Atropina

Z Wikipedii

Atropina
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C17H23NO3
Masa molowa	289,369 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	51-55-8
PubChem	174174
DrugBank	APRD00807
Niebezpieczeństwa
Klasyfikacja UE	Treść oznaczeń: T+ - silnie toksyczny
Klasyfikacja
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka
Biodostępność	25%
Okres półtrwania	2 h
Wydalanie	50% w niezmienionej formie w moczu

Atropina (ATC: A 03 BA 01, S 01 FA 01) jest alkaloidem tropanowym (podobnie jak skopolamina i hioscyjamina) występującym głównie w roślinach z rodziny psiankowatych, np. pokrzyku wilczej jagodzie (Atropa belladonna), bieluniach (Datura spp.) i lulkach (Hyoscyamus spp.), w dwóch ostatnich jednak jest jej znacznie mniej niż skopolaminy). Jest to substancja zaliczana do leków cholinolitycznych, czyli parasympatykolityków, a ściślej do nieselektywnych inhibitorów receptorów muskarynowych. Właściwości roślin zawierających alkaloidy tropanowe wykorzystywano w medycynie już w starożytności. Równocześnie odnotowywano zastosowanie ich jako trucizn.

[edytuj] Wpływ atropiny na organizm i jej zastosowanie w medycynie

• Serce – niewielkie dawki powodują ujemny efekt chronotropowy (prawdopodobnie wynik zablokowania receptorów M₁ w pozazwojowych neuronach układu współczulnego, co nasila działanie acetylocholiny na receptory M₂ w węźle zatokowo-przedsionkowym). W większych dawkach przyspiesza akcję serca (blokowanie wymienionych już receptorów M₂ w węźle zatokowo-przedsionkowym). Innym efektem działania atropiny jest wywierany dodatni efekt dromotropowy, co zwiększa przewodzenie pobudzenia między przedsionkami i komorami serca. Pozwoliło to zastosować atropinę w leczeniu bloku przedsionkowo-komorowego związanego ze zbyt intensywną impulsacją przywspółczulną ze strony nerwu błędnego oraz usuwaniu skutków zatrucia glikozydami nasercowymi.
• Układ krążenia – na drodze jeszcze niepoznanego mechanizmu atropina w dawkach toksycznych działa wazokonstrykcyjnie (obkurczająco) na naczynia skóry.
• Ślinianki, gruczoły potowe i gruczoły w oskrzelach – zahamowanie wydzielania. W dużych dawkach również zahamowanie wydzielania przez gruczoły żołądka. Brak wydzielania potu, szczególnie u dzieci, może doprowadzić do zaburzenia mechanizmów termoregulacji i wzrostu temperatury ciała.
• Układ pokarmowy – zwalnia perystaltykę wywołaną zastosowaniem inhibitorów cholinoesterazy lub cholinomimetyków nie wpływając na normalną perystaltykę, na którą największy wpływ mają inne związki (np. cholecystokinina czy VIP)
• Mięśnie gładkie – rozkurcz mięśni pęcherza moczowego i moczowodów, słabiej na mięśniówkę dróg żółciowych. Nie wywiera wpływu na mięśniówkę macicy.
• Oko – blokując receptory muskarynowe zwieracza źrenicy prowadzą do jej rozszerzenia. Wywołuje to światłowstręt (fotofobię). Atropina działa również na mięsień rzęskowy zaburzając zdolność do akomodacji. To działanie znalazło zastosowanie w diagnostyce okulistycznej. Podawanie naprzemienne atropiny ze środkami zwężającymi źrenicę zapobiega powstawaniu zrostów podczas zapalenia rogówki lub tęczówki.
• W premedykacji stosuje się czasem atropinę, aby zapobiec bradykardii wywołanej przez leki ogólnoznieczulające.
• Ważnym zastosowaniem atropiny jest leczenie zatruć inhibitorami cholinesterazy i muskaryną zawartą w niektórych gatunkach grzybów.
• Ośrodkowy układ nerwowy – w dawkach terapeutycznych atropina nie ma większego wpływu na ośrodkowy układ nerwowy. Dawki toksyczne wywołują wzrost pobudliwości, niepokój, zaburzenia orientacji, omamy, majaczenie oraz objawy psychotyczne.

[edytuj] Zatrucie atropiną

Najczęściej występuje u dzieci po spożyciu owoców pokrzyku wilczej jagody, a także przedawkowanie atropiny stosowanej w celach terapeutycznych.

[edytuj] Objawy zatrucia

• suchość w jamie ustnej i górnych drogach oddechowych
• suchość i zaczerwienienie skóry
• tachykardia i przyspieszenie oddechu
• zaburzenia widzenia
• agresja, zaburzenia pamięci, omamy, splątanie
• zatrzymywanie moczu
• drgawki i śpiączka
• wzrost temperatury (nawet do 43°C)

[edytuj] Mnemotechnika

Obraz zatrutego atropiną:

Czerwony jak cegła

gorący jak piec

suchy jak pieprz

ślepy jak nietoperz

niespokojny jak tygrys w klatce.

[edytuj] Leczenie zatrucia

• płukanie żołądka
• podanie środka przeczyszczającego, który działa poprzez wzrost ciśnienia osmotycznego w przewodzie pokarmowym (wskutek zwolnienia perystaltyki przez dawki toksyczne dochodzi do zalegania spożytych substancji, w tym np. jagód pokrzyku)
• diazepam w celu opanowania drgawek
• odwracalne inhibitory cholinoesterazy, np. fizostygmina, pirydostygmina, endrofonium – łagodzi działanie na ośrodkowy układ nerwowy
• cewnikowanie pęcherza moczowego aby zapobiec zastojowi moczu

[edytuj] Właściwości psychoaktywne

Atropina zawarta w nasionach, liściach i łodydze bieluniów oraz lulków używana była głównie przez kulturę hipisów jako narkotyk. Spożycie wywaru z liści lub kilkudziesięciu nasion objawia się: halucynacjami, nie do odróżnienia od rzeczywistości, znacznym rozszerzeniem źrenic, suchością w ustach oraz pogorszeniem pamięci.

[edytuj] Dawki w reanimacji

• Asystolia oraz rozkojarzenie elektromechaniczne (PEA) z częstością zespołów QRS < 60/min – 3 mg i.v. (dla dorosłej osoby) jednorazowo w bolusie (Wytyczne Europejskiej Rady Resuscytacji 2005).
• Bradykardia (zatokowa, węzłowa lub przedsionkowa, powodująca niestabilność hemodynamiczną) – 0,5 mg i.v. (pod kontrolą EKG do maksymalnie 3 mg). Dawki mniejsze niż 0,5 mg mogą paradoksalnie pogłębić bradykardię^[1].

Atropina nie powinna być podawana pacjentom po przeszczepie serca, ponieważ może wywołać zaawansowany blok serca lub zatrzymanie zatokowe^[2].

Przypisy

Przeczytaj też zastrzeżenia dotyczące pojęć medycznych na Wikipedii!
Wikiprojekt: Nauki medyczne • Portal: Nauki medyczne