Piła (miasto)

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°09' N 16°44' E53.15 16.7333333 (Piła (miasto))

Piła
Herb Piły Flaga Piły
Województwo	wielkopolskie
Powiat	pilski
Gmina  - rodzaj	Piła miejska
Założono	XIV w.
Prawa miejskie	przed 1449 r.
Prezydent miasta	Zbigniew Kosmatka (e-mail)
Powierzchnia	102,68 km²
Położenie	53° 09' N 16° 44' E
Wysokość	50-134 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2006)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	74 720 727,7 os./km² nie tworzy
Strefa numeracyjna (do 2005)	67
Kod pocztowy	64-900, 64-920, 64-931, 64-933, 64-934, 64-935, 64-970
Tablice rejestracyjne	PP
Położenie na mapie Polski Piła
TERC10 (TERYT)	4303819011 ; 301901 1
Miasta partnerskie	Châtellerault Cuxhaven Dmitrów Herning Kronsztad Schwerin
Urząd miejski3 Pl. Staszica 10 64-920 Piła tel. 67 212-62-10; faks 67 212-35-66 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Piła w Wikicytatach
Strona internetowa miasta

Piła (łac. Pila, niem. Schneidemühl, jid. פ׳לה) – miasto w województwie wielkopolskim, siedziba władz powiatu pilskiego. W latach 1975-1998 miasto było stolicą województwa pilskiego.

Leży w Dolinie Gwdy, na pograniczu Pojezierzy Wałeckiego i Krajeńskiego oraz Doliny Środkowej Noteci, nad rzeką Gwdą, 11 km powyżej jej ujścia do Noteci.

Piła jest czwartym co do wielkości miastem w województwie i jednym z czterech jego głównych ośrodków. Zajmuje 52 pozycję w Polsce według liczby ludności i 26 pozycję jeśli chodzi o powierzchnię.

Według danych z 2006 roku², miasto miało 74 720 mieszkańców.

Spis treści 1 Nazwa miasta 2 Historia 2.1 Liczba mieszkańców miasta w przeszłości 3 Dane demograficzne dla miasta Piły 4 Dzielnice Piły 5 Zabytki 5.1 Zabytki sakralne 5.2 Inne zabytki 5.3 Cmentarze 5.4 Zabytki nieistniejące 6 Architektura współczesna 6.1 Pomniki 7 Atrakcje przyrodnicze 8 Klimat 9 Ludzie związani z Piłą 9.1 Honorowi Obywatele Piły 9.2 Posłowie i senatorowie z pilskiego okręgu wyborczego 10 Transport 10.1 Transport kolejowy 10.2 Transport drogowy 10.3 Transport miejski 10.4 Transport lotniczy 11 Gospodarka 11.1 Główne gałęzie przemysłu 12 Sport i turystyka 12.1 Kluby sportowe 12.2 Obiekty sportowe 12.3 Turystyka 13 Kultura i rozrywka 13.1 Instytucje kultury 13.2 Imprezy kulturalne 13.3 Kina 14 Edukacja 14.1 Żłobek 14.2 Przedszkola 14.3 Szkoły podstawowe 14.4 Gimnazja 14.5 Zespoły szkół 14.6 Szkoły ponadgimnazjalne 14.7 Szkoły policealne 14.8 Szkoły wyższe 14.9 Pozostałe 15 Media 15.1 Prasa 15.2 Radio 15.3 Telewizja 16 Zobacz też 17 Linki zewnętrzne

[edytuj] Nazwa miasta

Nazwa miasta najprawdopodobniej (nie jest to do końca wyjaśnione, z powodu licznych pożarów nawiedzających miasto, palących również ratusz z archiwum) pochodzi od znajdującego się tu niegdyś tartaku. Podobna jest geneza nazwy niemieckiej – Schneidemühl znaczy dosłownie "Piła Młyńska"

[edytuj] Historia

Powstała prawdopodobnie w XIV w. jako osada przy tartaku eksploatującym puszczę. Znajdowała się w posiadaniu książąt pomorskich, później Krzyżaków, w 1368 r. włączona przez Kazimierza Wielkiego do Polski. Pierwsze wzmianki pisemne o mieście pochodzą z lat 1449 i 1456. Pierwsza wzmianka wymienia młynarza Pawła, będącego jednocześnie wójtem. Piła uzyskała prawa miejskie przed tą datą, między 1437 a 1449 rokiem. 4 marca 1513 r. król polski Zygmunt Stary potwierdził prawa magdeburskie dla miasta. Piła była miastem królewskim w starostwie ujsko-pilskim, o charakterze rzemieślniczo-handlowym. W latach 1626 i 1834 była nawiedzana przez wielkie pożary, a w 1655 r. i I poł. XVIII w. zajęta i zniszczona przez wojska szwedzkie. W 1720 r. powódź zabagniła grunty miejskie. Od początku XVII w. do początku XIX w. poważny ośrodek sukiennictwa, a od końca XVIII w. – jedwabnictwa.

W 1772 r. w wyniku I rozbioru Polski została zajęta przez Prusy (niemiecka nazwa do 1945 Schneidemühl). W latach 1807-1815 należała do departamentu bydgoskiego Księstwa Warszawskiego, a od 1815 do Wielkiego Księstwa Poznańskiego (późniejszej prowincji "Poznań"). Była zamieszkana w większości przez ludność niemiecką. Rozwój miasta datuje się od II poł. XIX w. po zbudowaniu linii kolejowych. Pierwsze połączenie Piły z Krzyżem i Bydgoszczą zbudowano w latach 1848-1851 (otwarto 27 lipca 1851). Linia ta stanowiła część ważnej magistrali, tzw. Królewsko-Pruskiej Kolei Wschodniej, łączącej Berlin z Królewcem. W 1873 otwarto linię w kierunku Tczewa, w 1879 linię Poznań-Piła-Kołobrzeg, w 1881 linię do Wałcza. Pod koniec XIX w. miasto było ośrodkiem drobnego przemysłu oraz handlu produktami rolno-spożywczymi. Dużym zakładem przemysłowym były zakłady naprawcze taboru kolejowego (Reichsbahn Ausbesserungswerk). W 1913 rozpoczęto budowę jednej z największych fabryk lotniczych w Niemczech – filii fabryki samolotów Albatros Flugzeugwerke.

W czasie I wojny światowej produkowano w niej ok. 100 samolotów miesięcznie. W 1914 Piłę wyłączono z powiatu chodzieskiego i utworzono powiat miejski. W ciągu stu lat, od 1815 do 1915, ludność miasta wzrosła z 2 do 28 tysięcy. W okresie I wojny światowej w Pile istniał duży obóz dla jeńców wojennych. Na początku 1919 Piła, wzmocniona dużym garnizonem, była bazą wojsk niemieckich prowadzących działania przeciwko powstańcom wielkopolskim. W powstaniu brało udział również wielu mieszkańców miasta.

Ze względu na dominację ludności niemieckiej, Traktat wersalski pozostawił Piłę w granicach Niemiec (granica z Polską przebiegała ok. 6 km na południowy wschód od centrum miasta). W lipcu 1922 Piła została stolicą nowej pruskiej prowincji Marchia Graniczna Poznańsko-Zachodniopruska (Grenzmark Posen-Westpreussen). Została ona utworzona z tych części prowincji poznańskiej i Prusy Zachodnie, które nie weszły w skład odrodzonej Polski. W 1938 przekształcono ją w Rejencję Graniczną Poznań-Prusy Zachodnie (Regierungsbezirk Posen-Westpreussen), należącą do prowincji pomorskiej (Provinz Pommern). W 1926 Piła została również siedzibą Administratury Apostolskiej podlegającej bezpośrednio Watykanowi, w 1930 podniesionej do rangi Prałatury Apostolskiej. W okresie międzywojennym miasto znacznie się rozbudowało. Dla potrzeb administracji wybudowano szereg gmachów, m.in. przy pl. Staszica oraz obecny budynek Starostwa Powiatowego przy al. Niepodległości. Panowało tu jednak duże bezrobocie, a poparciem politycznym cieszyli się nacjonaliści (w tym NSDAP). Mimo silnego nacisku germanizacyjnego miasto pozostało ośrodkiem polskości. Działały tu polskie organizacje społeczne, m.in. od 1924 oddział Związku Polaków w Niemczech. Od 1 września 1922 istniał tu wicekonsulat, a od 1930 konsulat RP. Od 1917 w Pile istniał również polski chór "Halka" śpiewający w każdą niedzielę oraz ważniejsze święta kościelne i państwowe Polski. Działał on do ostatniej niedzieli sierpnia 1939.

W 1939 utworzono obóz przejściowy dla cywilnej ludności polskiej. W czasie II wojny światowej Piła była dużym ośrodkiem przemysłu zbrojeniowego. W 1945 miasto zamieniono w twierdzę i włączono w system umocnień Wału Pomorskiego. Pierwszy pierścień obrony, wysunięty na dalekie przedpola miasta, obejmował m.in. Płotki, Leszków, Kalinę. Piłę obsadzono dużym garnizonem (24 tys. żołnierzy rozmaitego autoramentu). Miasto zostało zdobyte po ciężkich walkach trwających od 24 stycznia do 14 lutego 1945 przez oddziały wchodzące w skład 47 Armii radzieckiej. Wskutek działań wojennych Piła została zniszczona w 72% (centrum w 90%), najbardziej ze wszystkich większych miast Wielkopolski.

Po wojnie Piła wróciła do Polski. Niemiecka ludność miasta uległa wysiedleniu. Odbudowa, początkowo powolna, na szerszą skalę prowadzona była od 1965. Do niedawna w mieście istniało duże lotnisko wojskowe. W latach 1946-1951 i ponownie od 1 stycznia 1999 Piła była stolicą powiatu, w latach 1951-1975 powiatem miejskim, a w latach 1975-1998 stolicą osobnego województwa.

[edytuj] Liczba mieszkańców miasta w przeszłości

Rok Liczba mieszkańców 1774 1 322 1816 1 992 1843 4 111 1856 6 060 1867 7 516 1875 9 724 1880 11 610 1900 19 655

Rok Liczba mieszkańców 1910 26 126 1925 37 518 1933 43 180 1939 45 791 1948 10 700 1960 33 800 1970 43 700 1980 58 900

Rok Liczba mieszkańców 1990 71 100 1995 75 700 1999 79 568 2001 76 903 2002 75 197 2003 75 293 2004 75 248 2005 75 144

Rok Liczba mieszkańców 2006 74 720

[edytuj] Dane demograficzne dla miasta Piły

(2006)
Ludność ogółem	74 720
Mężczyźni ogółem	35 769
Kobiety ogółem	38 951
Kobiety na 100 mężczyzn	108,90
Liczba ludności na 1 km²	≈727,7
Urodzenia żywe	736
Urodzenia żywe na 1000 ludności	9,85
Zgony	623
Zgony na 1000 ludności	8,34
Przyrost naturalny	113
Przyrost naturalny na 1000 ludności	1,51
Ludność w wieku przedprodukcyjnym	14 858
Odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym	19,88
Ludność w wieku produkcyjnym	49 928
Odsetek ludności w wieku produkcyjnym	66,82
Ludność w wieku poprodukcyjnym	9 934
Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym	13,30

[edytuj] Dzielnice Piły

• Śródmieście – centralna część miasta. Fragment dzielnicy w rejonie ul. 11 Listopada, pl. Staszica i dworca kolejowego nazywano niegdyś Przedmieściem Borkowo.
• Zamość (niem. Bromberger Vorstadt) – też Zamoście, nazwa wywodzi się od położenia "za mostem" w stosunku do centrum; przedmieście znane od XVII wieku. Dawniej Przedmieście Bydgoskie. W skład Zamościa wchodzą również dwie osady podmiejskie:
  • Leszków (niem. Plöttke) – znajduje się tu oczyszczalnia ścieków i cmentarze wojenne.
  • Kalina (niem. Königsblick) – znajduje się tu siedziba Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych z osiedlem dla pracowników oraz kilka domów poniemieckich.
• Jadwiżyn (niem. Elisenau) – dzielnica powstała z osiedla domków robotniczych. W latach 80. powstało tu duże osiedle bloków mieszkalnych.
• Górne (niem. Stadtberg, Berliner Vorstadt) – dawne przedmieście Miejska Góra, nazywane również Przedmieściem Berlińskim. Nazwa pochodzi od położenia dzielnicy na wysokiej skarpie doliny Gwdy.
  • Kośno – niewielkie przedmieście, kilka domów i ogródki działkowe
  • Łęgi – małe leśne osiedle, leśniczówka i kilka poniemieckich domów
• Staszyce (niem. Karlsberg) – dawniej osiedle domków robotniczych (głównie kolejarzy), przed wojną potocznie nazywane "Murzyńską Wioską" przez prawie całkowity brak zieleni. Obecna nazwa upamiętnia Stanisława Staszica.

• Koszyce (niem. Koschütz) – wieś wymieniana od 1553 r., włączona do miasta w 1955 r. W skład dzielnicy wchodzą:
  • Kuźnica Pilska (niem. Schneidemühler Hammer) – praktycznie nieistniejąca już d. wieś między terenami zajmowanymi obecnie przez zalew "Koszyce" i rezerwat przyrody "Kuźnik". Od 1978 r. do początku lat 90. było tu czynne Muzeum Wyzwolenia Miasta Piły. Na południowy wschód od d. wsi powstają obecnie domki jednorodzinne.
  • Zielona Dolina – znajduje się we wschodniej części dzielnicy. Stosunkowo najmłodsze ze wszystkich pilskich osiedli. Bloki mieszkalne na tym osiedlu należą do Pilskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego, Spółdzielni Mieszkaniowej "Piła Południe" i Spółdzielni Mieszkaniowej "Jadwiżyn".
• Podlasie – fragment dawnego Przedmieścia Bydgoskiego, obecnie o zabudowie głównie jednorodzinnej i przemysłowej.
  • Płotki – kompleks ośrodków wypoczynkowego
• Motylewo (niem. Küddowtal) – dawna wieś znana od 1498 r., włączona do miasta w 1992 r., obecnie powstaje tu osiedle domków jednorodzinnych.
• Gładyszewo (niem. Neufier) – dawnej znajdował się tu folwark, po wojnie należący do PGR. Od lat 90. na południe od d. folwarku powstaje osiedle domków jednorodzinnych.

[edytuj] Zabytki

W Pile, z powodu zniszczeń wojennych oraz późniejszych wyburzeń, nie zachowało się wiele obiektów zabytkowych.

[edytuj] Zabytki sakralne

• modernistyczny kościół św. Antoniego o awangardowej formie architektonicznej z lat 1929-1930, arch. Hans Herkommer ze Stuttgartu; jednolite stylowo wnętrze utrzymane w stylu katakumbowym
  • w ołtarzu głównym jeden z największych w Europie krucyfiksów, wykonany z jednego kawałka drewna, o wys. 7 m, pokryty płatkami brązu.
• neobarokowy kościół św. Rodziny z lat 1912-1915 z dwiema wieżami
• neogotycki kościół poewangelicki św. Stanisława Kostki z lat 1895-1896
• neogotycki kościół poewangelicki Matki Boskiej Częstochowskiej z lat 1892-1893 (osiedle Motylewo)

[edytuj] Inne zabytki

• dom, w którym prawdopodobnie urodził się Stanisław Staszic, z ok. połowy XVIII w., zbudowany z muru pruskiego, zniszczony w 1945 r., odbudowany w 1948 r., gruntownie odnowiony w 1986 r., obecnie Muzeum Stanisława Staszica
  • na ścianie tablica pamiątkowa ku czci Stanisława Staszica
• dawny arsenał Landwehry z lat 1843-1844
• kasyno oficerskie z ok. 1914 r., obecnie Wojskowa Agencja Mieszkaniowa
• zespół budynków z lat 1926-1930 przy pl. Staszica:
  • neogotycki gmach władz dawnej rejencji pilskiej, obecnie Szkoła Policji
  • teatr, biblioteka i muzeum, po zniszczeniach wojennych odbudowany w 1960 r., obecnie Pilski Dom Kultury im. Leona Kruczkowskiego i obiekty Szkoły Policji
  • konsystorz ewangelicki i urząd finansowy, obecnie Urząd Miejski i Poszukiwania Nafty i Gazu "NAFTA"
• neogotycki budynek seminarium nauczycielskiego z lat 1902-1904 z salą gimnastyczną, obecnie Szkoła Podstawowa nr 7
• modernistyczny budynek gimnazjum im. von Steina z 1931 r., obecnie Liceum Ogólnokształcące

• fragment budynku dawnej poczty z lat 1893-1895, w stylu neorenesansu niemieckiego, obecnie Telekomunikacja Polska S.A. W 1994 r. część zburzona w 1945 r. została odbudowana w nowoczesnej formie, zachowując ogólną bryłę budynku.
• dworzec kolejowy z 1853 r., przebudowany w 1876 roku
• klasycystyczny budynek loży masońskiej z połowy XIX w., obecnie Wyższa Szkoła Biznesu
• neogotycki instytut głuchoniemych z ok. 1870 r., obecnie fragment Szkoły Podstawowej nr 5
• Nowy Dom Strzelecki z 1896 r., o konstrukcji z muru pruskiego, obecnie pensjonat
• budynek z ok. 1920 r., w którym w latach 1928-1934 mieścił się konsulat polski
• budynek z ok. 1875 r., w którym w latach 1934-1939 mieścił się konsulat polski, obecnie Muzeum Okręgowe
  • na ścianie tablica upamiętniająca siedzibę konsulatu
• kasyno oficerskie z czwartej ćwierci XIX w., obecnie Invest Bank
• schrony bojowe na wschodnich obrzeżach miasta z lat 1939-1944, fragment umocnień Wału Pomorskiego
• kamienice z przełomu XIX i XX w., m.in. przy ul. 14 Lutego, Ludowej, Roosevelta, Bydgoskiej, 11 Listopada, Buczka, Okrzei, Kilińskiego, Kolbego, Popiełuszki
• na przedmieściu Motylewo kilka chałup wiejskich z XIX w.

[edytuj] Cmentarze

• na przedmieściu Leszków dwa duże cmentarze wojenne:
  • jeńców zmarłych w pilskim obozie w latach 1915-1918
  • żołnierzy polskich i radzieckich poległych w 1945 r., m.in. w walkach o Piłę
• cmentarz katolicki przy ul. Asnyka z ok. 1840 r.
• cmentarz katolicki przy al. Powstańców Wielkopolskich z połowy XIX w.
• cmentarz prawosławny, tzw. choleryczny, z 1914 r., znajdujący się na północny zachód od Leszkowa, położony głęboko w lesie
• cmentarz komunalny przy ul. Motylewskiej

[edytuj] Zabytki nieistniejące

Oprócz tego w Pile istniały jeszcze inne budynki, które dziś mogłyby być zabytkami; zostały one przeważnie zniszczone w 1945 r. i rozebrane w latach późniejszych:

• Kościół św. Jana Chrzciciela i NMP, później św. Janów – najcenniejszy zabytek Piły, z późnogotyckim prezbiterium z lat 1619-1628 i późnobarokową nawą z końca XVIII wieku, spalony w 1945 r. i rozebrany w 1975 r. mimo kilku projektów odbudowy; obecnie na jego miejscu stoi Hotel Gromada.
• synagoga w okolicach al. Piastów (dawniej Rynek Żydowski) z 1841 r., spalona w 1938 r.
• kościół luterański, tzw. miejski, na pl. Zwycięstwa z 1822 r.
• budynek sądu na ul. Boh. Stalingradu z 1825 r.
• ratusz na pl. Zwycięstwa z 1837 r.
• kościół ewangelicki św. Jana na ul. Buczka z lat 1909-1911
• kościół sekty Jana Czerskiego, później staroluterański, na ul. Wodnej z 1845 r., rozebrany ok. 1950 r.
• eklektyczna, secesyjna i modernistyczna mieszkalna i handlowa zabudowa śródmieścia z XIX i 1. połowy XX wieku (m.in. przy Nowym Rynku – pl. Zwycięstwa i Starym Rynku – rejon skrzyżowania ul. Wodnej i Piekarskiej).

[edytuj] Architektura współczesna

• hotel "Gromada" (dawniej "Rodło", 1977-1987)
• kościół NMP Wspomożenia Wiernych

[edytuj] Pomniki

• pomnik Tysiąclecia Polski i powrotu Ziem Zachodnich do Macierzy (1966, proj. Jerzy Sobociński)
• pomnik Stanisława Staszica (1960, rzeźb. Edward Haupt)
• obelisk ozdobiony reliefami związanymi z dziejami miasta (1964, proj. Józef Kopczyński)
• pomnik ofiar stalinizmu (1996)
• pomnik kolejarzy – pionierów miasta Piły (1973)
• popiersie Stanisława Staszica (1991, proj. Andrzej Lejszys)
• pomnik więźniów obozu "Albatros" (1985)
• głaz-pomnik ks. Bolesława Domańskiego
• głaz-pomnik z okazji 25-lecia NSZZ "Solidarność" (2005)
• głaz-pomnik powstańców wielkopolskich (1999)
• pomnik Jana Pawła II (2006)

[edytuj] Atrakcje przyrodnicze

• 54% powierzchni miasta stanowią lasy
• Park Miejski im. Stanisława Staszica rozplanowany w 1900 r. (pow. 11,6 ha) z bogatym drzewostanem i zabytkową żelazną altaną z 1904 roku. Kompleks w całości objęty ochroną i wpisany do rejestru zabytków.
• Park na Wyspie między odnogami Gwdy, założony w 1976-1978, z efektowną fontanną

• w północnej części miasta położony jest rezerwat krajobrazowy "Kuźnik" (pow. 96 ha)
• na przedmieściu Kalina rośnie 19 dębów-pomników przyrody
• w granicach miasta leżą jeziora:
  • Duży Kuźnik (pow. 1,0 ha), na terenie rezerwatu "Kuźnik"
  • Mały Kuźnik (pow. 1,0 ha), na terenie rezerwatu "Kuźnik"
  • Rudnickie (pow. 34,15 ha, głęb. 3,2 m), na terenie rezerwatu "Kuźnik"
  • Kuźniczek, na terenie rezerwatu "Kuźnik"
  • Piaszczyste (pow. 6,48 ha), nad nim kąpielisko
  • Płocie (Płotki) (pow. 44,1 ha, głęb. 23,9 m), nad nim duży ośrodek wypoczynkowy
  • Jeleniowe (pow. 13,2 ha, głęb. 25 m)
  • Bagienne (pow. 14 ha)
  • Okoniowe (pow. 2,9 ha)
  • dwa sztuczne zalewy na Rudzie: Koszyce I (pow. 104 ha) i Koszyce II, powstałe w latach 1977-1981
  • sztuczny zalew na Gwdzie (pow. 46 ha), powstały przy elektrowni wodnej "Koszyce"
• ponadto w granicach miasta znajduje się 19 stawów

[edytuj] Klimat

Największy wpływ na klimat panujący w Pile wywierają masy powietrza polarno-morskiego znad Atlantyku. Znacznie słabiej zaznacza się wpływy mas powietrza polarno-kontynentalnego i zwrotnikowego.

• temperatura:
  • średnia roczna: 6,7°C
  • najcieplejszy miesiąc – czerwiec – średnia 16,5°C
  • najzimniejszy miesiąc – grudzień – średnia –0,6°C
• wiatry: przewaga wiatrów zachodnich o prędkościach pomiędzy 2 a 10 m/s
• opady:
  • średnia roczna suma opadów – 600 mm
  • najwyższe – lipiec – 77 mm
  • najniższe – luty – 32 mm
• nasłonecznienie:
  • średnia ilość godzin słonecznych – 1490 h/rok
  • średnie zachmurzenie – 60%
  • najbardziej pogodne miesiące – lipiec i sierpień
  • najbardziej pochmurne miesiące – listopad i grudzień

[edytuj] Ludzie związani z Piłą

[edytuj] Honorowi Obywatele Piły

• Roman Zaranek (2000)
• Andrzej Śliwiński (2001)
• Marek Borowski (2002)
• Stanisław Kozłowski (2003)
• Bogdan Toboła (2004, pośmiertnie)
• Henryk Pankau (2004, pośmiertnie)
• Zygmunt Boras (2004)
• Bernard Wojciechowski (2005)
• Roman Dąbrowski (2005)
• Tadeusz Winkowski (2006)
• ks. Stanisław Styrna (2007)
• Jan Gruchała (2008, pośmiertnie)

[edytuj] Posłowie i senatorowie z pilskiego okręgu wyborczego

[edytuj] Transport

Piła jest ważnym węzłem kolejowym i drogowym.

[edytuj] Transport kolejowy

Linie kolejowe rozchodzą się z Piły w siedmiu kierunkach:

• Piła-Bydgoszcz-Kutno
• Piła-Szczecinek-Kołobrzeg
• Piła-Krzyż Wielkopolski-Gorzów Wielkopolski-Kostrzyn nad Odrą
• Piła-Poznań
• Piła-Chojnice-Tczew
• Piła-Wałcz-Stargard Szczeciński (czynna na odcinku Piła Główna – Wałcz; przewozy pasażerskie na tym odcinku wznowiono w lutym 2007 roku, oraz Kalisz Pomorski – Stargard Szczeciński. w 2008 roku cała linia ma być wznowiona)
• Piła-Czarnków-Bzowo Goraj (czynna tylko dla ruchu towarowego na odcinku Piła Główna – Mirosław Ujski)

W mieście znajduje się dworzec kolejowy Piła Główna oraz przystanki kolejowe:

• Piła Kalina (linia Piła-Poznań)
• Piła Leszków (linia Piła-Poznań)
• Piła Podlasie (linia Piła-Tczew)

[edytuj] Transport drogowy

W Pile krzyżują się następujące drogi krajowe i wojewódzkie:

• 10 Szczecin – Stargard – Piła – Bydgoszcz – Toruń – Warszawa
• 11 Kołobrzeg – Koszalin – Piła – Poznań – Ostrów Wielkopolski – Lubliniec – Bytom
• 179 Piła – Rusinowo – Gorzów Wielkopolski
• 180 Piła – Trzcianka – Wieleń
• 188 Piła – Złotów – Człuchów
• S10 (planowana) Szczecin – Płońsk
• S11 (planowana) Kołobrzeg – Pyrzowice

Drogi: nr 10 i nr 11 biegną po obwodnicy. W budowie znajduje się obwodnica śródmiejska. W mieście czynny jest dworzec autobusowy PKS.

[edytuj] Transport miejski

W mieście funkcjonuje Miejski Zakład Komunikacji, obsługujący 17 linii miejskich, 2 podmiejskie i 1 sezonową. Oprócz przewozów wewnątrzmiejskich obsługuje on również połączenia z Ujściem oraz wsiami Dolaszewo, Ługi Ujskie i Mirosław.

W mieście znajduje się około 18 km dróg rowerowych

[edytuj] Transport lotniczy

W północno-zachodniej części miasta zlokalizowane jest duże lotnisko, do niedawna użytkowane przez wojsko. Obecnie jego część jest użytkowana przez Aeroklub Ziemi Pilskiej. Od 2004 roku padają propozycje wykorzystania lotniska do regionalnego ruchu pasażerskiego. Na części terenu lotniska zostanie postawiona filia Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

[edytuj] Gospodarka

Piła jest centrum gospodarczym północnej Wielkopolski. Znajduje się tu kilka liczących się w kraju zakładów przemysłowych.

[edytuj] Główne gałęzie przemysłu

• maszynowy:
  • zakłady aparatury komunalnej "Gemar-Umech"
  • kanały wentylacyjne "Karpol"
• elektrotechniczny:
  • zakłady sprzętu oświetleniowego z fabryką źródeł światła Philips Lighting Poland S.A.
  • Philips Lighting Electronics
• betoniarski:
  • wytwórnia betonów komórkowych "Prefbet"
• szklarski:
  • huta szkła w zakładach Philipsa
• poligraficzny:
  • drukarnia "Winkowski" sp. z o.o. (położona na terenie dawnych Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego)
  • drukarnia spółki "Agora" S.A.
• spożywczy:
  • Zakłady Przemysłu Ziemniaczanego
  • Palarnia Kawy "CELMAR"
• energetyczny:
  • w dzielnicy Koszyce niewielka elektrownia wodna na Gwdzie (moc ok. 1 MW)
• wydobywczy:
  • Poszukiwania Nafty i Gazu NAFTA sp. z o.o. (przedsiębiorstwo prowadzące wiercenia geologiczne w północnej i zachodniej części kraju)

[edytuj] Sport i turystyka

[edytuj] Kluby sportowe

Piła to także ośrodek sportowy, istnieją tu drużyny siatkarskie:

• kobieca, grająca w Lidze Siatkówki Kobiet PTPS Farmutil Piła (dawniej PTPS Nafta-Gaz Piła). Nafta jest 4-krotnym Mistrzem Polski i 4-krotnym zdobywcą Pucharu Polski.
• męska MUKS Joker Rodło Piła, której drużyna seniorów walczy w II lidze siatkówki
• kobieca PTPS Nafta Piła II.

Kolejnym klubem w mieście jest żużlowy PKŻ Polonia Piła, niegdyś potężna polska drużyna żużlowa: mistrz Polski w roku 1999, dwukrotny wicemistrz, dwukrotny zdobywca brązowego medalu oraz zdobywca Klubowego Pucharu Europy w roku 2000. W 2006 powstał drugi klub żużlowy Victoria Piła. W wielkopolskiej lidze juniorów gra klub TP Piła, a w B klasie AZP Lotnik Piła. W Pile znajduje się także klub kolarstwa MTB UKS Solano – Sport Piła.

[edytuj] Obiekty sportowe

• hala sportowo-widowiskowa MOSiR (pojemność 2000)
• hala sportowa przy ulicy Bydgoskiej (pojemność 1000)
• hala sportowa KS "Sokół"
• stadion MOSiR (pojemność 25000)
• stadion "Polonia" (pojemność 12000)
• stadion "Gwardia" (pojemność 3500)
• stadion "Szuwarek" (pojemność 2000)
• pływalnia kryta "Wodnik"
• pływalnia kryta "Szuwarek"
• Strzelnica Myśliwska Centrum Szkolenia Strzeleckiego
• ośrodek wypoczynkowy nad jeziorem Płotki
• ośrodek wypoczynkowy nad jeziorem Piaszczyste

[edytuj] Turystyka

Szlaki piesze:

• pieszy: Piła Koszyce – Dobrzyca – Stara Łubianka – Wiesiółka
• pieszy: Piła – Piła Leszków
• pieszy: Piła Płotki – Ujście – Chodzież – Margonin – Wągrowiec – Rogoźno – Skoki – Czerwonak
• pieszy: Piła Koszyce – Zabrodzie – Płytnica
• pieszy: Piła – Jeziorki – Kaczory
• pieszy: Piła Górne – Piła Gładyszewo – Skrzatusz
• pieszy: Piła Koszyce – Rezerwat "Kuźnik
• pieszy: Rezerwat "Kuźnik – Skrzatusz
• pieszy: Ostroróg – Sieraków – Wieleń – Piła Motylewo – Bydgoszcz

Szlaki rowerowe:

• rowerowy: Piła – Zelgniewo – Śmiardowo Krajeńskie – Podróżna – Buntowo – Górka Klasztorna – Kleszczyna – Złotów
• rowerowy: Ługi Ujskie – Piła Motylewo – Ługi Ujskie
• rowerowy: Piła Koszyce – Zabrodzie – Krępsko – Dobrzyca – Głubczyn
• rowerowy "Smok": Piła Leszków – Piła Kalina
• rowerowy: Piła Górne – Piła Gładyszewo – Skrzatusz
• rowerowy TTR: Poznań – Szamotuły – Czarnków – Trzcianka – Piła – Okonek
• rowerowy międzynarodowy "R 1": Calais (Francja) – Kostrzyn – Międzyrzecz – Krzyż Wielkopolski – Trzcianka – Piła – Koronowo – Elbląg – Frombork – Gronowo – Sankt Petersburg (Rosja)
• rowerowy: Piła Koszyce – Rezerwat "Kuźnik – Piła Gładyszewo – Dolaszewo – Kotuń – Piła Motylewo – Piła Zamość

[edytuj] Kultura i rozrywka

[edytuj] Instytucje kultury

• Pilski Dom Kultury im. Leona Kruczkowskiego
• Młodzieżowy Dom Kultury
• Muzeum Okręgowe im. Stanisława Staszica, zbiory: historia, sztuka (m.in. wyposażenie wnętrz mieszczańskich z przełomu XIX i XX w., sztuka secesyjna), etnografia, archeologia
• Muzeum Stanisława Staszica, zbiory: stasziciana, dział przyrodniczy
• Biuro Wystaw Artystycznych i Usług Plastycznych
• Towarzystwo Miłośników Miasta Piły
• Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Pantaleona Szumana z 9 filiami
• Biblioteka Pedagogiczna

[edytuj] Imprezy kulturalne

• Dni Piły
• Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny "Bukowińskie Spotkania"
• Międzynarodowe Targi Inicjatyw Teatralnych
• Ogólnopolski Festiwal Teatrów Rodzinnych "Teatr-pasja rodzinna"

[edytuj] Kina

• Helios (w budowie)
• Iskra
• Koral
• Premiera

[edytuj] Edukacja

[edytuj] Żłobek

• Żłobek nr 5

[edytuj] Przedszkola

• Przedszkole nr 1
• Przedszkole nr 2
• Przedszkole nr 3
• Przedszkole nr 4
• Przedszkole nr 5
• Przedszkole nr 6
• Przedszkole nr 7 im. Pszczółki Mai
• Przedszkole nr 11
• Przedszkole nr 12
• Przedszkole nr 13
• Przedszkole nr 14
• Przedszkole nr 15
• Przedszkole nr 16
• Przedszkole nr 17 im. Krasnala Hałabały
• Przedszkole nr 18 im. Kubusia Puchatka
• Przedszkole nr 19 im. Misia Uszatka
• Przedszkole Niepubliczne Caritas

[edytuj] Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Stanisława Staszica
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Olimpijczyków Polskich
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Mikołaja Kopernika
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. Dzieci Polskich
• Szkoła Podstawowa nr 7 im. Adama Mickiewicza
• Szkoła Podstawowa nr 12 z Oddziałami Integracyjnymi
• Szkoła Podstawowa Towarzystwa Salezjańskiego
• Szkoła Podstawowa Społecznego Towarzystwa Oświatowego

[edytuj] Gimnazja

• Gimnazjum nr 4 im. Ignacego Jana Paderewskiego
• Gimnazjum nr 5 im. Tadeusza Kościuszki
• Gimnazjum Towarzystwa Salezjańskiego im. św. Dominika Savio
• Gimnazjum Społecznego Towarzystwa Oświatowego

[edytuj] Zespoły szkół

• Zespół Szkół nr 1 im. Jana Brzechwy
• Zespół Szkół nr 2 im. Królowej Jadwigi
• Zespół Szkół nr 3 im. Lotników Polskich

[edytuj] Szkoły ponadgimnazjalne

• Liceum Ogólnokształcące Towarzystwa Salezjańskiego im. św. Jana Bosko
• I Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
• II Liceum Ogólnokształcące Społecznego Towarzystwa Oświatowego
• Zespół Szkół im. Stanisława Staszica
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Hipolita Cegielskiego
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Komisji Edukacji Narodowej
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 im. Romana Kozaka
• Zespół Szkół Ekonomicznych
• Zespół Szkół Gastronomicznych
• Centrum Kształcenia "Nauka"
• Społeczne Technikum Budowlane
• Centrum Edukacji Zawodowej
• Centrum Kształcenia Ustawicznego
• Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych przy ZUE "Pedagog"

[edytuj] Szkoły policealne

• Centrum Kształcenia "Nauka"
• Policealne Studium Detektywów i Pracowników Ochrony
• Towarzystwo Edukacji Bankowej S.A
• Centrum Kształcenia Ustawicznego
• Centrum Edukacji Zawodowej
• Zakład Doskonalenia Zawodowego Centrum Kształcenia
• Zespół Szkół im. Stanisława Staszica ("Nafta")
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Hipolita Cegielskiego
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Komisji Edukacji Narodowej
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3
• Zespół Szkół Ekonomicznych
• Zespół Szkół Gastronomicznych
• Policealne Studium Zawodowe "Fama"
• Centrum Nauki i Biznesu "Żak"
• Policealne Studium Zawodowe przy ZUE "Pedagog"
• Technikum Bezpieczeństwa i Higieny Pracy Zaoczna Policealna Szkoła dla Dorosłych

[edytuj] Szkoły wyższe

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Staszica
• Wyższa Szkoła Biznesu
• Politechnika Poznańska – Dzienne Studia Zawodowe
• Akademia Ekonomiczna w Poznaniu – Ośrodek Studiów Wyższych
• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie – Punkt Kształcenia
• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – Wydział Zamiejscowy

[edytuj] Pozostałe

• Szkoła Policji
• Zespół Szkół Muzycznych im. Fryderyka Chopina (I i II stopnia)
• Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Marii Grzegorzewskiej

[edytuj] Media

[edytuj] Prasa

• Tygodnik Pilski – tygodnik, ukazuje się od 1979 roku
• Tygodnik Nowy – tygodnik, ukazuje się od 14 lutego 1990 roku
• Tętno Regionu
• Express Lokalny
• Bezpłatna Gazeta Powiatowa
• 7 Dni
• Polska Głos Wielkopolski
• Weekend Piła – piątkowy dodatek lokalny do Super Expressu, przygotowywany przez dziennikarzy Radia Eska Piła

[edytuj] Radio

• Radio Eska Piła
• Radio 100
• Radio Merkury – posiada redakcję w Pile
• Radio Koszalin – posiada redakcję w Pile

[edytuj] Telewizja

• TV Asta – telewizja lokalna Asta w Pile
• TV Piła – program lokalny nadawany w sieci kablowej Vectra w Pile
• TVP Poznań – posiada korespondenta w Pile

[edytuj] Zobacz też

• miasta w Polsce
• Ludność Piły
• rejencja pilska
• województwo pilskie
• Galeria Kasztanowa
• Centrum Handlowe Echo

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta Piły
• Dawna Piła – Strona poświęcona historii Piły

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi