1 Pułk Strzelców Podhalańskich

Z Wikipedii

1 Pułk Strzelców Podhalańskich – polska jednostka wojskowa z okresu II wojny światowej, wchodząca w 1939 w skład 2 Brygady Górskiej.

Spis treści 1 Geneza 2 Działania bojowe 2.1 Wojna 1918-1920 2.2 Wojna Obronna 1939 r. 2.3 Akcja "Burza" 1944 r. 3 Skład i obsada Pułku 3.1 1 września 1939 3.2 24 września 1944 4 Przypisy

[edytuj] Geneza

Tradycje 1 Pułku Strzelców Podhalańskich (Nowy Sącz) sięgają do 1818 r., kiedy w Nowym Sączu zaczął stacjonować batalion 20 galicyjskiego pułku piechoty cesarsko-królewskiej armii (Infanterieregiment Nr 20), którego rejony werbunkowe znajdowały się na Sądecczyźnie i Podhalu. W czasie I wojny światowej pułk ten należał do najdzielniejszych oddziałów armii austro-węgierskiej, walcząc na froncie serbskim, rosyjskim i włoskim. W ramach tego pułku powstała niepodległościowa organizacja "Wolność", która złożona z oficerów Polaków, za cel stawiała sobie dokonanie przewrotu wojskowego w dogodnym czasie. Stało się to w Tarnowie i Nowym Sączu 31 października 1918 r. oraz na froncie włoskim, gdzie walczył 20 pułk piechoty. Batalion zapasowy z Tarnowa, 20 pułk z frontu włoskiego, rekonwalescenci znajdujący się wówczas w Nowym Sączu oraz resztki oficerów i żołnierzy z 32 pułku piechoty Obrony Krajowej "Neu Sandez", którzy wrócili do Nowego Sącza z frontu francuskiego, to oddziały, z których w listopadzie i grudniu 1918 r. powstał w sądeckim garnizonie 1 Pułk Strzelców Podhalańskich (formalnie od 1 grudnia 1918 r.). Pierwszym dowódcą pułku był kpt. Juliusz Siwak.

W latach 1918-1920 pułk zapisał piękną kartę bojową w walkach na Spiszu i Orawie, Śląsku Cieszyńskim (przeciwko Czechom), w Małopolsce Wschodniej (przeciwko Ukraińcom) i w wojnie z bolszewikami (wyprawa kijowska, kontruderzenie znad Wieprza, bitwa niemeńska). Dowodził nim wówczas płk Kazimierz Horoszkiewicz. Na pamiątkę tych wydarzeń na sztandarze pułku widniały nazwy miast: Kijów, Brześć, Grodno, Białystok.

[edytuj] Działania bojowe

[edytuj] Wojna 1918-1920

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Wojna Obronna 1939 r.

W sierpniu 1939 r. Pułk został wyłączony ze składu 21 Dywizji Piechoty Górskiej i początkowo wszedł w skład pododcinka "Nowy Sącz" Armii "Karpaty", z którego utworzono 2 Brygadę Górską. Początkowo walczył poszczególnymi batalionami osłaniając nadgraniczne rejony w dolinach Popradu, Białej i Ropy.

5 września 2. Batalion walczył w obronie Nowego Sącza, a następnego dnia w rejonie Bobowej. Został tam odcięty od reszty Brygady i stoczył bitwę pod Szymbarkiem, po czym schronił się w górskich lasach, gdzie przetrwał prawie do końca września. Pozostałe bataliony 8 września skoncentrowały się w rejonie Jedlicz koło Jasła, skąd rozpoczęły odwrót na wschód w kierunku Lwowa. 10 września broniły linii Sanu w rejonie Ulucza. Z 11 na 12 września pododdziały Pułku walczyły w rejonie Birczy wspólnie z oddziałami 24 Dywizji Piechoty, ponosząc duże straty ^[1]. 18 września resztki Pułku stoczyły ostatni bój pod Rzęsną Ruską, jako straż tylna 24 Dywizji Piechoty. Zaledwie kilkudziesięciu żołnierzy Pułku zdołało przebić się do Lwowa.

[edytuj] Akcja "Burza" 1944 r.

W ramach planu odtwarzania Sił Zbrojnych w Kraju 1. Pułk Strzelców Podhalańskich mobilizowany był w Inspektoracie Armii Krajowej Nowy Sącz, który obejmował teren Podhala, Gorców. W skład Pułku, formowanego na wiosnę 1944 r., weszły działające już na tym terenie oddziały partyzanckie AK. Cztery bataliony Pułku działały w poszczególnych Obwodach Inspektoratu. Na początku września Pułk został skoncentrowany w rejonie Turbacza w Gorcach, a 24 września złożył przysięgę. Jego głównym zadaniem była osłona zrzutowisk zaopatrzenia dla oddziałów Armii Krajowej w rejonie Gorców.

Pułk walczył do stycznia 1945 r. z oddziałami niemieckimi. Ostatnią bitwę z Niemcami stoczył 1. Batalion 13-14 stycznia w rejonie Szczawy. Zgodnie z rozkazem komendanta Krakowskiego Okręgu Armii Krajowej Pułk został rozwiązany 19 stycznia, a jego oddziały zdemobilizowane.

Pułk na dzień 1 października 1944 r. liczył 1 029 ludzi i miał następujące uzbrojenie:

• 2 granatniki PIAT
• 9 ciężkich karabinów maszynowych
• 37 ręcznych karabinów maszynowych
• 85 pistoletów maszynowych
• 188 pistoletów
• 401 granatów
• 568 karabinów

[edytuj] Skład i obsada Pułku

[edytuj] 1 września 1939

• Dowództwo Pułku:

– dowódca płk dypl. Alfred Krajewski (do 10 września 1939); mjr Marian Michał Serafiniuk (od 10 września 1939)

– I adiutant kpt. Józef Nikorowicz

– kwatermistrz kpt. Izydor Templer

• kompania gospodarcza – NN
• kompania zwiadowcza – dowódca por. Jan Paluch
• pluton łączności – NN
• pluton pionierów – NN
• kompania przeciwpancerna typu I – dowódca por. Tadeusz Czesław Rekucki
• pluton artylerii – dowódca por. Jan Szymon Szczerbowski
• pluton przeciwgazowy – dowódca por. Marian Berling
• I batalion – dowódca mjr Andrzej Wójcik
  • 1 kompania – dowódca por. Kazimierz Sochacki (zm. 16 września w Gródku Jagiellońskim);
  • 2 kompania – dowódca kpt. Jan Janiczek
  • 3 kompania – dowódca por. rez. Stanisław Michalik
  • 1 kompania CKM – dowódca kpt. Edward Dietrich (do 7 września 1939); ppor. Stanisław Węgrecki; ppor. rez. Ignacy Grzegorzak; ppor. rez. Antoni Chrząszcz
• II batalion – dowódca mjr Bolesław Miłek (do 7 września 1939); kpt. Edward Dietrich (od 8 września 1939)
  • 4 kompania – dowódca por. Mikołaj Mach
  • 5 kompania – dowódca oficer rezerwy (dowódca plutonu – ppor. Marian Wyrwicz)
  • 6 kompania – dowódca kpt. Włodzimierz Winiarski
  • 2 kompania CKM – por. Jan Stanisław Kukla
• III batalion – dowódca mjr Marian Michał Serafiniuk (do 10 września 1939); kpt. Lucjan Świerczewski (od 10 września 1939)
  • 7 kompania – dowódca kpt. Mieczysław Białkowski
  • 8 kompania – dowódca por. Jan Humenny
  • 9 kompania – dowódca kpt. Lucjan Świerczewski; por. Kazimierz Biel; ppor. Leon Jasiński (poległ 7 września w Korczynie)
  • 3 kompania CKM – dowódca kpt. Józef Kanikuła

[edytuj] 24 września 1944

• Dowództwo Pułku – dowódca ppłk Stanisław Mirecki ps. "Pociej" (do sierpnia 1944 – ciężko ranny, zmarł w więzieniu w Nowym Sączu); mjr Adam Stabrawa ps. "Borowy" (dowódca Inspektoratu AK Nowy Sącz)
• I batalion (Obwód Nowy Sącz) – dowódca por. Jan Lipczewski ps. "Wierzyca"
• II batalion (Obwód Limanowa) – dowódca kpt. Julian Krzewicki ps. "Filip"
• III batalion (Obwód Gorlice) – dowódca kpt. Mieczysław Przybylski ps. "Michał"
• IV batalion (Obwód Nowy Targ) – dowódca mjr Julian Zapała ps. "Lampart"

Przypisy