Podział administracyjny Królestwa Polskiego
Z Wikipedii
Podział administracyjny Królestwa Polskiego w latach 1815-1914.
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] 1815–1816
W latach 1815–1816 na swym obszarze Królestwo Polskie w większości zachowało podział administracyjny Księstwa Warszawskiego i dzieliło się na 8 departamentów:
- departament kaliski
- departament krakowski
- departament lubelski
- departament łomżyński
- departament płocki
- departament radomski
- departament siedlecki
- departament warszawski
Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Księstwa Warszawskiego.[edytuj] 1816-1837
Od 1816 na województwa, a te na obwody i powiaty.
[edytuj] 1837
7 marca 1837 Królestwo zostało podzielone na 8 guberni:
- augustowską (ze stolicą w Łomży)
- kaliską (ze stolicą w Kaliszu)
- krakowską, od 1842 kielecką (ze stolicą w Kielcach)
- lubelską (ze stolicą w Lublinie)
- mazowiecką (ze stolicą w Warszawie)
- płocką (ze stolicą w Płocku)
- podlaską (ze stolicą w Siedlcach)
- sandomierską (ze stolicą w Radomiu)
[edytuj] 1842
W 1842 na mocy ukazu z 11 października obwody zamieniono na powiaty, a dotychczasowe powiaty na okręgi sądowe.
[edytuj] 1844
Reforma w 1844 roku zniosła część guberni, łącząc je z innymi, przez co liczba guberni spadła. Poza tym zmieniono nazwę kilku innych. Od tego roku Królestwo dzieliło się na gubernie:
- augustowską
- lubelską (z grubsza: dawna lubelska i podlaska)
- płocką
- radomską (dawna krakowska i sandomierska)
- warszawską (z grubsza: dawna mazowiecka i kaliska)
[edytuj] 1867
Kolejna reforma z 1867 roku ponownie podzieliła większe gubernie na mniejsze. Przywrócenie stanu sprzed 1844 roku nie było proste – nastąpiły bowiem w stosunku do niej pewne korekty w przynależności niektórych powiatów. Ponadto, z guberni augustowskiej wydzielono gubernię łomżyńską, a pozostałą część przemianowano na gubernię suwalską. Z guberni radomskiej wydzielono nową gubernię – kielecką. Wydzielono też gubernię piotrkowską kosztem warszawskiej i radomskiej. Liczba guberni wzrosła do 10:
Oprócz tego, tworzono nowy szczebel administracji – gminy.
[edytuj] 1893
Mała reforma w 1893 roku powiększyła gubernię warszawską kosztem płockiej i łomżyńskiej.
[edytuj] 1912
Reformą z 1912 utworzono gubernię chełmską z części guberni siedleckiej i lubelskiej. Jednocześnie gubernia siedlecka została zlikwidowana. Gubernię chełmską wyłączono w 1915 roku ze składu Kraju Przywiślańskiego, przyłączając do Rosji.
[edytuj] Podział administracyjny z 1816 r.
Zachowujący (z małymi zmianami) granice powiatów z okresu Księstwa Warszawskiego, wprowadzony dekretem Namiestnika Królestwa Polskiego gen. Józefa Zajączka z dn. 16 stycznia 1816 r. Dziennik Praw T. I, str. 115.
- województwo augustowskie z siedzibą w Suwałkach - 5 obwodów, 7 powiatów
- obwód augustowski
- powiat dąbrowski
- powiat biebrzański
- obwód kalwaryjski
- powiat kalwaryjski
- obwód łomżyński
- powiat łomżyński
- powiat tykociński
- obwód mariampolski
- powiat mariampolski
- obwód sejneński
- powiat sejneński
- obwód augustowski
- województwo kaliskie - 5 obwodów, 11 powiatów
- obwód kaliski
- powiat kaliski
- powiat warciański
- obwód koniński
- powiat koniński
- powiat pyzdrski (z części dawnego pyzdrskiego i powidzkiego)
- obwód sieradzki
- powiat sieradzki
- powiat szadkowski
- obwód wieluński
- powiat częstochowski
- powiat ostrzeszowski
- powiat wieluński
- obwód piotrkowski
- powiat piotrkowski
- powiat radomszczański
- obwód kaliski
- województwo krakowskie z siedzibą w Miechowie, od 6 grudnia 1816 w Kielcach - 4 obwody, 10 powiatów
- obwód kielecki
- powiat kielecki
- powiat jędrzejowski
- obwód miechowski
- powiat krakowski (z części dawnego krakowskiego i hebdowskiego)
- powiat miechowski
- powiat skalmierski
- obwód olkuski
- powiat lelowski
- powiat olkuski
- powiat pilecki
- obwód stopnicki
- powiat stopnicki
- powiat szydłowski
- obwód kielecki
- województwo lubelskie - 4 obwody, 10 powiatów
- obwód hrubieszowski
- powiat hrubieszowski
- powiat tomaszowski
- obwód krasnostawski
- powiat chełmski
- powiat krasnostawski
- obwód lubelski
- powiat lubartowski
- powiat lubelski
- powiat kaźmierski
- obwód zamojski z siedzibą w Janowie
- powiat kraśnicki
- powiat tarnogrodzki
- powiat zamojski
- obwód hrubieszowski
- województwo mazowieckie z siedzibą w Warszawie - 7 obwodów, 15 powiatów
- obwód gostyniński z siedzibą w Kutnie
- powiat gostyniński
- powiat orłowski
- obwód kujawski z siedzibą we Włocławku
- powiat brzeski
- powiat kowalski
- powiat radziejowski
- obwód łęczycki
- powiat łęczycki
- powiat zgierski
- obwód rawski
- powiat brzeziński
- powiat rawski
- obwód sochaczewski z siedzibą w Łowiczu
- powiat sochaczewski
- obwód stanisławowski
- powiat siennicki
- powiat stanisławowski
- obwód warszawski
- powiat błoński
- powiat czerski
- powiat warszawski
- obwód gostyniński z siedzibą w Kutnie
- województwo płockie - 6 obwodów, 6 powiatów
- obwód lipnowski
- powiat lipnowski
- obwód mławski
- powiat mławski
- obwód ostrołęcki
- powiat ostrołęcki
- obwód płocki
- powiat płocki
- obwód pułtuski
- powiat pułtuski
- obwód przasnyski
- powiat przasnyski
- obwód lipnowski
- województwo podlaskie z siedzibą w Siedlcach - 4 obwody, 9 powiatów
- obwód bialski
- powiat bialski
- powiat łosicki
- obwód łukowski
- powiat łukowski
- powiat garwoliński
- powiat żelechowski
- obwód radzyński
- powiat radzyński
- powiat włodawski
- obwód siedlecki
- powiat siedlecki
- powiat węgrowski
- obwód bialski
- województwo sandomierskie z siedzibą w Radomiu - 4 obwody, 9 powiatów
- obwód opatowski
- powiat opatowski
- powiat solecki
- obwód opoczyński z siedzibą w Końskich
- powiat konecki
- powiat opoczyński
- powiat szydłowiecki
- obwód radomski
- powiat kozienicki
- powiat radomski
- obwód sandomierski
- powiat sandomierski
- powiat staszowski
- obwód opatowski
Powyższy podział utrzymał się do 31 grudnia 1844 roku, z tym, że w 1837 roku województwa przemianowano na gubernie, w 1842 obwody na powiaty, a dotychczasowe powiaty na okręgi. Ponadto w 1842 roku gubernia krakowska z siedzibą w Kielcach została przemianowana na gubernię kielecką.
[edytuj] Podział administracyjny z 1845 r.
W dniu 1 stycznia 1845 roku zaczął obowiązywać nowy podział administracyjny kraju. Z dotychczasowych 8 stworzono 5 nowych guberni. Granice powiatów (odpowiadające z małymi zmianami granicom utworzonych w 1816 roku obwodów) i granice okręgów (odpowiadające z małymi zmianami granicom utworzonych w 1796 roku na terenie Prus Południowych i Nowowschodnich oraz w 1810 na terenach Nowej Galicji włączonych do Księstwa Warszawskiego powiatów) nie uległy zmianie.
- gubernia augustowska - 5 powiatów
- powiat augustowski
- powiat kalwaryjski
- powiat łomżyński
- powiat mariampolski
- powiat sejneński
- gubernia płocka - 6 powiatów
- powiat lipnowski
- powiat mławski
- powiat ostrołęcki
- powiat płocki
- powiat pułtuski
- powiat przasnyski
- gubernia warszawska - 12 powiatów
- powiat gostyniński
- powiat kaliski
- powiat koniński
- powiat kujawski
- powiat łęczycki
- powiat rawski
- powiat sieradzki
- powiat sochaczewski
- powiat stanisławowski
- powiat piotrkowski
- powiat warszawski
- powiat wieluński
- gubernia radomska - 8 powiatów
- powiat kielecki
- powiat miechowski
- powiat olkuski
- powiat opatowski
- powiat opoczyński
- powiat radomski
- powiat sandomierski
- powiat stopnicki
- gubernia lubelska - 8 powiatów
- powiat bialski
- powiat hrubieszkowski
- powiat krasnostawski
- powiat lubelski
- powiat łukowski
- powiat radzyński
- powiat siedlecki
- powiat zamojski
[edytuj] Podział administracyjny z 1867 r.
W dniu 1 stycznia 1867 roku na podstawie ustawy z 31 grudnia 1866 wprowadzono nowy podział administracyjny na 10 guberni. Stworzono też nową sieć powiatów, których granice w znacznej mierze przetrwały aż do reformy z 1975 roku likwidującej powiaty.
- gubernia kaliska - 8 powiatów
- powiat kaliski
- powiat kolski
- powiat koniński
- powiat łęczycki
- powiat sieradzki
- powiat słupecki
- powiat turecki
- powiat wieluński
- gubernia kielecka - 7 powiatów
- powiat jędrzejowski
- powiat kielecki
- powiat miechowski
- powiat olkuski
- powiat pińczowski
- powiat stopnicki
- powiat włoszczowski
- gubernia lubelska - 10 powiatów
- powiat biłgorajski
- powiat chełmski
- powiat hrubieszowski
- powiat janowski
- powiat krasnostawski
- powiat lubelski
- powiat lubartowski
- powiat nowoaleksandryjski
- powiat tomaszowski
- powiat zamojski
- gubernia łomżyńska - 8 powiatów
- powiat kolneński
- powiat łomżyński
- powiat makowski
- powiat mazowiecki
- powiat ostrołęcki
- powiat ostrowski
- powiat pułtuski
- powiat szczuczyński
- gubernia piotrkowska - 8 powiatów
- powiat będziński
- powiat brzeziński
- powiat częstochowski
- powiat łaski
- powiat łódzki
- powiat noworadomski
- powiat piotrkowski
- powiat rawski
- gubernia płocka - 8 powiatów
- powiat ciechanowski
- powiat lipnowski
- powiat mławski
- powiat płocki
- powiat płoński
- powiat przasnyski
- powiat rypiński
- powiat sierpecki
- gubernia radomska - 7 powiatów
- powiat iłżecki
- powiat konecki
- powiat kozienicki
- powiat opatowski
- powiat opoczyński
- powiat radomski
- powiat sandomierski
- gubernia siedlecka - 9 powiatów
- powiat bialski
- powiat garwoliński
- powiat konstantynowski
- powiat łukowski
- powiat radzyński
- powiat siedlecki
- powiat sokołowski
- powiat węgrowski
- powiat włodawski
- gubernia suwalska - 7 powiatów
- powiat augustowski
- powiat kalwaryjski
- powiat mariampolski
- powiat sejneński
- powiat suwalski
- powiat władysławowski
- powiat wołkowyski
- gubernia warszawska - 13 powiatów
- powiat gostyniński
- powiat góro-kalwaryjski
- powiat grodziski
- powiat grójecki
- powiat kutnowski
- powiat łowicki
- powiat miński
- powiat radziejowski
- powiat radzymiński
- powiat skierniewicki
- powiat sochaczewski
- powiat warszawski
- powiat włocławski
Powyższy podział utrzymał się w znacznej mierze aż do końca istnienia Królestwa Kongresowego, z tym, że w 1893 roku powiększono gubernię warszawską o powiat płoński kosztem guberni płockiej i o powiat pułtuski kosztem guberni łomżyńskiej. Ponadto w 1912 roku zlikwidowano gubernię siedlecką, wcielając jej część do guberni lubelskiej i guberni łomżyńskiej. Z pozostałej części guberni siedleckiej i części guberni lubelskiej stworzono nową gubernię chełmską, którą w 1915 roku formalnie wydzielono z Królestwa Kongresowego i wcielono do generałgubernatorstwa kijowskiego. W praktyce z powodu okupacji Królestwa Kongresowego przez państwa centralne decyzja nie weszła w życie.
[edytuj] Podział administracyjny z 1907 r.
Podział ten odpowiada stanowi z lat 1893-1912.
W tabeli zastosowano oryginalne nazewnictwo i pisownię.
[edytuj] Reforma z 1912 r.
Na mocy ustawy z 6 lipca 1912 r. zlikwidowano gubernię siedlecką i utworzono nową gubernię chełmską. Na skutek likwidacji guberni siedleckiej przydzielono:
- do guberni łomżyńskiej - powiat węgrowski
- do guberni lubelskiej - powiaty garwoliński, łukowski, siedlecki, sokołowski, część radzyńskiego oraz fragmenty konstantynowskiego i włodawskiego
- do guberni chełmskiej - powiaty bielski, część konstantynowskiego z i włodawskiego oraz fragment radzyńskiego.
Ponadto z guberni lubelskiej włączono
- do guberni chełmskiej - powiaty hrubieszowski, tomaszowski, chełmski, zamojski, biłgorajski oraz fragmenty lubartowskiego i krasnostawskiego.
Na obszarze dawnej guberni siedleckiej i lubelskiej ustalił się następujący podział administracyjny z zachowaniem dotychczasowej ilości i nazw powiatów:
- gubernia lubelska - 10 powiatów
- powiat janowski
- powiat krasnostawski
- powiat lubartowski
- powiat lubelski
- powiat nowoaleksandryjski
- powiat garwoliński
- powiat łukowski
- powiat radzyński
- powiat siedlecki
- powiat sokołowski
- gubernia chełmska - 8 powiatów
- powiat bialski
- powiat konstantynowski
- powiat włodawski
- powiat hrubieszowski
- powiat tomaszowski
- powiat chełmski
- powiat zamojski
- powiat biłgorajski
- gubernia łomżyńska
- powiat węgrowski
[edytuj] Zobacz też
- Podział administracyjny Polski 1999 >
- Podział administracyjny Polski 1975-1998
- Podział administracyjny Polski 1957-1975
- Podział administracyjny Polski 1950-1957
- Podział administracyjny Polski 1944-1950
- podział administracyjny Polski 1944-1946
- Podział administracyjny Polski 1918-1939
- Podział administracyjny Księstwa Warszawskiego
- Podział administracyjny Polski 1569-1795
gubernia augustowska • gubernia kaliska • gubernia kielecka • gubernia krakowska • gubernia lubelska • gubernia łomżyńska • gubernia mazowiecka • gubernia piotrkowska • gubernia płocka • gubernia podlaska • gubernia radomska • gubernia sandomierska • gubernia siedlecka • gubernia suwalska • gubernia warszawska
Rosja:
Królestwo Polskie (kongresowe): gubernia warszawska • gubernia kaliska • gubernia kielecka • gubernia łomżyńska • gubernia lubelska • gubernia piotrkowska • gubernia płocka • gubernia radomska • gubernia siedlecka • gubernia suwalska
Ziemie zabrane: Obwód białostocki • gubernia białoruska • gubernia bracławska • gubernia chełmska • gubernia czernihowska • gubernia grodzieńska • gubernia izasławska • gubernia jekaterynosławska • gubernia kijowska • gubernia kowieńska • gubernia kurlandzka • gubernia litewska • gubernia mińska • gubernia mohylewska • gubernia podolska • gubernia połocka • gubernia pskowska • gubernia słonimska • gubernia wileńska • gubernia wołyńska
Prusy: Wielkie Księstwo Poznańskie • Prowincja Poznańska • Prusy Wschodnie • Prusy Zachodnie
Austria: Królestwo Galicji i Lodomerii • Księstwo Oświęcimskie • Księstwo Zatorskie
