych stacji telewizyjnych. Prawa do jej pokazywania posiadały już bowiem:

• Telewizja Polska (prezentująca ją na antenach: TVP 1, TVP 2, TVP 3 i TV Polonia);
• Canal+ Polska (prezentująca ją na antenach: Canal+, Canal+ Sport, Canal+ Sport 2);
• Wizja TV (prezentująca w sezonie 1999/2000 na antenie Wizji Sport wszystkie mecze Legii w Warszawie);
• Grupa ITI (prezentująca w sezonie 1999/2000 na antenie TVN wszystkie mecze Wisły w Krakowie);

[edytuj] Magazyny ligowe

Pierwszym w historii cyklicznym i profesjonalnym programem, w całości poświęconym polskiej lidze był 30-minutowy Magazyn Piłkarski "Gol" - autorstwa Jacka Laskowskiego - prezentowany na antenie TVP 2. Jego premierowy odcinek wyemitowano po 18 kolejce sezonu 1994/1995 (początek rundy wiosennej) - 7 marca 1995 (w pierwszych latach - we wtorki, później - w poniedziałki). Formuła programu zmieniała się kilkakrotnie (wraz z kolejnymi seriami edycyjnymi), a z przerwami nadawano go do 2002, jednak - na skutek utraty przez Telewizję Polską S.A. wszelkich praw do pokazywania ligi - z sezonu na sezon obniżała się jego jakość. Kolejnym magazynem którym był głównie poświęconym polskiej lidze w TVP 2 był Tylko Futbol w sezonie 2002/2003. Wcześniej spotkania rodzimej ekstraklasy pokazywano kompleksowo w kilkunastominutowym poniedziałkowym programie Liga Polska, składającym się wyłącznie z następujących po sobie reportaży meczowych (bez studia i prowadzącego).

25 lipca 1998 - po inauguracyjnej kolejce sezonu 1998/1999 - na antenie Canal+ wystartował 90-minutowy magazyn Liga+, emitowany regularnie po każdej ligowej turze do dziś (po "kolejkach weekendowych" - w soboty, po "kolejkach w środku tygodnia" - we środy), którego uzupełnienie stanowi niedzielny magazyn Liga+ Ekstra (nadawany od 26 lipca 1998).

24 lipca 2005 - po inauguracyjnej kolejce sezonu 2005/2006 - Grupa ITI rozpoczęła na antenach TVN, TVN24 i TVN Turbo nadawanie magazynu ligowego (najpierw pod nazwą Magazyn Idea Ekstraklasa, a od 18 września 2005 - Magazyn Orange Ekstraklasa).

[edytuj] Zobacz też

• Piłka nożna w Polsce
• Mistrzostwa Polski w piłce nożnej
• Polskie nieligowe rozgrywki w piłce nożnej
• Tabela wszech czasów I ligi
• Król strzelców
• Puchar Ligi Polskiej
• Lista klubów występujących w polskiej I lidze piłki nożnej
• Sprawa Rašicia
• Afera barażowa
• Afera korupcyjna w polskiej piłce nożnej
• Lista Fryzjera

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Orange Ekstraklasa w serwisie pzpn.pl
• Nieoficjalny polski serwis o Orange Ekstraklasie
• Historia I ligi polskiej w statystyce
• Komplet zestawień I ligi polskiej
• Nieoficjalny serwis Ligi Polskiej

Przypisy