Ruda Pabianicka

Z Wikipedii

Ruda Pabianicka – miasto w latach 1923-1946, obecnie część dzielnicy Łodzi, Górna. Ruda, jako nieformalna jednostka terytorialna miasta nie ma ściśle określonych granic. Zazwyczaj przyjmuje się, że nazwą tą zwyczajowo obejmuje się osiedle Ruda, oraz część osiedli: Nad Nerem oraz nr 28. Dawniej Ruda była zamieszkana przez wielu Żydów i Niemców, którzy pozostawili po sobie znaczące dziedzictwo. Nazwa tego dawnego miasta pochodzi od rud darniowych, które były tu dawniej wydobywane. Miasto zostało włączone w granice administracyjne Łodzi w trakcie II wojny światowej. Przez pewien czas było osobną dzielnicą miasta, aby wraz z dzielnicą Chojny utworzyć nową dzielnicę Górna w 1960 r. Mimo upływu lat zachowało jednak do dziś swój odrębny charakter.

Spis treści 1 Geografia 2 Historia 2.1 Wstęp 2.2 XIX wiek 2.3 Okres XX w. przed II wojną światową 2.3.1 Klasztor ss. Bernardynek 2.4 Okres okupacji niemieckiej 2.4.1 Tajemnica rudzkich lochów 2.5 PRL 2.6 Czasy III RP 3 Zabytki Rudy 4 Ulice Rudy 5 Komunikacja Miejska 5.1 Autobusy i tramwaje kursujące na terenie Rudy 5.1.1 Tramwaje 5.1.1.1 Historia rudzkiej linii tramwajowej 5.1.2 Autobusy 6 Obiekty w Rudzie i na Chachułach 6.1 Szpitale 6.2 Uczelnie wyższe 6.3 Obiekty religijne 6.4 Parki i lasy 6.5 Wzniesienia 6.6 Rzeki 6.7 Sport i rekreacja 6.8 Inne 7 Ludzie związani z Rudą Pabianicką

[edytuj] Geografia

Ruda Pabianicka jest położona w południowej części Łodzi, w dzielnicy Górna. Najwyższym punktem w Rudzie jest znane wzgórze Rudzka Góra – 230 m n.p.m.

Nazwa Ruda wskazuje na pokłady rud darniowych, które były tu dawniej wydobywane. Największe ich złoża były w okolicach rzeki Ner. Duże pokłady piasków i żwirów przyciągały ludzi zajmujących się m.in. hutnictwem i cegielnictwem. Badania archeologiczne wykazały iż Ruda była jedną z najwcześniej zamieszkałych dzielnic obecnej Łodzi.

Prowadzone prace badawcze odkryły ślady cmentarzysk w okolicach ul. Świętojańskiej i Sopockiej. Znaleziono tam między innymi fragmenty biżuterii, a także przedmioty używane przez ówczesnych myśliwych.

[edytuj] Historia

[edytuj] Wstęp

Pierwsza wzmianka o Rudzie pochodzi z 1398 r., związana jest ona z wizytami duszpasterskimi plebana z Pabianic. Pewne wzmianki można znaleźć także w kronice Jana Długosza który odwiedził Kasztelanię Chropską, jak dawniej nazywano rozległe tereny, na których znajduje się m. in. dzisiejsza Ruda. Kronikarz opisał wydobycie rud darniowych w okolicach dzisiejszej ul. Farnej. Kasztelania w 1086 roku przekazana została kanonikom krakowskim przez Judytę, żonę Władysława Hermana (matkę Bolesława Krzywoustego). Pierwotnie osada hutnicza należała do wsi Chocianowice, nazywana była Kuźnią Chocianowicką.

Odtąd Ruda, wchodziła w skład dóbr pabianickich, stanowiących własność Kapituły Krakowskiej. Wytop żelaza z miejscowych rud darniowych trwał z przerwami do roku 1606. W końcu XVIII wieku istniał tu "folwark Ruda na rzece Ner, gdzie jest folusz przy młynie". W roku 1789 Sejm Czteroletni uchwalił przejęcie dóbr biskupów krakowskich przez Skarb Rzeczypospolitej. Wykorzystując tę uchwałę rząd pruski po drugim rozbiorze w 1793 zajął dobra pabianickie jako własność rządową. Po nim właścicielem folwarku Ruda został rząd Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Kongresowego.

[edytuj] XIX wiek

Około roku 1822 folwark rządowy Ruda liczył 62 mieszkańców zaś osada młyńska Chachuła (rejon dzisiejszych ulic Dubois i Polarnej) – 6 mieszkańców.

W listopadzie 1834 łódzki przemysłowiec Ludwik Geyer rozpoczyna starania o nabycie od rządu folwarku Ruda wraz z gruntami i młynem na Nerze. Starania trwały kilka lat z uwagi na zadłużenie folwarku w Banku Polskim, które Geyer chciał odliczyć od ceny. Umowę nabycia zawarto w 1846, gdy pierwotne plany Geyera, budowy przędzalni i tkalni mechanicznej były już nieaktualne.

W 1852 r. Ludwik Geyer otworzył w swoim folwarku, cukrownię i gorzelnię. Okazało się, że okoliczne gleby nie są odpowiednie dla uprawy buraków cukrowych. Rolnicy nie chcieli wprowadzać nowych upraw, stąd surowiec przywożono z Kujaw, okolic Kalisza i Sandomierza. Cukrownia nie wykorzystywała pełni mocy produkcyjnych i Geyer nie mógł spłacić kredytów zaciągniętych na budowę i wyposażenie zakładu.

W 1872 r. Ruda została, za zgodą głównego wierzyciela, Banku Polskiego własnością braci Loevenbergów z Warszawy. Próbowali oni podtrzymać pracę cukrowni a jednocześnie rozpoczęli w roku 1868 parcelację gruntów folwarcznych. W pierwszej kolejności sprzedawano grunty przy szosie pabianickiej i tam zaczęła się urbanizacja – powstały nowe zakłady przemysłowe – wśród nich, uruchomiona w 1909 roku Pierwsza Rudzka Farbiarnia i Wykończalnia Jedwabi – należąca do Artura Meistera.

Rozbudowana przez Loevenbergów cukrownia, zatrudniała w sezonie ok. 300 osób. Wskutek rosnącego zadłużenia w warszawskim Domu Bankowym Natansonów oraz śmierci jednego z braci majątek przejęła bankierska rodzina Natansonów. Nowy właściciel zamknął cukrownię i przyspieszył parcelację gruntów. W roku 1881 kolonię i folwark Ruda Pabianicka zamieszkiwało na stałe 695 osób. Powstały nowe fabryki, spośród których największe to:

• Fabryka Pluszu, właśc. Lebrecht Mueller, zał. w 1870
• Fabryka Tkanin Technicznych właśc. Ludwik Luedert, zał 1884
• Rudzka Przędzalnia Bawełny, Spółka Akcyjna przy ul. Rudzkiej
• Fabryka Cewek Przędzalniczych Arnolda Baiera, przy ul. Świętojańskiej 4.

[edytuj] Okres XX w. przed II wojną światową

Ok. 1900 r., należąca do gminy Brus powiatu łódzkiego Ruda Pabianicka otrzymała prawa osady fabrycznej. Z osady wyłączono obręb geodezyjny Ruda-Las, gdzie znajdowały się, lub wkrótce miały się pojawić wille letniskowe łódzkiej burżuazji. Nowe zasady zagospodarowania obowiązujące dla osad fabrycznych ułatwiły zabudowę i zakładanie nowych fabryk. Rozwój osady przyspieszyła budowa linii tramwajowej Łódź – Pabianice w r. 1901 oraz jej odgałęzienia do Rudy-Lau, w 1910.

Z inicjatywy inż. Wiesława Gierlicza, dyrektora Łódzkich Elektrycznych Kolei Dojazdowych w 1907 roku, spółka z udziałem Gierlicza nabyła lekko podmokłe grunty pomiędzy obecnymi ulicami: Ksawerowską, Długą, Wyścigową i Konną w celu urządzenia pełnowymiarowego toru wyścigów konnych. W tymże roku odbyły się tam pierwsze wyścigi połączone z totalizatorem, zaś w roku 1912 na torze wyścigów odbył się – prawdopodobnie pierwszy w Łodzi – pokaz lotniczy.

W czasie I wojny światowej na południowym przedpolu Rudy Pabianickiej, pomiędzy Rzgowem a Rudą-Lasem toczyła się w dniach 21-23 listopada 1914 roku zacięta potyczka, stanowiąca jeden z epizodów bitwy pod Łodzią. Śladem tej bitwy jest zbiorowa mogiła na jednym ze wzgórz wsi Stara Gadka, w miejscu ówczesnych walk. Od ognia niemieckiej artylerii, skierowanego na Rosjan broniących się w Rudzie, zniszczone zostały zabudowania wsi Stara Gadka a także uszkodzone wiele domów w samej Rudzie.

6 grudnia 1914 Ruda została bez walki zajęta przez wojska niemieckie, które ustanowiły władze okupacyjne, tolerujące polską kulturę i język oraz ograniczony samorząd.

Dekretem z 15 lipca 1917 biskup włocławski Stanisław Zdzitowiecki erygował parafię rzymskokatolicką pw. św. Józefa, wydzieloną z parafii św. Mateusza w Pabianicach, do której Ruda należała od czasów średniowiecza. W granicach nowej parafii oprócz osady Ruda Pabianicka znalazły się wsie Chocianowice, Gadka Stara i Gadka Nowa oraz osady młyńskie Chachuła i Charzew. Początkowo istniała przy parafii jedynie prowizoryczna kaplica – w latach 1937-53 wybudowano z betonu i cegieł kościół projektu Wacława Kowalskiego. (Świątynię poświęcił 27 września 1953 biskup łódzki Kazimierz Tomczak).

Parafia ewangelicka została założona w 1924, zaś jej kościół parafialny przy ul. Rudzkiej 55/57 oddano do użytku 1 listopada 1935, chociaż we wrześniu 1939 nie był on jeszcze całkowicie wykończony. (zobacz: -> Klasztor ss. Bernardynek)

14 lutego 1923 Ruda uzyskała prawa miejskie. Oprócz obszaru dawnej osady fabrycznej w granice miasta włączono tereny młyna i kolonii Chachuła oraz leżącą na południe od linii łódzkiej kolei obwodowej – część wsi Nowe Rokicie z gminy Brus.

Magistrat mieścił się w budynku przy ul. Rudzkiej 7 (obecnie siedziba Biblioteki Rejonowej). Jednym z bardziej popularnych miejsc było kino Muza (obecnie na miejscu kina stoi kościół). Kultura miała znaczenie dla miasta. Oprócz "Muzy" istniały również dwa kina, w tym jedno nieme.

Na terenie Rudy działało kilkanaście organizacji i stowarzyszeń społecznych, m.in. Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej czy Przemysłowców i Kupców. Oprócz stałych mieszkańców domy posiadali tu też bogaci mieszkańcy Łodzi. Istniała w nieznanych latach wytwórnia rowerów "Naprzód" – A. Bayer.

W okresie międzywojennym Rudę nazywano także Małym Berlinem ze względu na duży odsetek ludności niemieckiej. Polaków wtedy było w mieście 83%, Niemców ok. 14%, a Żydów ok. 2%, pozostali, w tym kilka czeskich rodzin, tworzyli 1%.

21 kwietnia 1924 założono Rudzki Klub Sportowy.

W 1925 na obrzeżach miasta powstało lotnisko Lublinek.

W latach 1925-1929 przeprowadzono elektryfikację miasta. Dzięki temu Ruda zdecydowanie rozwinęła się. Powstawała nowa zabudowa mieszkaniowa i willowa.

W końcu roku 1928 miasto liczyło 5 127 mieszkańców, zaś 31 grudnia 1938 – 12 164.

W roku 1922 uruchomiono i przez kilka następnych lat rozbudowywano największy rudzki zakład przemysłowy: Zakłady Włókiennicze Adolf Horak SA przy ul. Pabianickiej (dawniej Staszica). Zakłady te, jak i rodzina Horaków stały się ostoją mniejszości niemieckiej w Rudzie. Jak podaje M. Cygański w książce "Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi" w dniu 19 września 1939, przejeżdżając przez Łódź w drodze z Wielunia do Skierniewic w fabryce Horaka zatrzymał się na kilkanaście minut Adolf Hitler, spotykając się z miejscowymi aktywistami NSDAP.

[edytuj] Klasztor ss. Bernardynek

W okresie międzywojennym dużą część mieszkańców Rudy stanowili ewangelicy (ok. 35%). W latach 20. rodzina Gnauków po stracie jedynego syna – studenta teologii postanowiła ofiarować plac pod budowę świątyni ewangelickiej. Kościół powstawał w latach 1928-1937. Jego patronem został Gustaw Adolf (takie imiona nosił też zmarły syn fundatorów). Po II wojnie światowej gdy większość z tutejszych Niemców opuściła miasto, kościół przekazany został katolikom i stał się filią parafii św. Józefa. W 1946 r. przekazano go ss. Bernardynkom, które w związku z powojennymi zmianami granic musiały opuścić Wilno. Obecnie siostry Bernardynki zajmują się wypiekiem opłatków i prowadzeniem przedszkola.

W klasztorze znajduje się namalowana przez matkę przełożoną – Franciszkę Wierzbicką kopia obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej. Stworzona została bezpośrednio z oryginału w 1927, za pozwoleniem odrestaurowującego obraz prof. Jana Rutkowskiego i arcybiskupa Romualda Jałbrzykowskiego. Początkowo umieszczona była w wileńskim kościele pw. św. Michała. W postaci rolowanej matka Franciszka przeniosła swój obraz do swojej siostry do Krakowa, na cały okres wojny. W 1946 siostry wileńskie przywiozły go do Rudy. 4 maja 2005 dokonano koronacji obrazu.

[edytuj] Okres okupacji niemieckiej

9 września 1939 Ruda została bez walki zajęta przez wojska niemieckie. Nazwę miasta zmieniono na Erzhausen (Litzmannstadt-Erzhausen) zaś samo miasto z dniem 1 kwietnia 1940 włączono w administracyjne granice Łodzi (Lodsch), od 11 kwietnia tego roku urzędowo nazwanej Litzmannstadt. Komisarzem zarządzającym miastem został Alfons Mess. Podczas II wojny światowej w części miasta zwanej obecnie Chachułami (ul. Odrzańska 39 – 49 i Zuchów 4 i 6) istniał od lipca 1941 obóz dla jeńców rosyjskich, na co istnieje wiele dowodów – pozostałości po nim to m.in. groby jeńców, różne budynki – np. siedziba komendanta, czy baraki mieszkalne. Obóz zorganizowany był i nadzorowany przez Luftwaffe zaś jeńcy (głównie mechanicy) pracowali na pobliskim lotnisku Lublinek przy remoncie i naprawach samolotów oraz "wypożyczani" byli do łódzkich zakładów zbrojeniowych. W styczniu 1945 około 120 jeńców zostało przejętych wraz z dokumentacją obozu przez armię sowiecką, po czym ślad po nich zaginął.

Nowa administracja wykorzystała istniejące zabudowania i w latach 1945 - 1946 przetrzymywano tutaj jeńców niemieckich. W bieżącym roku (2008) czynione są przez Polsko-Niemiecką Fundację "Pamięć" starania o ekshumację szczątków żołnierzy niemieckich, którzy zmarli w obozie. Szczątki te będą przewiezione do Siemianowic Śląskich i pogrzebane na tamtejszym cmentarzu.

[edytuj] Tajemnica rudzkich lochów

31 maja 1996 r. dziennikarze popularnej łódzkiej gazety "Express Ilustrowany" po anonimowym telefonie o zasypywaniu wejść pod ziemię przy starej restauracji "Lotnicza" (ul. Pabianicka 167/169) odkryli wejście do tunelu pod ziemią. O tunelach mieszkańcy okolicy wiedzieli, ale nie było to rozpowszechnione.

Przy prowadzeniu dalszych badań pomogli świadkowie. Jeden z nich, Stanisław Sudra, twierdzi, że za "Lotniczą" podczas niemieckiej okupacji był komisariat schutzpolizei i gestapo, bito i przetrzymywano tam ludzi z Rudy i okolic, a pod lotniskiem Lublinek znajdowały się betonowe schrony. Wszyscy świadkowie byli zgodni, że pod placem przy ul. Pabianickiej znajdował się nieznanego przeznaczenia obiekt wojskowy.

Tunele miałyby prowadzić w stronę lotniska Lublinek – ok. 2,5 km i w stronę ul. Joanny, gdzie również odnaleziono wejścia do lochów. Możliwe, że miały związek z istniejącym w Rudzie obozem jenieckim. W labiryncie został odnaleziony m.in. zagadkowy rysunek, najprawdopodobniej jakiegoś pomieszczenia o dziwo zgodny z sugestiami badaczy, sporządzony został albo w czasie praktycznego używania tunelu, albo podczas wędrówki po lochach kilkadziesiąt lat temu.

Na terenie zakładów "Alba" odnaleziono również tzw. "schron szczelinowy" – nie wiadomo do czego służył – podczas wojny na terenach dzisiejszej "Alby" zakłady miał Adolf Horak. Zostały sporządzone plany lochów.

Gazeta Express Ilustrowany i Łódzki Klub Odkrywców "Penetrator" rozpoczęli dokładniejsze badania. Wiele hipotez zostało odrzuconych. Prawdopodobne jest to, że w tunelach istniał podziemny szpital dla lotników Luftwaffe. Miałby być on medycznym zapleczem lotniska na Lublinku. Odtworzone zostały rozmiary i funkcjonalny układ szpitala.

"Kompleks szpitalny o powierzchni 525 m² i kubaturze ok. 1600 m³ składał się z trzech sal. Uzupełniały go dwa lub trzy pomieszczenia pomocnicze. Połączenie z powierzchnią zapewniały 3 schodowe wejścia i poruszająca się w szybie winda. Pozostałości wydajnej pompy wodnej, liczne otwory wentylacyjne oraz kantyna z magazynem, mówią o samowystarczalności lochów na wypadek odcięcia od zaopatrzenia na dłuższy czas." ^[1]

[edytuj] PRL

W dniu 18 i nocą z 18/19 stycznia 1945 artyleria radziecka ostrzeliwała rejon szosy pabianickiej, zaś myśliwce sowieckie ostrzeliwały podążające w kierunku Łasku pojazdy ewakuujących się niemieckich mieszkańców Łodzi i okolic, zabijając wiele osób. Przed południem, 19 stycznia, wojska sowieckie weszły do Rudy ul. Rudzką od Rzgowa i Pabianicką od strony Ksawerowa. Na krótko Ruda Pabianicka odzyskała status samodzielnego miasta aby z 1 stycznia 1946 zostać ponownie przyłączoną do Łodzi, początkowo w składzie dzielnicy "Południe", w latach 1954-1959 jako dzielnica "Ruda", zaś od 1960 wraz z Rokiciem i Chojnami utworzyła w mieście Łodzi dzielnicę "Górna".

Ważnym czynnikiem popularności Rudy było zakupienie w okresie międzywojennym rudzkich stawów na rzece Ner (obszar dawnej huty, młynów i foluszy) przez przedsiębiorcę Aleksandra Stefańskiego i otworzenie tam m.in. wypożyczalni łódek, restauracji z ogródkiem i parkietem tanecznym. Stawy Stefańskiego stały się popularnym miejscem rekreacji dla całej południowej części powojennej Łodzi, tym bardziej że po roku 1946 park i stawy zostały upaństwowione i udostępnione dla każdego bez pobierania opłaty za wstęp.

Dawniej w Rudzie Pabianickiej istniały również korty tenisowe, basen i miejsce rozgrywania wyścigów konnych. Na Rudzkiej Górze w latach 70. powstała skocznia narciarska. Spod kościoła pw. św. Józefa przez wiele lat w okresie komunizmu wyruszała Piesza Pielgrzymka Łódzka na Jasną Górę. Przy kościele-filii Parafii pw. św. Józefa – pw. Matki Bożej Miłosierdzia rektorem był przez 20 lat obecny arcybiskup Metropolita Łódzki Władysław Ziółek. Jako młody ksiądz odprawiał tam msze święte.

[edytuj] Czasy III RP

W 1992 powstała kolejna parafia rzymskokatolicka – pw. Najświętszego Imienia Maryi. Erygowano ją 1 września. Początkowo msze odbywały się w tymczasowo adaptowanym dawnym kinie Muza (ul. Pabianicka 173). W lipcu 1996 wybudowano nową kaplicę, poświęconą 15 września 1996 przez Władysława Ziółka. Obszar parafii obejmuje część Rudy, leżącą na zachód od ulicy Pabianickiej i na południe od rzeki Olechówki. Obszary Rudy na północ od rzeki Olechówki należą do parafii św. Franciszka z Asyżu z kościołem, wybudowanym w latach 1929-1932 przy ul. Przyszkole 2, wówczas w granicach miasta Łodzi.

Od 1997 działa też Towarzystwo Przyjaciół Rudy Pabianickiej, jako część Towarzystwa Przyjaciół Łodzi.

W północnej części Rudy wyróżnia się nowe osiedle mieszkaniowe Ruda Beczkowa (od nazwy ul. Beczkowej). Wciąż budowane są tam nowe bloki. W okolicach dawnego miejsca wyścigów konnych powstało rozrastające się osiedle willowe, które zamieszkuje m.in. były Prezes Rady Ministrów Marek Belka.

Na terenie dzielnicy prowadzone były badania archeologiczne nad osadnictwem kultury trzcinieckiej i wczesnej fazy kultury łużyckiej w aglomeracji łódzkiej. We wrześniu 2004 r. w ramach "Europejskich Dni Dziedzictwa" odbył się program "Rudzkie Fascynacje – Zabytki architektury drewnianej oraz tradycje wypoczynku Łodzian z początków XX w. zobrazowane historią Rudy Pabianickiej", gdzie można było m.in. poznać historię Rudy. Organizowane są także wystawy na temat rudzkich zabytków.

Sport i rekreacja rozwija się w innym kierunku niż niegdyś – m.in. uruchomiono 600-metrowy tor saneczkowy na Rudzkiej Górze, przy restauracji Bacówka u Józka. W Rudzie cały czas istnieje klub sportowy RKS, z halą i stadionem piłkarsko-lekkoatletycznym.

[edytuj] Zabytki Rudy

Pałace

• Willa Artura Meistera, ul. Pabianicka
• Willa Klara (dawniej należąca do Juliusza Kindermana), 1914, ul. Letniskowa 20, Las Popioły
• Willa Adolfa Horaka, ul. Pabianicka
• Willa Simensa, ul. Pabianicka
• Willa Habika, ul. Pabianicka
• Willa Ludwika Geyera, Las Popioły

[edytuj] Ulice Rudy

W Rudzie Pabianickiej największe znaczenie ma kilka ulic, m.in.:

• Rudzka – główna ulica Rudy. Przy ul. Rudzkiej 7 mieściła się siedziba magistratu. Na budynku tym widnieje tablica upamiętniająca bohaterów Bitwy Pod Grunwaldem. Przy Rudzkiej znajduje się też kościół i klasztor. W części południowej droga przebiega przez Las Ruda-Popioły.

• Pabianicka – droga, przy której znajdowały się rudzkie zakłady, a także pałace fabrykanckie. Obecnie ważna ulica Łodzi, Część Drogi krajowej nr 14.

• Starorudzka – ulica łącząca ul. Pabianicką z ul. Przestrzenną. Przy Starorudzkiej mieszczą się m.in.: znana łódzka firma odzieżowa "Pawis", oddział "Nestle", Schronisko dla Bezdomnych Kobiet św. Brata Alberta, restauracja "Bacówka u Józka", wejście na tor saneczkowy na Rudzkiej Górze.

• Farna – mała ulica, ale znacząca z powodu mieszczącego się przy niej kościoła pw. św. Józefa, a także Stawów Stefańskiego.

• Stanisława Dubois – ulica odchodząca od Pabianickiej. Prowadzi w kierunku Lotniska Lublinek. Najważniejsza ulica tzw. Chachuł, przy niej znajdował się Młyn Chachuła, a w jej pobliżu Chachulska Górka.

• Graniczna – ulica wyznaczająca część wschodniej granicy między dawną Rudą, a dawnymi Chojnami.

• Demokratyczna – inna ważna ulica, umożliwiająca wyjazd z Rudy w kierunku osiedla Chojny.

Nazwy ulic w Rudzie zmieniały się parokrotnie, W okresie międzywojennym nadawano nazwy ulic pochodzące od świętych współczesnych polityków . Często sami mieszkańcy występowali z inicjatywami zmian nazw ulic. Podczas okupacji niemieckiej były one niemieckojęzyczne. Po wojnie, zanim Rudę włączono do Łodzi, powrócono do nazw bezpośrednio sprzed II wojny światowej. Po pochłonięciu Rudy przez Łódź, zmieniono wiele nazw, dlatego że na terenie dotychczasowej Łodzi istniały już tak samo nazwane ulice. W kilku przypadkach nowe nazwy były pokrewne do starych, np.: Kościelna -> Farna, czy Żeromskiego -> Popioły (tytuł powieści Stefana Żeromskiego). Poniższa tabelka przedstawia historię nazw wybranych ulic:

Ruda Pabianicka (bezpośrednio przed II wojną światową)	Erzhausen (podczas II wojny światowej)	Ruda Pabianicka (1945-46)	Osiedle Ruda (PRL)	Osiedle Ruda (III RP) – nazwa obecna
Piłsudskiego	Gräberbergstraße	Piłsudskiego	Rudzka	Rudzka
Staszica	Breslauerstraße	Staszica	Pabianicka	Pabianicka
Starorudzka	Straße Josefs des Deutschen	Starorudzka	Starorudzka	Starorudzka
Kościelna	Sterntalerstraße + Nymphenwegstraße	Kościelna	Farna	Farna
Garapicha	Prinz-Eugen-Straße	Garapicha	Dubois	Dubois
Górna	Stauferstraße	Górna	Demokratyczna	Demokratyczna

[edytuj] Komunikacja Miejska

[edytuj] Autobusy i tramwaje kursujące na terenie Rudy

[edytuj] Tramwaje

[edytuj] Historia rudzkiej linii tramwajowej

Tramwaje zaczęły kursować do Rudy 20 lutego 1910, jako odnoga linii pabianickiej o długości 1,8 km. 18 kwietnia 1916 r. uruchomiono pierwszą trakcję parową na odcinku Ruda – Tuszyn. W 1917 iskra z parowozu spowodowała pożar pobliskiego Rzgowa. Po zakupieniu majątku w Rudzie przez inż. Gierlicza, właściciela chocianowickiej zajezdni, linia pabianicka połączyła się z Łodzią.

1 czerwca 1927 linia tramwajowa z Rudy do Tuszyna została zelektryfikowana.

18 stycznia 1945 nastąpiło upaństwowienie linii. W 1948 linia została podporządkowana Miejskiemu Zakładowi Komunikacyjnemu w Łodzi (późniejszemu Miejskiemu Przedsiębiorstwu Komunikacji). Linię tę obsługiwały tramwaje numer 41, które kursowały z Łodzi przez Rudę i Rzgów do Tuszyna. W latach 50. zlikwidowano bocznicę skierowaną w okolice miejsca wyścigów konnych, zmieniono numer linii do Tuszyna na 42. W 1960 zaczęła kursować dodatkowa linia, na krótszej trasie do Rzgowa, której nadano numer 42 bis.

Pierwszą miejską linią tramwajową skierowaną do Rudy była, uruchomiona w lipcu 1961 linia 26, kursująca wówczas z krańcówki tramwajów zgierskich i ozorkowskich przy ul. Północnej w Łodzi, przez centrum Łodzi i ul. Pabianicką do zajezdni w Chocianowicach. Latem roku 1964 skierowano tę linię ulicą Rudzką do ul. Popioły (wówczas był tu przystanek tramwajów podmiejskich "Ruda-Zegar"), gdzie wybudowano tory pętli, biegnące krótkimi odcinkami ulic Rodzinnej i Popioły. W roku 1976 linię 26 przedłużono do nowowybudowanej pętli przy ul. Skrajnej, gdzie linia ta kończyła bieg aż do likwidacji linii w maju 1995 roku.

Ponadto do pętli przy ul. Popioły kursowały linie:

• 1 – w latach 1975-1980 w niedziele i święta w okresie letnim a w latach 1981-1992 codziennie
• 27 – w latach 1992-1996
• 18 – w latach 1992-1996

W czerwcu 1978 zlikwidowano linię podmiejską 42 (do Tuszyna), zaś 1 czerwca 1993 linię 42 bis (do Rzgowa). Tramwaje miejskie kursowały jeszcze ulicą Rudzką do pętli przy ul. Popioły do 25 lipca 1996, kiedy to zlikwidowano komunikację tramwajową na ul. Rudzkiej, a ok. 2003 zlikwidowano pozostałości torowiska oraz słupy trakcyjne.

Tramwaje MPK Łódź – obecnie

11 

Trasa: ZGIERZ (Pl. Kilińskiego) – ul. 1 Maja, ul. Łódzka, ŁÓDŹ (HELENÓWEK (11A) – ul. Zgierska, ul. Zachodnia, Kościuszki, ul. Żwirki, ul. Piotrkowska, ul. Pabianicka, Rondo Lotników Lwowskich, ul. Pabianicka – CHOCIANOWICE (11A) – ul. Pabianicka) Ksawerów, Widzew-Żdżary, Teklin, Dąbrowa, PABIANICE – ul. Warszawska, ul. Zamkowa, ul. Łaska – ul. Wiejska

Tramwaje MKT

46 

Trasa: OZORKÓW (ul. Cegielniana) – ul. Ozorkowska, ul. Łęczycka, Aleksandria, Słowik, Emilia, Rosanów, Lućmierz, ZGIERZ – ul. Łódzka, ŁÓDŹ (ul. Zgierska, ul. Nowomiejska, pl. Wolności, ul. Legionów, ul. Gdańska, ul. Kopernika, ul. Żeromskiego, al. Politechniki, Rondo Lotników Lwowskich, ul. Pabianicka – CHOCIANOWICE)

Dojazdy do zabytków – przystanki najbliżej pałaców

• Pabianicka – Dubois – Wille Horaka i Siemensa – 11, 46 (w obu kierunkach)
• Pabianicka – 3 maja – Willa Meistera – 11 (kierunek Helenówek/Zgierz), 46 (kierunek Ozorków)
• Pabianicka – Świętojańska – Willa Meistera – 11 (kierunek Chocianowice/Pabianice), 46 (kierunek Chocianowice)
• Pabianicka – Chocianowice – Willa Habika – 11, 46 (w obu kierunkach)

[edytuj] Autobusy

Autobusy MPK Łódź

Pierwsza miejska linia autobusowa w Rudzie została uruchomiona w roku 1958. Nosiła ona numer 62 i prowadziła z ulicy S. Dubois przy Wojskowych Zakładach Lotniczych ulicami: S. Dubois, Pabianicką, J. Fučika (dzisiaj J. Gombrowicza), Z. Mierzyńskiego, Demokratyczną, Krętą, do pętli przy ul. Paradnej, już na terenie Chojen. Stąd, po przesiadce na linię 55 można było dojechać do stacji kolejowej Łódź Chojny.

W roku 1968 linię 62 przedłużono do stacji na Chojnach, zaś linię 55 – przez Rudę, do Chocianowic.

Poniżej aktualny przebieg linii autobusowych (pogrubioną czcionką zaznaczono fragmenty trasy przechodzące przez tereny Rudy:

50 

Trasa: Dworzec PKP Łódź-Kaliska – Kopernika, Żeromskiego, al. Politechniki, Wróblewskiego, Czerwona, Piotrkowska, Pabianicka, Rondo Lotników Lwowskich, Pabianicka, Rudzka – Gadka Stara (cmentarz)

61 

Trasa: Młynek – Śląska, Kruczkowskiego, Felińskiego, Broniewskiego, Paderewskiego, Rondo Lotników Lwowskich, Pabianicka, Prądzyńskiego, Zamojska – św. Franciszka (Czahary) – powrót ulicą Czahary, Prądzyńskiego, Pabianicka i dalej właściwą trasą.

62 

Trasa: Chojny – Rzgowska, Paradna, al. Matek Polskich, Paradna, Demokratyczna, Gombrowicza, Pabianicka – Dubois (Zatokowa)

63 

Trasa: Chojny – Rzgowska, Strażacka, Kongresowa, Pryncypalna, 3 Maja, Pabianicka, Dubois, Pokładowa, Prądzyńskiego, Zamojska – św. Franciszka (Czahary)

68 

Trasa: Szpital Centrum Zdrowia Matki Polki – Graniczna, Przestrzenna, Rudzka, Pabianicka, Chocianowicka, Łaskowice, Sanitariuszek, Maratońska, Popiełuszki – Kusocińskiego (Retkinia)

Dojazdy do zabytków – przystanki najbliżej pałaców

• Dubois – Pabianicka – Wille Horaka i Simensa – 62, (kierunek Dubois), 63 (kierunek św. Franciszka)
• Pabianicka – Dubois – Wille Horaka i Simensa – 50 (w obu kierunkach), 62, 63 (kierunek Chojny)
• Pabianicka – 3 maja – Willa Meistera – 63 (kierunek Chojny), 50 (kierunek Dworzec Łódź-Kaliska)
• Pabianicka – Świętojańska – Willa Meistera – 63 (kierunek św. Franciszka), 50 (kierunek Gadka Stara)
• Rudzka – Skrajna – Willa Kindermana – 50 (w obu kierunkach)

[edytuj] Obiekty w Rudzie i na Chachułach

[edytuj] Szpitale

• Oddział Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego (Ośrodek rehabilitacji kardiologicznej) im. M. Kopernika, ul. Popioły

[edytuj] Uczelnie wyższe

• Katedra Wychowania Fizycznego i Zdrowotnego Uniwersytetu Łódzkiego, ul. Rudzka

[edytuj] Obiekty religijne

• Kościół parafialny pw. św. Józefa Oblubieńca NMP w Łodzi-Rudzie, ul. Farna
• Kościół-filia parafii św. Józefa – pw. Matki Bożej Miłosierdzia (klasztor), ul. Rudzka
• Kościół parafialny pw. Najświętszego Imienia Maryi, ul. Sopocka
• Kościół Starokatolicki, ul. Aleksandra
• Cmentarz katolicki, ul. Mierzejowa
• Cmentarz katolicko-ewangelicki, ul. Sopocka

[edytuj] Parki i lasy

• Park 1 maja, przy Stawach Stefańskiego
• Las Ruda-Popioły
• Park przy ul. Konnej

[edytuj] Wzniesienia

• Rudzka Góra, wejścia od ulic: Demokratyczna (Piwniczna), Starorudzka (tor saneczkowy), Ekonomiczna
• Góra Messa, ul. Ekonomiczna
• Chachulska Górka

[edytuj] Rzeki

• Ner
• Jasień
• Olechówka
• Gadka

i inne nie nazwane cieki.

[edytuj] Sport i rekreacja

• Rudzki Klub Sportowy, stadion, hala sportowa, ul. Rudzka
• Klub aktywnego wypoczynku "Verte", ul. Starorudzka, ul. Municypalna
• Stawy Stefańskiego, ul. Patriotyczna
• Ośrodek hippiczny "Champion" przy ul. Patriotycznej
• Ośrodek Sportu i Rekreacji Rudzka Góra (z torem saneczkowym i trasami dla rowerów górskich), ul. Starorudzka (oraz pozostałość po skoczni narciarskiej K-15, Rudzka Góra)
• Aeroklub Łódzki – Lublinek

[edytuj] Inne

• Schronisko dla Kobiet im. św. Brata Alberta, ul. Starorudzka

[edytuj] Ludzie związani z Rudą Pabianicką

• Marek Belka (Premier Polski, mieszkaniec Rudy)
• Krzysztof Birula-Białynicki (hokeista, wielokrotny reprezentant Polski)
• Władysław Bocheński (współpracownik gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza)
• Jan Gerbich (bokser, olimpijczyk)
• Ludwik Geyer (fabrykant, właściciel różnych dóbr w Rudzie)
• Adolf Horak (fabrykant, właściciel fabryki w Rudzie)
• Zdzisława Janowska (profesor UŁ, posłanka na Sejm RP)
• Marcin Krzywański (lekkoatleta, wychowanek RKS)
• Artur Meister (fabrykant, założyciel farbiarni jedwabi w Rudzie)
• Longin Pastusiak (były Marszałek Senatu, Rudzianin)
• Henryk Pietrzak (lotnik, Rudzianin)
• Józef Reszpondek (bokser, wychowanek RKS)
• Wiesław Rudkowski (bokser, wychowanek RKS, srebrny medalista olimpijski)
• Elżbieta Stachurska (lekkoatletka, wychowanica RKS)
• Aleksander Stefański (przedsiębiorca, właściciel Stawów Stefańskiego)
• Józef Szostak (pułkownik WP, kawalerzysta, legionista, uczestnik kampanii wrześniowej, członek Sztabu KG AK, więzień czasów stalinowskich; mieszkał i zmarł w Rudzie w 1984 r.; pochowany na rudzkim cmentarzu)
• Maria Wocalewska (Harcmistrz Rzeczypospolitej)
• Władysław Ziółek (Metropolita Łódzki, arcybiskup, były rektor kościoła pw. Matki Bożej Miłosierdzia)