37 Łęczycki Pułk Piechoty

Z Wikipedii

37 Łęczycki Pułk Piechoty
Odznaka oficerska pułku
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	25 lutego 1919
Rozformowanie	1939
Nazwa wyróżniająca	Łęczycki
Patron	Książę Józef Poniatowski
Tradycje
Święto	1921-1934: 9 września 1934-1939: 26 maja
Nadanie sztandaru	26 czerwca 1933
Kontynuacja tradycji	4 pułku strzelców pieszych
Dowódcy
Pierwszy	ppłk Adam Jaroszewski
Ostatni	ppłk Stanisław Kurcz
Działania zbrojne
wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka, kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	Kutno (1939)
Podporządkowanie	26 Dywizja Piechoty
Rodzaj wojsk	piechota
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska Lądowe

37 Łęczycki Pułk Piechoty im. ks. Józefa Poniatowskiego – polski oddział wojskowy okresu II Rzeczypospolitej.

W swej tradycji pułk nawiązywał do 4 pułku strzelców pieszych Księstwa Warszawskiego. Zalążek pułku powstał w Przemyślu w listopadzie 1918 r. Od 25 lutego 1919 nosił nazwę 37 Pułku Piechoty. W wojnie polsko-ukraińskiej walczył w obronie Lwowa, Gródka Jagiellońskiego, Sambora, Drohobycza i Stanisławowa, nad Dniestrem i Zbruczem.

W wojnie polsko-bolszewickiej, do lipca 1920, brał udział w walkach pod Korosteniem, Koziatynem i Żukowcem, nad Berezyną, Niemnem i Bugiem. W sierpniu uczestniczył w zwycięskim boju pod Baboszewem, po czym został przetransportowany w rejon Lwowa, gdzie po ciężkich walkach zajął Rohatyn i w pogoni za nieprzyjacielem doszedł do Wiśniowca. Po zakończonej wojnie został rozlokowany w Kutnie i Łęczycy.

W przewrocie majowym 1926 r wziął udział w walkach w Warszawie po stronie Marszałka Józefa Piłsudskiego.

W strukturach Armii Pomorze brał udział w kampanii wrześniowej 1939 r. Od Wągrowca przez Inowrocław, okolice Kutna dotarł na pola bitwy nad Bzurą, gdzie walczył do 18 września 1939, po czym resztki pułku przekroczyły Bzurę i przez Puszczę Kampinoską dotarły do Warszawy. Po kampanii wrześniowej pułk został rozwiązany.

Spis treści 1 4 pułk strzelców pieszych w latach 1806-1813 2 Utworzenie 37 pułku piechoty i pierwsze boje 3 Udział w wojnie polsko-bolszewickiej 4 Pułk w okresie pokoju 5 Udział w kampanii wrześniowej 1939 5.1 Obsada personalna 1 września 1939 6 Dowódcy 7 Sztandary 8 Źródła 9 Linki zewnętrzne

[edytuj] 4 pułk strzelców pieszych w latach 1806-1813

Historia 37 Pułku Piechoty sięga czasów napoleońskich i Księstwa Warszawskiego, gdyż 37 pp przejął tradycje bojowe 4 pułku strzelców pieszych z lat 1806-1813.

4 psp brał udział w walkach na Pomorzu, północnym Mazowszu oraz w rejonie Narwi i Bugu. Walczył też w bojach o Grudziądz i nad Narwią. Od grudnia 1808 roku pułk walczy w Hiszpanii pod dowództwem płk Feliksa Potockiego. Pułk bił się w Starej i Nowej Kastylii, Asturii i Królestwie León. 4 psp brał udział w bitwach pod: Almaraz, Consuegrą, Talaverą, Fuengirolą, Almonacid, Ocaną (w Prowincji Toledo), Coien Monbellą i Ximenes de la Frontare.

4 psp bierze też udział w wyprawie na Moskwę. Pułk toczy walki o Czaszniki, Krasnoje, pod Smoleńskiem i nad Berezyną w trakcie odwrotu Napoleona. Poniósłszy ciężkie straty trafił pod Poznań celem dokonania uzupełnień. Następnie w ramach Korpusu gen. Jana Henryka Dąbrowskiego walczy pod Szpandawą, Belzig, Jueterborg, Wittenberg, Dueben i Lipskiem. Po zakończeniu działań żołnierze zdziesiątkowanego 4 psp powracają do kraju w ramach innych jednostek.

[edytuj] Utworzenie 37 pułku piechoty i pierwsze boje

Po rozpadzie Monarchii Austro-Węgierskiej 28 października 1918 powstała w Krakowie Polska Komisja Likwidacyjna, która organizowała w Galicji polskie struktury administracyjne i wojskowe. W Przemyślu powstała 1 listopada 1918 Rada Rządząca i Komenda Placu, które zaczęły organizować wojsko polskie i administrację. W koszarach po 45 pułku piechoty zaczęto zbierać luźne oddziały wojskowe i na ich bazie powstał zalążek 37 pułku piechoty. Pierwszym dowódcą oddziału został porucznik Leon Kozubski – komendant oddziałów polskich na Zasaniu w Przemyślu. Oddział przybiera nazwę 18 pułk strzelców. Żołnierze przeszli chrzest bojowy w walkach z Ukraińcami w dniach 9-11 listopada 1918 na przemyskim Zasaniu. 14 listopada 1918 pułk zmienił nazwę na 10 pułk piechoty a jego dowódcą został ppłk Adam Jaroszewski.

Część pułku walczyła o Lwów w grupie ppłk Tokarzewskiego, zaś pozostali toczyli walki w rejonie Niżankowic, Siedlisk i Medyki, a także Chyrowa. Pułk zdobył Stodółki, Uherce Niezabitowskie, Czerlany i Lubień Wielki. Utrzymał też Gródek Jagielloński oraz obronił przed wojskiem ukraińskim połączenie kolejowe Lwów – Przemyśl.

25 lutego 1919 roku dokonano zmiany nazwy pułku – odtąd nosił nazwę 37 Pułku Piechoty. Wiosną 1919 roku pułk zdobywa Sambor i Drohobycz. Bierze też udział w zdobyciu miasta Stanisławów. Od 13-16 czerwca 1919 pułk broni przepraw nad rzeką Dniestr.

Od 28 czerwca bierze udział w walkach nad rzeką Zbrucz, a w lipcu 1919 przerzucony zostaje na front wołyński, gdzie toczy walki z oddziałami ukraińskimi. Od 5 sierpnia pełni rolę zabezpieczającą.

3 kwietnia 1920 roku dowódcą 37 pułku piechoty został mjr Józef Kuś.

[edytuj] Udział w wojnie polsko-bolszewickiej

Pułk znalazł się w składzie 4. Dywizji Piechoty, która miała za zadanie zająć w czasie ofensywy polskiej miasto Korosteń. 37 pp zajął węzeł kolejowy i inne wyznaczone tereny, a następnie umocnił się pozostając w odwodzie swej dywizji do czasu zajęcia Kijowa.

W związku z kontrofensywą sowiecką I i III batalion 21 maja 1920 roku wyruszyły nad Berezynę, gdzie powstrzymywały ataki Sowietów w kierunku na Mińsk. W bitwach pod Borowiną i Żukowcem (26 maja 1920) pułk zadał napastnikom poważne straty. Nad Berezyną pułk walczył do 7 czerwca 1920 tocząc bitwy pod Murawą, Czerniewiczami i pod Wielkim Stachowem (3 czerwca 1920). 37 pp znalazł się z czasem w 14 DP. Odwrót rozpoczął się 7 lipca 1920 roku.

Część oddziałów wycofywało się do miejscowości Miratycze przez Mińsk i Niemen. I i III batalion po próbie zdobycia Słonimia wycofały się na zachód w ramach 4 DP. III batalion zdobył Kazimierz Litewski, a następnie po ciężkich walkach pod wsią Wierzchy przedarł się do wsi Stawy w pobliżu Bugu, gdzie połączył się z I batalionem. Bataliony te wkrótce ponownie rozdzieliły się: I batalion trafił do VIII Brygady Piechoty, a III do odwodu II Brygady Jazdy. 4 sierpnia 1920 roku pułk odniósł sukcesy w czasie próby – podjętej przez 4 Armię – wyrzucenia bolszewików za Bug. Pułk wycofano w rejon miasta Siedlce.

II batalion pozostawał poza pułkiem od 21 maja 1920 roku. Na początku obsadził Korosteń, a po otrzymaniu rozkazu wycofał się do Koziatynia. Następnie po przegrupowaniu brał udział w nieudanym ostatecznie, choć z początku obiecującym, ataku na Korzec.

Pod naciskiem Sowietów, a w szczególności konnicy Budionnego 3 i 6 DP rozpoczęły odwrót na zachód. II batalion stanowił straż tylną. Dowodzona przez por. B. Kotarbę jednostka została okrążona przez kawalerię sowiecką, która zadała jej ogromne straty (ponad 300 zabitych oficerów i szeregowych). 22 lipca 1920 roku resztki II batalionu dotarły do Siedlec. Dowodzenie przejął ppłk Michał Remizowski. Oddział znalazł się w Łęczycy celem odpoczynku i dokonania aprowizacji. 13 sierpnia 1920 roku batalion stawił się w Górze Kalwarii, gdzie stacjonowały już bataliony I i III.

W Pilawie pułk otrzymał wzmocnienie w postaci jednej kompanii marszowej złożonej głównie z ochotników (uczniów i harcerzy) z Kutna, Mieczysławowa i Łęczycy. W tym czasie pułk skutecznie bronił dostępu do przeprawy mostowej w Górze Kalwarii. W walkach tych wzięli udział też młodzi żołnierze z ochotniczej kompanii. 19 sierpnia 1920 roku żołnierze 37 pułku piechoty przerzuceni zostali koleją w rejon Płońska, gdzie wzięli udział w zwycięskiej bitwie pod Baboszowem. Szczególnym męstwem odznaczyła się tam kompania ochotnicza.

W czasie, kiedy Bitwa Warszawska zakończyła się pełnym zwycięstwem i armie polskie przeszły do pościgu za wrogiem, na froncie południowym pod Lwowem toczyły się nadal ciężkie walki. W celu powstrzymania ewentualnej ofensywy wojsk sowieckich przerzucono w ten rejon 4. Dywizję Piechoty a w jej składzie pułk, który został skierowany do Chodorowa. Dnia 7 września 1920 r pułk stacza ciężkie walki z oddziałami sowieckimi zagrażającymi linii kolejowej Lwów – Chodorów. Zdobył kolejno: Knihynicze, Nowosielce, Okrześnice. Nazajutrz przystępuje do forsowania rzeki Stryj, z zamiarem zajęcia miejscowości Rohatyń, co ma miejsce 9 września 1920 r.

Pamięć tych walk, w których po raz pierwszy w czasie wojny polsko-bolszewickiej wzięły udział wszystkie bataliony razem, pułk uwiecznił obierając datę 9 września za dzień święta pułkowego. Jeszcze przez kolejne dni broni Rohatyni przed kontratakami oddziałów sowieckich. Pułk, uzupełniony trzema kompaniami marszowymi w dniu 13 września, w składzie 4. Dywizji Piechoty, w pościgu za nieprzyjacielem dochodzi do Wiśniowca, by 25 września, transportem kolejowym, przebazować się do Grodna jako odwód naczelnego dowództwa. Skierowany przez 2 Dywizję Piechoty Legionów, w dniu 12 listopada pułk przez Grodno i Łomżę odchodzi do Ostrołęki gdzie do 28 kwietnia 1921 r pełnił służbę graniczną, po czym wrócił do Kutna i Łęczycy.

[edytuj] Pułk w okresie pokoju

Dowództwo i sztab pułku, oraz bataliony I i II zostały rozlokowane w Kutnie, w koszarach po byłym rosyjskim 4. pułku strzelców, III batalion został zakwaterowany w Łęczycy w budynku poklasztornym. Koszary były ciasne, brakowało wielu podstawowych sprzętów, koszary nie były skanalizowane, nie było placu ćwiczeń, stosownych magazynów a strzelnica miała długość zaledwie 100 m. Pod koniec 1921 r zmienił się dotychczasowy przydział pułku. Został on włączony do 26. Dywizji Piechoty (wraz z 10 Pułkiem Piechoty, 18 Pułkiem Piechoty i 26 Pułkiem Artylerii Lekkiej). Ten przydział pozostał aktualny do wybuchu drugiej wojny światowej. Wśród przychodzących corocznie rekrutów znajdował się spory odsetek analfabetów, dla których zorganizowano szkołę prowadzoną przez oficerów i podoficerów zawodowych. Święto pułku początkowo obchodzono 9 września, na pamiątkę zwycięstwa pod Rohatyniem, zaś od 1934 r - 26 maja, w rocznicę innej zwycięskiej bitwy stoczonej w 1920 r. pod Żukowcem.

Na wniosek dowództwa Minister Spraw Wojskowych rozkazem z 12 kwietnia 1937 nadal pułkowi "szefostwo honorowe" księcia Józefa Poniatowskiego a w związku z tym żołnierze nosili na patkach herb Ziemi łęczyckiej a na naramiennikach inicjały ”J P”, zaś nazwa jednostki brzmiała oficjalnie od tego czasu - 37 Łęczycki Pułk Piechoty im. księcia Józefa Poniatowskiego. Na odznace pułkowej umieszczono koronę książęcą (mitrę). W związku z napiętą sytuacją społeczną, w okresie październik – grudzień 1923, pułk przebywał w Warszawie (stacjonując na Powązkach w dawnych magazynach rosyjskich), pełniąc służbę wartowniczą . Bardzo istotnym wydarzeniem w dziejach pułku był udział w przewrocie majowym Marszałka Józefa Piłsudskiego. Pułk dowodzony przez płk Władysława Bortnowskiego opowiedział się zdecydowanie po stronie Marszałka. Znalazł się w Warszawie na krótko przed wybuchem walk, które toczył z wojskami rządowymi w rejonie Mokotowa i w centrum miasta. Poniesione straty to 10 zabitych i 32 rannych.

Kolejne znaczące wydarzenie, w dziejach pokojowej służby pułku, to akcja pacyfikacyjna na terenie Małopolski Wschodniej w okresie od 16 września do 30 listopada 1930 r. Pododdziały skierowane do tych działań były w znacznej części dowodzone przez oficerów i podoficerów pochodzenia ukraińskiego a ok. 30% szeregowych było również tej narodowości. Akcja miała miejsce w rejonie: Bolechów, Kołomyja, Dolina, Stryj, Bolesław. Od października do końca listopada 1938 pułk przebywał w Karpatach w rejonie miejscowości Nadwórna i Dolatyń w związku z rozbiorem Czechosłowacji na mocy układu monachijskiego.

Społeczeństwo kutnowskie i łęczyckie dawało liczne dowody uznania i szacunku dla tradycji i dokonań pułku – fundując sztandary, tablice pamiątkowe, tworząc Towarzystwo Przyjaciół 37 pp fundując, dla ubarwienia oprawy uroczystości pułkowych, komplet mundurów historycznych nawiązujących do tradycji 4. pułku strzelców pieszych, nadając imię pułku okolicznym szkołom i inne.

[edytuj] Udział w kampanii wrześniowej 1939

W ramach tajnej mobilizacji, pułk został postawiony w stan gotowości bojowej 23 marca 1939 r. Cztery dni później jednostka została przewieziona do miejscowości Damasławek w Wielkopolsce a stąd dwa bataliony udały się do Wągrowca a jeden do Żnina. Żołnierze przechodzili intensywne szkolenie. Z początkiem lipca bataliony otrzymały rozkaz przystąpienia do budowy umocnień polowych na odcinku około 30 km na południe i północ od Wągrowca oraz od miejscowości Łęgowo przez Cekanowo, Przysiekę do miejscowości Skoki.

W pierwszej połowie sierpnia dowódca pułku otrzymał rozkaz wycofania się na linię Jezioro Żnińskie Duże – Jezioro Żnińskie Małe, gdzie miała przebiegać główna linia obrony, budowane wcześniej umocnienia potraktowano jako czołowe pozycje wstrzymujące. W nocy na 31 sierpnia pułk zajął pozycje obronne wzdłuż granicy i nie atakowany pozostał na nich do 3 września. Tego dnia wieczorem, wykonując rozkazy dowództwa 26. Dywizji Piechoty działającej już w strukturach Armii Pomorze, rozpoczął się odwrót jednostki. Bataliony pułku skierowały się w kierunku Inowrocławia i dalej Lubienia okolic Kutna, Żychlina by 13 września dotrzeć nad Bzurę, kilka kilometrów na wschód od Łowicza. Do tego czasu jednostka nie brała czynnego udziału w walce. I Batalion stanął w rejonie Gągolina Północnego, pozostałe pod Emilianowem.

Rankiem 14 września jednostka wzięła udział w natarciu w składzie Grupy Operacyjnej „Wschód” gen. Mikołaja Bołtucia. Pułk nacierał, przy wsparciu 26. Pułku Artylerii Lekkiej, na lewym skrzydle zgrupowania uderzeniowego Armii Pomorze. Po przekroczeniu drogi Warszawa – Poznań oddziały sforsowały Bzurę i atakowały na kierunku Karolew– Jasionna – Wierzchów. Nad polem walki dominował niszczący ogień artylerii niemieckiej. Pododdziały podeszły pod miejscowość Bolimów, jednak wykonując rozkaz dowódcy dywizji atak przerwano i rozpoczęto wycofywanie jednostek pod Gągolin. W ataku tym pułk stracił bez mała 50% swojego stanu osobowego – w poległych, rannych i wziętych do niewoli.

15 września stanowiska obronne pułku biegły wzdłuż Bzury, broniąc dostępu do miejscowości Kompina - Potok a za tą linią do Kozłowa Szlacheckiego i Gągolina Południowego. Pułk toczył walki, ze zmiennym szczęściem przez cały dzień. Na 16 września zaplanowano ponowne natarcie na Bzurę. Oddziały uderzyły w kierunku na Kozłów Szlachecki, całodzienny bój nie zmienił sytuacji na tym odcinku. Była to ostatnia walka w rejonie Gągolina. Po dwudniowych walkach, w których Niemcy nie byli w stanie przełamać oporu, pułk praktycznie „zredukowany” do siły batalionu, na rozkaz dowództwa, odszedł w kierunku północnym w rejon: Osiek – Iłów – Budy Stare – Młodzieszyn – Justynów. Wieczorem tego samego dnia, na skraju lasu Budy Stare w rejonie Leontynowa, odpierał natarcie niemieckiej piechoty wspartej czołgami i samochodami pancernymi.

W wyniku ciągłych walk i poniesionych strat w dniu 18 września jednostka uległa praktycznie rozsypce. Pojedyncze grupy żołnierzy usiłowały jeszcze podejmować walkę. W nocy na 19 września resztki pułku sforsowały Bzurę na południe od Kamiona Małego, kierując się do Puszczy Kampinoskiej, by podążyć na odsiecz Warszawie. Dotarły do stolicy 21 września. Po kampanii wrześniowej pułk został rozwiązany i nigdy nie został odtworzony.

[edytuj] Obsada personalna 1 września 1939

• dowódca pułku – ppłk Stanisław Kurcz
• I adiutant – kpt. Zygmunt Gajewski
• II adiutant – ppor. rez. Zbigniew Ubysz
• kwatermistrz – kpt. Leon Owadiuk
• dowódca łączności pułkowej – kpt. Bruno Kaliciński
• dowódca kompanii zwiadu – ppor. Damian Solski
• dowódca kompanii armat ppanc. – kpt. Jachimowicz
• dowódca artylerii pułkowej – kpt. Marian Kamiński
• dowódca plutonu pionierów – por. Stanisław Synoradzki
• dowódca plutonu pgaz. – por. Stanisław Kaczor
• naczelny lekarz – mjr Deka
• dowódca I batalionu – mjr Henryk Reyman
• dowódca II batalionu – mjr Stanisław Molenda
• dowódca III batalionu – mjr Wilhelm Jan Fedorko

[edytuj] Dowódcy

• por. Leon Kozubski – od października 1918 – 18 pułk strzelców
• ppłk Adam Jaroszewski – od 14 listopada 1918 – 10 pułk piechoty
• ppłk Adam Jaroszewski – od 25 lutego 1919 – 37 pułk piechoty
• kpt. Karol Koziarowski - od 20 marca 1920
• mjr Józef Kuś – od 3 kwietnia 1920
• ppłk Michał Remizowski – od lipca 1920
• p.o. d-cy: ppłk Julian Żaba, płk Edward Nowak, mjr Stefan Lewicki, ppłk Albin Skroczyński od marca 1925
• płk Władysław Bortnowski – od 31 grudnia 1925
• p.o. d-cy ppłk Albin Skroczyński – od 20 czerwca 1926
• płk dr Jerzy Trojanowski – od 8 września 1926
• p.o. d-cy mjr Jan Palewicz – od 1 stycznia 1931
• płk dypl. Józef Sas-Hoszowski – od 16 stycznia 1931
• ppłk dypl. Roman Umiastowski – od 3 września 1937
• ppłk Stanisław Kurcz – od 1 września 1939 do 19 września 1939

[edytuj] Sztandary

Staraniem mieszkańców ziemi łęczyckiej powstał komitet chorągwiany, który uzyskał zezwolenie na nazwanie pułku 37 Pułkiem Piechoty Ziemi Łęczyckiej i ufundował chorągiew. Uroczystość wręczenia odbyła się 23 maja 1920 r. Ponieważ w tym czasie pułk przebywał "w polu" chorągiew, z rąk ministra spraw wojskowych gen. Józefa Leśniewskiego odebrała delegacja oficerów, podoficerów i szeregowych. Do czasu powrotu pułku z wojny była ona przechowywana w dowództwie batalionu zapasowego. W 1933 r została przekazana do Muzeum Wojska Polskiego.

W piętnastolecie istnienia pułku, 26 czerwca 1933 r, Prezydent RP prof. Ignacy Mościcki wręczył pułkowi nowy sztandar. W czasie Bitwy nad Bzurą, koło Iłowa został on oddany na przechowanie miejscowemu rolnikowi i od tamtej pory ślad po nim zaginął.

[edytuj] Źródła

• Eugeniusz Walczak, "37 pułk piechoty"; Wyd.Egross, Warszawa 1991; ISBN 83-85253-21-1, ISSN 0860-2360
• Kapitan Adolf Kozubal – Z polecenia Wojskowego Biura Historycznego, "Zarys historii wojennej 37-go Pułku Piechoty Ziemi Łęczyckiej"; Warszawa 1929;
• Piotr Aleksander Kukuła, "Piechurzy kutnowskiego pułku"; Wydawnictwo Łódzkie; Łódź 1977;
• Tadeusz Kutrzeba, "Bitwa nad Bzurą" - Przyczynek do kampanii polsko - niemieckiej w obszarze Poznań - Warszawa we wrześniu 1939 r.; Czytelnik; Warszawa 1957;

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Historia i zdjęcia 37 pułku piechoty