Flora Tatr

Z Wikipedii

W Tatrach rośnie około 1300 gatunków roślin naczyniowych, z czego w Tatrzańskim Parku Narodowym około 1000. Charakterystyczną grupę stanowią rośliny wysokogórskie – dla 200 z nich Tatry są jedynym obszarem występowania w Polsce. Bardzo bogata jest flora mszaków – występuje ich tutaj ok. 700 gatunków, co stanowi 80% wszystkich gatunków w Polsce, ok. 1000 gatunków grzybów, 870 gatunków porostów i liczna flora glonów i 72 gatunki śluzowców.

Spis treści 1 Warunki życia roślin w Tatrach 2 Swoiste cechy roślinności tatrzańskiej 3 Zróżnicowanie geobotaniczne Tatr 4 Swoiste rysy flory Tatr 5 Rośliny podłoża wapiennego i granitowego:[2][1] 6 Rośliny tatrzańskie 7 Zobacz też 8 Przypisy

[edytuj] Warunki życia roślin w Tatrach

Warunki życia roślin w górach znacznie zmieniają się wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza. Do czynników najsilniej wpływających na wegetację roślin należą:

• znacznie skrócony okres wegetacyjny (w piętrze turniowym wynosi on tylko 4 miesiące),
• niska średnia temperatura roczna,
• duże wahania temperatur w okresie wegetacji i raptowne zmiany pogody (W Tatrach nie są np. niczym niezwykłym opady śniegu w pełni sezonu wegetacyjnego roślin, nawet w środku lata)
• znacznie silniejsza niż na nizinach insolacja,
• silne wiatry, w tym wiatry halne,
• gruba pokrywa śnieżna,
• lawiny śnieżne i kamienne,
• duże różnice właściwości gleb na podłożu granitowym i wapiennym.

Czynniki klimatyczne powodują, że flora Tatr znacznie różni się od flory nizinnej. Niektóre z występujących na nizinach gatunków zdołały się zaaklimatyzować do warunków górskich i spotykamy je nawet w wyższych partiach, wielu pospolitych na nizinach gatunków nie spotkamy tu wcale, niektóre rzadko spotykane na nizinach tu czują się dobrze i są pospolite. Występuje wreszcie grupa gatunków występujących tylko w górach. Niektóre z nich to endemity karpackie – występują tylko w Karpatach, lub subendemity karpackie – poza Karpatami mają tylko nieliczne stanowiska. Spora część gatunków to rośliny tatrzańskie – w Polsce Tatry są jedynym miejscem ich występowania (czasami tylko niektóre z nich są okresowo zawlekane w inne miejsca, lub mają pojedyncze stanowiska poza Tatrami). Wśród nich kilka gatunków to endemity tatrzańskie – poza Tatrami nie występują nigdzie na świecie.

[edytuj] Swoiste cechy roślinności tatrzańskiej

Rośliny tatrzańskie, zwłaszcza te rosnące w wyższych partiach, zmagać się muszą z niekorzystnymi dla wegetacji roślinnej warunkami. Roślinność Tatr wykształciła wiele przystosowań do tych warunków życia i wykazuje wiele swoistych cech:

• W całej pełni rozwinięty jest piętrowy układ roślinności charakterystyczny dla Karpat. Granice pięter roślinności przebiegają w Tatrach wyżej, niż na Babiej Górze.
• W wyższych partiach gór występują rośliny w specyficzny sposób przystosowane do trudnych wysokogórskich warunków życia poprzez formę wzrostu:

-karłowatość, która jest zarówno skutkiem surowych warunków ograniczających wzrost, jak i przystosowaniem do tych warunków – niskie, płożące się przy ziemi rośliny lepiej wykorzystują jej ciepło, lepiej chronione są przed huraganowymi wiatrami, a warstwa śniegu chroni je przed silnymi mrozami, mniej też tracą wody przy intensywnym nasłonecznieniu na suchych stokach.

- tzw. krzewinki szpalerowe – drobne krzewinki o zdrewniałych, silnie przylegających do ziemi, płożących się łodygach. Należy do nich np. wierzba alpejska, wierzba zielna, wierzba żyłkowana, dębik ośmiopłatkowy.

- posiadające postać roślin poduszkowych. Typowymi ich przedstawicielami są: lepnica bezłodygowa, mokrzyca rozchodnikowata, skalnica seledynowa, skalnica tatrzańska.

- tworzące darnie – rośliny darniowe, do których należą m.in.: goździk wczesny, rogownica szerokolistna, rogownica jednokwiatowa, skalnica nakrapiana, rogownica wełnista.

- duża ilość roślin różyczkowych, do których należy np. pierwiosnek łyszczak, rojnik górski, urdzik karpacki i wiele innych. Rośliny różyczkowe występują również na nizinach, jednak w Tatrach ich procentowy udział jest znacznie większy.

• występowanie roślin magazynujących wodę w mięsistych liściach, jak np. rojnik górski, skalnica gronkowa.
• występowanie roślin żyworodnych: wiechlina alpejska, skalnica karpacka, skalnica zwisła. Jest to tzw. "pseudożyworodność", umożliwia ona tym roślinom wydanie nowego pokolenia w czasie bardzo krótkiego sezonu wegetacyjnego.
• zmniejszająca się wraz z wysokością liczba roślin jednorocznych na korzyść roślin wieloletnich. Przy bardzo krótkim na dużych wysokościach sezonie wegetacyjnym rośliny wieloletnie mogą rozłożyć swój rozwój na kilka okresów. O ile u podnóża Tatr rośliny jednoroczne stanowią 16% wszystkich gatunków, to na wysokości 2000 m n.p.m. jest to zaledwie 2%, a powyżej 2300 m n.p.m. w ogóle ich brak.
• wiele gatunków roślin pokryte jest kutnerem, woskiem lub są silnie owłosione. Jest to forma obrony zarówno przed niskimi, jak i wysokimi temperaturami.
• rośliny tatrzańskie cechuje przeważnie wytwarzanie bardzo barwnych kwiatów, dużych w stosunku do wielkości rośliny (np. liczne gatunki goryczek, tojad i in.), często silnie pachnących. Jest to przystosowanie do owadopylności. Owadów jest tutaj bowiem mniej, a przy tym pogoda często uniemożliwia im oblot kwiatów. Rośliny wysokogórskie muszą więc zwabiać je bardziej skutecznie, niż te na nizinach.
• szybko zmieniający się w niedużych odległościach skład gatunkowy roślin. Inne gatunki roślin rosną na podłożu granitowym, a inne na wapieniu. Znacznie zmienia się skład gatunkowy roślin także wraz ze zmianą wysokości.

[edytuj] Zróżnicowanie geobotaniczne Tatr

• Tatry Wysokie. Zbudowane są głównie z granitów i obejmują najwyższe szczyty Tatr. Tylko tutaj występuje piętro turniowe. Górna granica lasu osiąga tu maksymalną wysokość – średnio 1570 m n.p.m., a wyjątkowo dochodzi do 1650 m. W jej górnej granicy występuje limba i naturalne stanowiska modrzewia, szczególnie obficie po południowej stronie Tatr. W obrębie Tatr tylko w Tatrach Wysokich występują takie gatunki roślin, jak: rogownica jednokwiatowa, jaskier karłowaty, rzeżuszka alpejska (odmiana granitolubna), skalnica odgiętolistna, zimoziół północny, oraz cały szereg innych gatunków roślin znanych tylko z pojedynczych stanowisk.
• Tatry Bielskie znajdujące się na wschodnim końcu Tatr (tylko na Słowacji, poza granicami Polski). Zbudowane są wyłącznie z wapieni. W obrębie Tatr tylko tu występują: pierwiosnka długokwiatowa, przymiotno attyckie, pszonak Wahlenberga, skalistrój pirenejski, traganek groszkowaty. Główny obszar swojego występowania mają tutaj takie rośliny, jak: ostrołódka Hallera, posłonek alpejski, traganek alpejski, bardzo rzadko występuje fiołek alpejski, nie występuje natomiast jarząb nieszpułowy i mak tatrzański. Z racji swojego wapiennego podłoża i bliskiego sąsiedztwa flora Tatr Bielskich wykazuje duże podobieństwo do flory Pienin.
• Tatry Zachodnie. Zbudowane są częściowo z wapieni, częściowo z granitów i innych skał. Charakteryzują się rozległymi i dość płaskimi grzbietami, na których występują duże obszary hal. Górna granica lasu przebiega tu średnio na wysokości 1520m, a w niektórych miejscach (np. w okolicach Sarniej Skały jeszcze dużo niżej. W obrębie Karpat są jedynym miejscem występowania sybaldii rozesłanej, tu mają główny obszar swojego występowania takie rośliny, jak: mak tatrzański, rzeżucha trójlistkowa, żywiec dziewięciolistny.
• Pasmo Siwego Wierchu. Najbardziej zachodnia część Tatr, przez wielu geografów włączana do Tatr Zachodnich. Zbudowane jest z wapieni i niższe od pozostałych części Tatr. Mają dość dużą odrębność florystyczną. Tylko tu w obszarze Tatr występuje cieciorka pochewkowata, goździk lśniący, pszonak Wittmana. Swoje centrum występowania ma tutaj rozchodnik biały.^[1]

[edytuj] Swoiste rysy flory Tatr

Endemity tatrzańskie

Występują tu rośliny, dla których Tatry są jedynym miejscem występowania na świecie:

• kostrzewa (Festuca aglochis).
• przymiotno węgierskie (Erigeron hungaricus)
• przywrotnik (Alchemilla) - kilkanaście endemicznych gatunków
• pszonak Wahlenberga (Erysimum Wahlenbergii),
• warzucha tatrzańska (Cochlearia tatrae),
• wiechlina granitowa,
• wiechlina tatrzańska^[1]

Endemity karpackie i subendemity

Wśród roślin tatrzańskich jest pewna grupa gatunków, które występują tylko w niektórych częściach Karpat:

• goździk lśniący (Dianthus nitidus)
• konietlica karpacka (Trisetum fuscum)
• kostrzewa karpacka (Festuca carpatica)
• kostrzewa pstra (Festuca versicolor)
• kostrzewa tatrzańska (Festuca tatrae)
• macierzanka karpacka (Thymus carpaticus)
• macierzanka nadobna (Thymus pulcherrimus)
• ostrołódka karpacka (Oxytropis carpatica)
• ostróżka tatrzańska (Delphinuim oxysepalum)
• pszonak Wittmana (Erysimum wittmannii)
• rzeżusznik tatrzański (Cardaminopsis neglecta)
• sasanka słowacka (Pulsatilla slavica)
• skalnica karpacka (Saxifraga carpatica)
• tojad mołdawski (Aconitum moldavicum)
• urdzik karpacki (Soldanella carpatica)
• wierzba alpejska (Salix kitaibeliana)
• wierzba wykrojona (Salix retusa)
• wrotycz alpejski (Tanacetum alpinum)
• złocień okrągłolistny (Chrysanthemum rotundifolium)
• żywiec gruczołowaty (Dentaria glandulosa)

[edytuj] Rośliny podłoża wapiennego i granitowego:^[2][1]

Jedną z bardzo charakterystycznych cech roślinności tatrzańskiej jest występowanie dwóch rodzajów, znacznie różniących się zbiorowisk roślinnych – inne na podłożu wapiennym, inne na granitowym. Ponieważ podłoża te w Tatrach mieszają się z sobą na niedużych odległościach, turysta wędrujący szlakami turystycznymi ma do czynienia nie tylko z florą znacznie różniącą się od nizinnej, ale także z bardzo dużym bogactwem gatunkowym tej flory. Idąc np. jedną tylko trasą z Doliny Kościeliskiej na Czerwone Wierchy turysta obserwuje nie tylko roślinność wszystkich prawie piętr roślinności, ale także dwóch jej zespołów – wspaniale rozwiniętych roślin podłoża wapiennego w Kobylarzowym Żlebie, czy na Hali Upłaz oraz roślin podłoża granitowego pod szczytem Ciemniaka.

Rośliny podłoża wapiennego 

Do roślin tatrzańskich występujących wyłącznie na podłożu wapiennym należą m.in.: aster alpejski, brodawnik szary, dębik ośmiopłatkowy, driakiew lśniąca, dzwonek drobny, fiołek alpejski, głodek kutnerowaty, głodek mrzygłód, gnidosz dwubarwny, goryczka Klusjusa, goryczka śniegowa, goryczka wiosenna, goryczuszka lodnikowa, goryczuszka orzęsiona, goryczuszka wczesna, goździk wczesny, gółka wonna, jarząb mączny, jaskier okrągłolistny, kostrzewa tatrzańska, len karpacki, leniec alpejski, łyszczec rozesłany, macierzanka karpacka, mokrzyca Kitaibela, naradka mlecznobiała, naradka włosista, orlik pospolity, oset siny, ostrołódka Hallera, ostrołódka karpacka, ostrołódka polna, ostrożeń lepki, pępawa Jacquina, piaskowiec orzęsiony, pierwiosnek łyszczak, pleszczotka górska, posłonek alpejski, posłonek wielkokwiatowy, potrostek alpejski, przelot alpejski, przetacznik krzewinkowy, przetacznik różyczkowaty, rogownica szerokolistna, rojownik włochaty, rozchodnik czarniawy, sasanka słowacka, siekiernica górska, skalnica seledynowa, skalnica zwisła, sparceta górska, starzec nadpotokowy, stokrotnica górska, storzan bezlistny, szarotka alpejska, świerzbnica karpacka, świetlik tatrzański, tłustosz alpejski, traganek jasny, traganek wytrzymały, turzyca mocna, warzuszka skalna, wierzba alpejska, zarzyczka górska, zerwa kulista, zimowit jesienny.

Rośliny umiarkowanie wapieniolubne 

Do roślin tatrzańskich występujących głównie na podłożu wapiennym, ale czasami również na granitowym, należą m.in.: gółka długoostrogowa, jaskier alpejski, jaskier karłowaty, kosatka kielichowa, lilia bulwkowata, lilia złotogłów, mak tatrzański, naparstnica zwyczajna, niezapominajka alpejska, ostrożeń różnolistny, ostróżka tatrzańska, ostróżka wyniosła, parzydło leśne, pięciornik alpejski, powojnik alpejski, przymiotno węgierskie, pszonak Wahlenberga, rogownica Raciborskiego, saussurea alpejska, skalnica gronkowa, skalnica nakrapiana, skalnica naprzeciwlistna, skalnica tatrzańska, storczyca kulista, storczyk męski, szafran spiski, tojad dzióbaty, traganek zwisłokwiatowy.

Rośliny podłoża granitowego 

Do roślin tatrzańskich występujących niemal wyłącznie na podłożu granitowym należą m.in.: dzwonek alpejski, goryczka kropkowana, goryczka przeźroczysta, jaskier halny, jaskier lodnikowy, jastrzębiec alpejski, kosmatka kłosowa, kostrzewa niska, kuklik rozesłany, lilijka alpejska, naradka tępolistna, omieg kozłowiec, owsica pstra, pierwiosnek maleńki, rogownica jednokwiatowa, rojnik górski, rozchodnik alpejski, sasanka alpejska, sit skucina, skalnica karpacka, skalnica mchowata, starzec karpacki, starzec kraiński, szarota drobna, warzucha tatrzańska, wrotycz alpejski.

Rośliny obojętne na podłoże 

Do roślin tatrzańskich równie często spotykanych na podłożu wapiennym, jak i granitowym należą m.in.: arcydzięgiel litwor, bartsja alpejska, bliźniczka psia trawka, boimka dwurzędowa, ciemiężyca zielona, dzwonek lancetowaty, dzwonek Scheuchzera, dzwonek wąskolistny, fiołek dwukwiatowy, fiołek żółty sudecki, gęsiówka alpejska, gnidosz dwubarwny, gnidosz Hacqueta, gnidosz okółkowy, goryczka trojeściowa, goździk lodnikowy, gółka długoostrogowa, jarzmianka większa, jastrun okrągłolistny, jastrzębiec pomarańczowy, knieć górska, kuklik górski, lepiężnik wyłysiały, lepnica bezłodygowa, liczydło górskie, listera jajowata, listera sercowata, marchwica pospolita, mieczyk dachówkowaty, miłosna górska, modrzyk górski, nawłoć alpejska, niebielistka trwała, omieg górski, ozorka zielona, pełnik europejski, pierwiosnek wyniosły, pięciornik złoty, podbiałek alpejski, powojnik alpejski, prosienicznik jednogłówkowy, przetacznik alpejski, rdest żyworodny, rozchodnik karpacki, różeniec górski, rutewnik jaskrowaty, rzeżucha gorzka, rzeżuszka alpejska, skalnica darniowa, skalnica dwuletnia, skalnica jastrzębcowata, skalnica naradkowata, skalnica odgiętolistna, słonecznica wąskolistna, starzec gajowy, starzec górski, szczawiór alpejski, tojad mocny, turzyca czarniawa, tymotka alpejska, urdzik karpacki, wiechlina alpejska, wiechlina Chaixa, wiechlina roczna, wierzbownica górska, wierzbownica mokrzycowa, wierzbownica okółkowa, wierzbówka kiprzyca, zaraza żółta, zawilec narcyzowy, żłobik koralowaty, żywiec gruczołowaty.

[edytuj] Rośliny tatrzańskie

(Wykaz obejmujący rośliny naczyniowe, które poza Tatrami nie występują nigdzie w Polsce. Niektóre z nich spotykane są poza Tatrami na pojedynczych tylko stanowiskach. Wykaz obejmuje większość gatunków roślin tatrzańskich, nie jest jednak pełny, a ponadto wymaga aktualizacji o wyniki nowszych badań florystycznych)^[3][2]

• babka górska
• boimka dwurzędowa
• brodawnik tatrzański
• bylica alpejska
• chaber alpejski
• cieciorka pochewkowata
• dzwonek alpejski
• dzwonek Scheuchzera
• elyna mysiurkowata
• fiołek alpejski
• gęsiówka stokrotkolistna
• gęsiówka tatrzańska
• głodek kutnerowaty
• głodek mroźny
• głodek mrzygłód
• głodek orzęsiony
• gnidosz dwubarwny
• gnidosz okółkowy
• goryczka krótkołodygowa
• goryczka okrągłolistna
• goryczka przeźroczysta
• goryczka śniegowa
• goryczuszka lodnikowa
• goździk lodnikowy
• gółka wonna
• jaskier alpejski
• jaskier halny
• jaskier karłowaty
• jaskier lodnikowy
• jaskier okrągłolistny
• jastrzębiec bródkowaty
• jastrzębiec karpacki
• jastrzębiec kosmaty
• jastrzębiec przewiertniowaty
• jastrzębiec włosisty
• kobrezja turzycowata
• koniczyna brunatna
• konikleca czubata
• kosatka błotna1
• kostrzewa tatrzańska
• kuklik rozesłany
• len karpacki
• lepnica bezłodygowa
• lilijka alpejska
• lnica alpejska
• mak tatrzański
• mącznica alpejska
• mikołajek alpejski
• naradka tępolistna
• naradka włosista
• niezapominajka alpejska
• okrzyn górski
• omieg kozłowiec
• ostrołódka Hallera
• ostrołódka karpacka
• ostrołódka polna
• ostróżka tatrzańska
• piaskowiec orzęsiony
• pierwiosnek łyszczak
• posłonek alpejski
• posłonek rozesłany nagi
• posłonek rozesłany wielkokwiatowy
• potrostek alpejski
• przelot alpejski
• przewiercień jaskrowaty
• przymiotno jednokoszyczkowe
• przymiotno nagie
• przymiotno węgierskie
• przywrotnik nibywcięty
• przywrotnik zaczerwieniony
• przywrotnik Żmudy
• pszonak Wahlenberga
• rogownica jednokwiatowa
• rogownica szerokolistna
• rozchodnik czarniawy
• rutewnik jaskrowaty
• rzeżuszka alpejska
• sasanka słowacka
• saussurea wielkogłowa
• sausurea alpejska
• sesleria tatrzańska
• siekiernica górska
• skalistrój pirenejski
• skalnica jastrzębcowata
• skalnica karpacka
• skalnica mchowata
• skalnica nakrapiana
• skalnica naprzeciwlistna
• skalnica naradkowata
• skalnica odgiętolistna
• skalnica seledynowa
• skalnica tatrzańska
• skalnica zwisła
• słonecznica wąskolistna
• sparceta górska
• starzec cienisty
• starzec główkowaty
• starzec karpacki
• starzec kraiński
• sybaldia rozesłana
• szarota Hoppego
• szarotka alpejska
• tłustosz alpejski
• tojad dzióbaty
• traganek alpejski
• traganek groszkowaty
• traganek wytrzymały
• traganek zwisłokwiatowy
• turzyca czarna
• turzyca czarnopurpurowa
• turzyca Lachenala
• turzyca mocna
• turzyca przydymiona
• turzyca skalna
• turzyca wąskolistna
• ukwap karpacki
• warzucha tatrzańska
• wełnianka Scheuchzera
• wiechlina granitowa
• wiechlina tatrzańska
• wrotycz alpejski
• zawciąg alpejski
• żebrzyca sina.

[edytuj] Zobacz też

Rośliny piętra kosówki, rośliny piętra alpejskiego, oreofity, regiel dolny, regiel górny, piętro kosówki, piętro alpejskie, piętro turniowe.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} Władysław Szafer: Tatrzański Park Narodowy. Kraków: Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962. 
2. ↑ ^{2,0 2,1} Zbigniew Mirek, Halina Pięknoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9. 
3. ↑ Szafer Władysław, Kulczyński Stanisław, Pawłowski Bogumił. Rośliny polskie. PWN, Warszawa, 1953.