13 Kresowa Dywizja Piechoty

Z Wikipedii

13 Dywizja Piechoty
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	17 czerwca 1918
Rozformowanie	28 września 1939
Nazwa wyróżniająca	Kresowa
Dowódcy
Ostatni	płk dypl. Władysław Zubosz-Kaliński
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Podporządkowanie	w wojnie obronnej 1939 w składzie północnego zgrupowania Armii Prusy
Rodzaj wojsk	Piechota
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska Lądowe

13 (Kresowa/ Rówieńska) Dywizja Piechoty (13 DP) – wielka jednostka piechoty Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego II RP w latach 1918-1939.

Spis treści 1 1 Dywizja Strzelców Polskich 1918-1919 2 13 Kresowa DP 1919-1939 3 Obsada personalna dowództwa 4 Dywizja w kampanii wrześniowej 1939 4.1 Działania zbrojne 4.2 Ordre de Bataille i obsada personalna 5 Tradycje dywizji 6 Linki zewnętrzne 7 Źródła: 8 Zobacz też

[edytuj] 1 Dywizja Strzelców Polskich 1918-1919

W czerwcu 1918 w składzie Armii Polskiej we Francji przystąpiono do formowania 1 Dywizji Strzelców Polskich. 17 czerwca w miejscowości Villeres-Marmery 1 Pułk Strzelców Polskich złożył przysięgę i otrzymał sztandar ufundowany przez miasto Paryż. 22 czerwca pod Mailly w Szampanii miasta Verdun, Nancy i Belfort wręczyły ufundowane przez siebie sztandary 2 i 3 Pułkowi Strzelców Polskich oraz 1 Pułkowi Artylerii Polowej. 8 lipca dywizja liczyła 227 oficerów i 10.005 szeregowców. 4 sierpnia francuskie Naczelne Dowództwo podjęło formalną decyzję o sformowaniu 1 DSP w oparciu o dowództwo i poddziały rozformowywanej 63 Dywizji Piechoty. Dowódcą 1 DSP został gen. Ecochard, dotychczasowy dowódca francuskiej 63 DP. Wkrótce zastąpił go gen. Vidalon, były szef Sztabu 4 Armii (franc.). Zastępcą dowódcy dywizji (dowódcą piechoty dywizyjnej) został płk Jasieński. Formowanie dywizji w oparciu o służby i zakłady 63 DP (franc.) trwało do grudnia 1918. W listopadzie 1918 dowództwo francuskie zamierzało użyć dywizji w operacji zmierzającej do zajęcia rejonu Saarbrücken pomimo tego, że nie zakończyła ona formowania. 11 listopada dywizja znalazła się na podstawie wyjściowej do natarcia w rejonie miejscowości Lunéville. Podpisanie rozejmu przekreśliło plany wykorzystania dywizji do walk frontowych. 19 lutego 1919 na bazie rozformowanego XXXVI Korpusu (franc.) sformowano I Korpus AP we Francji w skład, którego weszła 1 i 2 Dywizja Strzelców Polskich.

[edytuj] 13 Kresowa DP 1919-1939

9 września 1919 r. rozkazem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego 1 Dywizję Strzelców Polskich przemianowano na 13 Dywizję Piechoty i przeformowano na etat dywizji złożonej z dwóch brygad piechoty (każda po dwa pułki):

• XXV Brygada Piechoty
  • 43 Pułk Piechoty (dawny 1 Pułk Strzelców Polskich 1 DSP)
  • 44 Pułk Piechoty (dawny 2 Pułk Strzelców Polskich 1 DSP)
• XXVI Brygada Piechoty
  • 45 Pułk Piechoty (dawny 3 Pułk Strzelców Polskich 1 DSP)
  • 50 Pułk Piechoty (dawny 8 Pułk Strzelców Polskich 3 DSP)

18 października 1921 wprowadzono pokojową organizację wojska. Rozformowano brygady piechoty. Dywizje przeszły na strukturę trzypułkową. W związku z powyższym ze składu dywizji wyłączono 50 pp i podporządkowano go dowódcy 27 Dywizji Piechoty.

W 1931 r. utworzono 13 Kompanię Telegraficzną, a 13 Pułk Artylerii Polowej przemianowano na 13 Pułk Artylerii Lekkiej.

Jednostki dywizji stacjonowały na terenie Okręgu Korpusu Nr II, w garnizonach:

• Równe – Dowództwo 13 DP, 44 i 45 pp oraz 13 pal, Ośrodek Sapersko-Pionierski 13 DP, 13 samodzielna bateria artylerii przeciwlotniczej, kompania łączności 13 DP,
• Dubno (Ukraina) - 43 pp,
• Brody (Ukraina) – II/43 pp,
• Łuck – III/13 pal, Komenda Rejonu PW Konnego 13 DP,
• Włodzimierz Wołyński – Kadra Zapasowa Piechoty.

[edytuj] Obsada personalna dowództwa

dowódcy dywizji:

• général de brigade Joseph Ecochard 3 lipca - 4 sierpnia 1918
• général de brigade Jean Vidalon 2 września 1918 – 21 marca 1919
• général de brigade Joseph Bernard
• gen. ppor. Leonard Skierski IX – 15 grudnia 1919
• gen. ppor. Jan Romer 15 grudnia 1919 – 20 kwietnia 1920
• płk Franciszek Paulik 20 kwietnia – 13 sierpnia 1920
• gen. ppor. Stanisław Haller 13 sierpnia – 9 września 1920
• gen. ppor. Adam Nowotny 10 września 1920 – październik 1921
• gen. por. Paweł Szymański październik 1921 – marzec 1922
• płk SG Julian Stachiewicz 9 kwietnia 1922 – 1 kwietnia 1923
• gen. bryg. Marian Kukiel 1 kwietnia 1923 – 27 stycznia 1925
• gen. bryg. Edmunda Knoll-Kownackiego 27 stycznia 1925 – 28 lutego 1935
• płk dypl. Bronisław Regulski p.o. 10 listopada 1932 styczeń 1933
• płk piech. Józef Werobej p.o. styczeń - sierpień 1933
• płk dypl. Aleksander Myszkowski 28 lutego 1935 – styczeń 1938
• płk dypl. Józef Ćwiertniak styczeń 1938 – sierpień 1939
• płk dypl. Władysław Zubosz-Kaliński sierpień – wrzesień 1939

dowódcy piechoty dywizyjnej:

• płk piech. Jan Skorobohaty-Jakubowski I.1923-V.1926
• płk dypl. Bronisław Regulski II.1929 - XII.1934
• płk piech. Józef Werobej XII.1934 – IV.1939
• płk art. Wacław Szalewicz

szefowie sztabu:

• ppłk dypl. Kazimierz Siudowski

[edytuj] Dywizja w kampanii wrześniowej 1939

[edytuj] Działania zbrojne

13 DP zmobilizowana została w dniach 14 – 15 sierpnia 1939 w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem zielonym i czerwonym (43 pp + III/13 pal). W dniach 16 – 18 sierpnia przewieziona w rejon Bydgoszczy, gdzie wraz z 27 DP weszła w skład Korpusu Interwencyjnego. 31 sierpnia Korpus Interwencyjny jednak rozwiązano, a dywizja została przydzielona do odwodowej Armii "Prusy" gen. Stefana Dęba-Biernackiego. Przerzucanie pododziałów dywizji spod Bydgoszczy w rejon Koluszek rozpoczęto jeszcze 31 sierpnia. Ostatnie pododdziały dotarły do rejonu wyładowczego w nocy z 5 na 6 września.

W tym czasie dywizja ześrodkowana została w lasach w rejonie: Regny-Będzelin. Rozkazem dowódcy Armii "Prusy" przesunięta została do obszaru: Tomaszów Mazowiecki-Ujazd w celu jego obrony. Była ostatnią dywizją broniącą drogi do stolicy. W dniach 6-7 września 13 DP prowadziła zacięte walki z niemieckim XVI Korpusem Pancernym pod dowództwem gen. Ernsta Höppnera. 6 września rano niemieckie lotnictwo rozpoczęło bombardowanie pozycji dywizji. Po południu niemiecka 4 DPanc. zaatakowała pozycje 43 pp, a 1 DPanc. – 45 pp. Natarcie zostało odparte, jednak później, gdy Niemcy rozpoznali słabe punkty polskiej obrony, zdołali przedrzeć się na jej tyły i wyprzeć dywizję z Tomaszowa Mazowieckiego. Próbowała ona jeszcze stawiać opór w mieście Lubochnia i okolicznych lasach, lecz poniosła duże straty i dowódca musiał wydać rozkaz odwrotu. Pod wieczór oddziały dywizji, podobnie jak 19 DP i 29 DP, uległy panice. Następnie dotarły do lasu brudzewickiego i 8 września daleko jeszcze były od Wisły. Pod Odrzywołem niemiecka 13 DZmot. rozbiła batalion z 43 pp. Jeszcze jako zorganizowana jednostka 13 DP osiągnęła rejon Dabrówki i Stawiszyna. W nocy na 9 września podjęła marsz przez Głowaczów na przeprawę przez Wisłę w Maciejowicach. Już w Głowaczowie musiała przebijać się przez oddziały niemieckiej 1 DLek. 10 września pod dojściu do Ryczywołu dowódca dywizji postanowił przeprawić wojsko przez Wisłę między Magnuszewen a Maciejowicami. Przeprawę rozpoczęto rano 11 września. Wbrew rozkazowi, aby ciężki sprzęt pozostawić na brzegu, żołnierze na własną rękę przeprawiali przez rzekę nawet haubice z jaszczami. Podczas przeprawy, która trwała aż do zmroku, chaosowi oparł się tylko 43 pp. Na drugim brzegu nie udało się już zebrać całej dywizji.

Następnie część ocalałych oddziałów pod dowództwem płk. dypl. Wacława Szalewicza zreorganizowana została w 13 Brygadę Piechoty i toczyła ciężkie walki z niemiecką 7 DP pod Przemyślem i Jarosławiem, podczas których m.in. stoczono bitwę pod Krzywczą i potyczkę pod Łętownią. 14 września przemaszerowały przez Przemyśl na Mościska.

Z kolei pozostała część dywizji (pod dow. płk. dypl. W. Kalińskiego) broniła do 16 września odcinka Wisły od rzeki Wilga do Maciejowic. Tego dnia wieczorem wyruszała z Samogoszczy w kierunku Warszawy, przez Wilgę, Natolin i Osieck. Ześrodkowanie dywizji nastąpiło w lasach na północ od Pogorzeli. W tym czasie dołączył do niej 2 dywizjon 29 pal (6 dział) mjr. Matuszewskiego. Stan tej części 13 DP wynosił ok. 2300 żołnierzy. Wieczorem 17 września dywizja wyruszała przez Otwock i rankiem następnego dnia przeszła do obrony okrężnej w lesie Emów nad Świdrem. Następnie płk dypl. W. Kaliński podjął decyzję o kontynuowaniu marszu ku Warszawie. 18 września odziały opuściły rejon obrony nad Świdrem, aby szosą nadwiślańską przebić się przez niemiecki pierścień otaczający Pragę. Podczas formowania kolumn marszowych dywizja zostaje zaatakowana przez odział niemiecki, który jednak po uporczywej walce odrzuciła na pozycje wyjściowe. W godzinach wieczornych wojska wreszcie rozpoczęły marsz w kierunku stolicy. Ze względu na bardzo niekorzystne warunki atmosferyczne (ciemna noc, padający deszcz), trudnej do pokonania zabudowy osiedli letniskowych oraz skrajnego wyczerpania żołnierzy masz oddziałów przebiegał z dużymi trudnościami. Kolumny wojska niejednokrotnie ulegały rozerwaniu, a poszczególne pododdziały gubiły drogę w panujących ciemnościach. Okoliczności te zmusiły dowódcę 13 DP do podjęcia decyzji o przejściu do obrony okrążonej Falenicy. 19 września rankiem oddziały niemieckiej 11 DP wsparte artylerią dużego kalibru oraz czołgami uderzyły na polskie pozycje w Falenicy, ale atak zostaje odparty. Kolejny szturm Niemcy rozpoczęli po południu, a walki toczyły się do zmierzchu. Po zapadnięcia zmroku płk dypl. W. Kaliński nakazał swoim jednostkom oderwanie się od nieprzyjaciela i marsz przez Zagóźdź i Skrzypki ku Warszawie. Przed północą pododdziały 13 DP idące na Miedzeszyn i Skrzypki zostały zaatakowane przez przeważające siły niemieckie. W wyniku nocnej walki dywizja przestała istnieć jako zwarty związek taktyczny. Do stolicy dotarło zaledwie ok. 150 żołnierzy z 43 pp. W kolejnych dniach do Warszawy udało się jeszcze przedostać kolejnym grupom. W Warszawie odtworzono dywizję w ramach Armii Warszawa, włączając do niej: 1 i 2 pułki z ochotniczej Robotniczej Brygady Obrony Warszawy. Zreorganizowana i uzupełniona 13 DP prowadziła obronę stolicy aż do momentu kapitulacji miasta 28 września.

Ośrodek Zapasowy 13 DP znajdował się w Łucku. Po wkroczeniu sowietów do miasta 19 września OZ został rozbrojony.

[edytuj] Ordre de Bataille i obsada personalna

Planowane Ordre de Bataille i obsada personalna 13 DP w kampanii wrześniowej. W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących oraz stanowiska służbowe oficerów dywizji zajmowane przed mobilizacją.

• Kwatera Główna 13 DP
  • Dowództwo
    • dowódca dywizji – płk dypl. Władysław Zubosz-Kaliński
    • dowódca Piechoty Dywizyjnej – płk art. Wacław Szalewicz
    • dowódca Artylerii Dywizyjnej – ppłk art. Klaudiusz Reder
    • dowódca Kawalerii Dywizyjnej - mjr Franciszek Władysław Bednarski
  • Sztab
    • szef sztabu – ppłk dypl. Kazimierz Siudowski
      • oficer operacyjny - kpt. dypl. Leon Czerniak
    • kwatermistrz - kpt. dypl. Tadeusz Eugeniusz Kankofer
• 43 Pułk Strzelców Legionu Bajończyków
• 44 Pułk Strzelców Legii Amerykańskiej
• 45 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych
• 13 Kresowy Pułk Artylerii Lekkiej
• 13 Dywizjon Artylerii Ciężkiej typ II z plutonem taborowym nr 13 (2 PAC)
• 13 Batalion Saperów typ IIa (Ośrodek Sap.-Pionier. 13 DP)
• drużyna przeprawowa pionierów piechoty nr 13 (Ośrodek Sap.-Pionier. 13 DP)
• bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ A nr 13 (13 sbaplot.)
• kompania telefoniczna 13 DP (kł 13 DP)
• pluton łączności (stacyjny) Kwatery Głównej 13 DP (kł 13 DP)
• pluton radiowy 13 DP (kł 13 DP)
• drużyna parkowa łączności 13 DP (kł 13 DP)
• pluton pieszy żandarmerii nr 13 (Pluton Żandarmerii Równe)
• Szwadron Kawalerii Dywizyjnej nr 13 (Rejon PW Konnego 13 DP "Krakusów") - mjr Franciszek Władysław Bednarski
• kompania kolarzy nr 22 (43 pp)
• samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 22 (43 pp)
• kompania asystencyjna (sztabowa) nr 122 (45 pp)
• dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 209 (Kadra 2 Dywizjonu Taborów)
• kolumna taborowa parokonna nr 209 (III/13 pal Łuck, przeniesiono do KZP)
• kolumna taborowa parokonna nr 210 (III/13 pal Łuck, przeniesiono do KZP)
• kolumna taborowa parokonna nr 211 (III/13 pal Łuck)
• kolumna taborowa parokonna nr 212 (III/13 pal Łuck)
• dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 210 (Kadra 2 Dywizjonu Taborów)
• kolumna taborowa parokonna nr 213 (Kadra 2 Dywizjonu Taborów)
• kolumna taborowa parokonna nr 214 (Kadra 2 Dywizjonu Taborów)
• kolumna taborowa parokonna nr 215 (Kadra 2 Dywizjonu Taborów)
• kolumna taborowa parokonna nr 216 (Kadra 2 Dywizjonu Taborów)
• warsztat taborowy parokonny nr 209 (KZP)
• samodzielny patrol meteorologiczny nr 13 (13 pal)
• pluton parkowy uzbrojenia nr 202 (III/13 pal Łuck)
• park intendentury nr 202 (KZP)
• kompania sanitarna nr 202 (KZP)
• szpital polowy nr 202 (2 Szpital Okręgowy)
• zespół przeciwgazowy nr 202 (2 Szpital Okręgowy)
• polowa kolumna dezynfekcyjno – kąpielowa nr 202 (2 Szpital Okręgowy)
• polowa pracownia bakteriologiczno – chemiczna nr 202 (2 Szpital Okręgowy)
• polowa pracownia dentystyczna nr 202 (2 Szpital Okręgowy)
• sąd polowy nr 13 (Dowództwo 13 DP)
• poczta polowa nr 46 (Dyrekcja Okręgowa Poczty i Telegrafu Lublin)
• Ośrodek Zapasowy 13 DP (KZP)
• Batalion Marszowy 43 pp (KZP)
• Batalion Marszowy 44 pp (KZP)
• Batalion Marszowy 45 pp (KZP)

[edytuj] Tradycje dywizji

W dniu 1 maja 1991 imię 13 Kresowej Dywizji Piechoty przyjęła Szkoła Podstawowa Nr 76 w Warszawie – Wawrze. Święto szkoły obchodzone jest w dniu 19 września, w rocznicę obrony Falenicy przez 13 DP.

17 lipca 1996 dziedzictwo tradycji 1 Dywizji Strzelców Polskich i 13 Dywizji Piechoty Strzelców Kresowych przyjęła 13 Brygada Zmechanizowana imienia gen. broni Józefa Hallera z Czarnego.

20 czerwca 1996 dziedzictwo tradycji 1 Pułku Artylerii Polowej i 13 Kresowego Pułku Artylerii Lekkiej przejął 13 Kostrzyński Pułk Artylerii imienia płk. Mikołaja Gomólickiego z Kostrzyna nad Odrą.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Połączenie "Błękitnej Armii" z Wojskiem Polskim w 1920 r.
• historia SP Nr 76 im. 13 Dywizji Piechoty Strzelców Kresowych (sic!)

[edytuj] Źródła:

• Wacław Lipiński Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905-1918 Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 1990, wyd. I, ISBN 83-85218-00-9
• Mieczysław Wrzosek Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914-1918 wyd. Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1990 ISBN 83-214-0724-2
• Tadeusz Jaruga Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Wyd. MON Warszawa 1975

[edytuj] Zobacz też

• Garnizon Równe